Þjóðviljinn - 04.09.1938, Blaðsíða 2

Sunnudagírn 4. sept. 1958
ÞJÖÐVILJINN
Það þarf að effa vínnuskólana meír
þ«er verða að
meírí sóma.
' O '* '
Só!sMms~
dagnr.
Rrrrr. Eg þaut upp í rúminu.
Kl. var 6 og komið glaða sólskin
og brakandi þurkur. ,Æ, ég sef
í 10 mín. ennþá hugsaði 'úg og
hallaði mér aftur út af á kodd-
ann. — Og ég sofnaði svefni
hinna réttlátu. — Hamingjan
hjálpi mér! Ég nuddaði stírurn-
ar úr augunum. Kl. var orðin
6-1. Eg þaut fram úr, fleygði mcr
í fötin og flýtti mér af s.tað í
vinnuna. Á Hveffisgötunni kall-
aði Sigga í mig, hún var líka á
leiðiqni á reitinn.
»Veistu hvernig veðrið er?«
kallaði hún langar leiðir, »það er
glaða sólskin og sunnudagur á
morgun«. »Þykistu vera að segja
mér fréttir?« sagði ég hálf úrilL.
»Ég hélt nú satt að segja að ég
vissi eins og vel og þú, að við
erum allt af í vinnunni þegar
best er veðrið og höngurn, þá. all-
an daginn yfir 3—4 tíma vinnu«.
»Skelfing ertu úrill, e!skan«,
sagði Sigga brosandi um leið og
hún náði mér. »En þetta veit ég
nú alt. saman eins vel og þú, en
það var annað, sem mér var að
detta í hug«. »Var það eitthvað
skemtilegt?« »Skemtilegt! Meira
en það, það er alveg dásamlegt,
bara ef að þú vildir vera í held-
ur betra. skapi. Mér hefir dottið
í hug hvort þú værir ekki með
í útdegu í kveld«. »Þetta er nú
eiginlega góð hugmynd. Við get-
um fengið fleiri með. En hvort
•hefir þú hugsað þér að fara?«
»Upp í Kaldársel og svo getum
við gengið á Helgafeíl á morg-
un«. Nú vorum við komnar ai-
veg upp á reit. Við fórum undir
eins að spjalla við stallsystkin
okkar um: útileguna. Og þegar
breiðsla var búin um morgunin
vorum við orðin 7, sem ætluðum
að fara.
Okkur Si. gu vaf faiið að
kaupa nestið, við flýttu n okkur
því niður í »Kron« eftir að
breiðslu var lokið. Svo leið laug-
ardagurinn srná.tt og smátt og
kl. 8 um kveld ð lagoi h 'purinn
af stað. Þegar við vorum komin
upp fyrir allar mannabygðir
tókum við lagið. Við vorum öl!
þjóð eg jafnframt því sem við
vorum alþjóðleg og sungum þv;
ýmist ættjarðarljóð cða baráttn-
.sörgva. Þégar við vr am kom-
in upp eftir býr.uðu sirákarnir
að tjalda en við stelpurnvr fór-
um að hita kókó.
»Hanna, Hanna!« kölluðu
strákarnir alt í cinu. »Hvar ertu
með hælana?« »Eg held þeir séu
ekki langt frá fótunum á mér
framar venju«, svaraði ég cíauö-
saklaus. »Tjaldhælana, telpa!«
hrópuðu þe r. Nú var mér allri
lokið. Eg hafði gleymt tjaldhæl-
unum. En ekki þýddi að deyja
ráðalaus. Pétur hafði séð kassa-
fjcl niður við gjá, ox hijóp eftir
benni. Og síðan s,ettumst við öil
við að smíða hæla. Loksins vor-
um við búin að tjalda. Við feng-
um okkur smurt kex og kókó og
lögðumst síðan til svefns,. Við
vöknuðum öll eldsnemma morg-
uninn eftir, nú þurfti ekkert okk
ar vekjaraklukku. Við drukkum
kókó og borðuðum smurt brauð.
löguðum svo til í tjaldinu. Að
því loknu hlupum við niður að
í miðvikudagsblaði Þjóðvilj-
ans var sagt nokkuð frá vinnu-
skólanum á Kolvioarhóli. Þessi
,skóli hefir eins og frá var skýrt
.starfað þar í 7 vikur og hafa
verið þar milli 20 og 30 piltar
Skóli þessi ér kostaður að háífu
leyti af ríkinu og að hálfu
leyti af bænum og hafa dreng-
Kaldá til að þvo okkur. Síðan
lögðum við upp að fellinu. Það
var sólskin, fuglasöngur, ilmandi
gras Það var vor. Við leiddumst
brosandi ög syngjandi og nutum
þess í ríkum mæli að vera frjáls.
Við klifruðum. st?ll af stalli á
fellinu þar til við vorum komin
alveg upp að vörðu. Við settumst
snöggvast niður til að kasta
mæðinni, en löyðum. svo á stað
niður fellið hinumegin. Okkur
gekk greiðíega niður fellið og
hlupurn, síðan í einum spretti nið
ur að tjald.i, Þar fengum. við okk
ur hádegisve.ð og fórum síðan
niður að Kaldá og l^gum þar í
sóhnni ,,, -stan : lr a - a • ins.
V>ð verum. Öll ung cg hrausl og
nut.um þess í ríku n mæli að
1 ggja þarna með vorilminn og
fugla,sönginn alt í kring um ckk-
ur í s'aðinn fyrir saltfisklykt-
ina, og bæjarryk ö, sem viö urð-
um oftast að anda að okkur. - -
En tíminn leið. — Það v ar kom-
ið kvöld,, — Við uröum að halda
heimleiðis. »Ef allir gætu nú átt
svona . óiskir si :aga«, s gði Siggi
um leið og hann smeygði á sig
bakpokanum. »Hugsið ykkur
vinnukoinurr ar«, sagði I e’ga
»Nú, bara alt fátæka fólkið, all-
ir sem þræla, hvort heldur verka
fólk eða fátækir bændur, ekkert
af því getur einu sinni notið s 'l-
arinnar eins cg það hefir rétí
til, ekki í svona þjóðs.cipulagi«,
sagði Pésj grerrjú'aga.
Ein nú tók Haddi lagið: »Sjá
hin un'rborna tíð«. — Við tók-
um, bll undir.
Við héldum heimleiðis syngj-
andi baráttusöngva þess fólks,
sem hafði unniö öll gæðin úr
sikauti jarðarinnar. En hafði þó
einu sinni ekki fengið að njóta
sólskinsins. Við kvöddumst þeg-
ar við komum í bæinn og þökk-
uðum hvert öðru fyrir sólskins-
daginn, sem, var lið:nn.
irnir, sem þarna hafa dvalið
unnið mörg nytjastörf eins og
áður er frá skýrt. Þeir hafa
hlaðið upp stórt og mikið hlað
framan við bæjarhúsin. Þeir
hafa unnið að því að byggja
skíðabraut í fjallshlítinni fyrir
ofan. Þeir hafa málað og kalk-
að húsin á bænum, steyptgang
stéttarhellur o. Tl. o. fl.
Drengirnir hafa unnið 6 stund
ir á dag — og auk þess lagt
stnnd á leikfimi, leiki o. fl. Allir
hafa þeir verið á aldrinum 14—
18 ára og hafa þeir yngstuhaft
kr. 0.50 í kaup á dag, þeir
næstu *kr. 0.75 og þeir elstu
kr. 1.00. Yfirleitt virðast þeir
hafa haft mjög sæmilega að-
búð og gott og holt fæði. Sér-
stök áhersla var lögð á að venja
drengina við stundvísi, regki-
senii og ástundun — og góða
meðferð á '_erkf Yrum. Voru
þeim t. d. lögð til öll vinnu-
og hlífðarföt, og hver hafði
sitt ákveðna númer — ennfrem-
ur voru verkfæri hvers um sig
merkt — og höfðu drengirnir
sýnt alúð í meðferð verkfær-
anna og sást t. d. ekki ryðvott-
iur á neinni skóflu né haka.
Drengirnir hafa verið þarnaum
7 vikna tíma hraustir heilsu —
fáð heilbrigða áreynslu ogreglu
semi — og skapað þarnaverð-
mæti, sem koma munu æsku-
kynslóðinni til, góðs.
Það er enginn efi á því, að
þessir vinnuskólar fvrir ung-
linga er mál, sem gefa verður
meiri gaum að.
Það er að vísu svo um þenn-
an skóla, að þar er margt. enn
af vanefnum, verkefnin fábrot-
io, fíminn stuttur og lítið kaup.
Kaupgjaldsmálin ættú að vísti
ekki að vera þungamiðja í
þessum efnum- en hinu má
þó ekki gleyma, að í því þjóð-
fé.agi, sem við lifum. er því
svo háttað. að börn fátækra
foreldra verða að vinna fyrir
sér. sem unt er og leggja sem
mest til heimilisins og kaupið
verður því allveigamikið atriði.
Gildi slíkra vinnuskóla ligg-
ur þó ekki eingöngu í því. að
unglingarnir fá þarna tækifæri
til/að vinna sér fé og fá góða
aðbúð og heilbrigða áreynslu,
Hitt er ekki síður mikilvægt,
að þessum unglingum, sem
hafa færi á að sækja vinnu-
skólann er þar með, a. m. k-
um stund, bjargað frá atvinnu-
leysi bæjanna og öllum þeim
ókostum og rótleysi, sem tíð-
ast sigla í kjölfar þess. Þeir
finna aftur frjálsa sköpunar-
gleði í hæfilegri vinnu, heil-
brigð máttarkend þeirra og
sköpunarþrá fá útrás verð-
rnætu starfi.
Hér er því um mál að ræða,
sem yfirvöld ríkis og bæjar
verða að gefa fullan gaum. Það
þarf að skapa víðtækt ■'íinnu-
skólakerfi, gera jíá miklu fjöl-
breyttari og fullkomnari um
alla aðbúð og kenslu — og
tryggja það, að þeir, sein þá
sækja eigi við góð kjör að
búa.
Það væri ekki ónytt, ef at-
vinnulaus æska Reykjavíkur
gæ.. engið að vinna að þvi
að skapa góð íþróttaskilyrði fyr
ir bæjarbúa í vinnuskólum sín-
um, eins og þarna hefir verið
byrjað á- Það er að vísu satt,
að slíkir vinnuskólar, geta
ekki leyst vandamál atvinnu-
leysisins, né tryggt það að
nemendur þeirra fái vinnu, þeg-
ar þeir koma þacfan. Hitt er
|>ó mikils um vert, aö með
þessu er höggvið nokkuð skarð
í atvinnuleysingjahópinn, unn-
ið gegn þeirri spillingu, sem
atvinnuleysið hefir í för með
sér og þjálfuð og aukin verk-
kunnátta ungra manna- — Og
það er út af fyrir sig svo mik-
ilvægt, að allir góðir menn ættu
að taka höndum saman um
þetta velferðarmál æskunnar
og þjóðfélagsins í heild-
Skipafrétíir.
Gullfoss er í Reykjavík, Goða-
foss er fyrir norðan, Erúarfors
er á ltið til Kaupm,annahaínar.
Lagarfossi var á Akureyri í ?:;c r.
Selfoss er á leið til Antwerpen.
Afmælískeppní.
Knattscyrnufélagið »Fram«
er nú 30 ára og í t'lefni af þM
verður afmæliskappleikur milli
þess og K. R. á Iþróttavellinum
í dag kl. 5.
Kjoir síúlkna
sem vinna á
satimasfofum
Þær stúlkur, sem leggja fyr-
ir s:,g saumaiðn, burfa að læra
í 6 rnánuði ka.uplaust.
Það er lítið gert að því að
kenna þeim iðnina á sem skemst
um tíma, heldur eru þær hafðar
. til alskonar snúninga.
Þegar énikið er að 'gera, er
beihi haldið frara yfir venjuleg-
an vinnutíma án jróknunar.
Þennan tím.a, sern stúlkurnar
eru lærlingar, eru þxr algerlega
upp á vandafólk s, tt 1 omnar.
Margar hafa ekki í annaö hús
ac> veada. og verða að svelta sig.
meðan á námstímanum stendur
og leita sér að cðrum störfunx
eftir vinnutíma.
Ekki hafa j>ær neina trygg-
ingu fyrir áframhaldandi vinnu
að námi loknu.
Meistari getu,r látið þær fara
þegar hann þarf að fara að-
greiða þeim kaup. Þær efnileg-
ustu hafa von, ef forsjónin
skyldi ha a því svo, að þær
lykju námi í byrjun hausts, þvi
þá er mest að gera. En hinar
verða að víkja fyrir nýjum lær-
hngum.
Laun saumakvenna hér í Rvík
eru að meða'tali 90 kr. á mán.
Evrir nokkrum. árum gátu
stúi„w..r fengið hærra kaup
með ákvæðisvinnu, en það krafð-
ist gífurlegrar aukningu á vinnu
hraða og fór jafnframt illa með
heil.su þeirra. Nú á síðustu tím-
um hefir ákvæðisvinnan að
miklu leyti komið í stað mánað-
arkaups og launin jafnhliða
lækkað.
Algengt er aðstúlkur vinni nú
í ákvæðisvinnu fyrir 70—80 kr.
á mánuði og er vinnutími oftast
nær ótakmarkaður. Líða írargar
stórtjón á heilsu sinni, því bin
stöðuga innivera viÖ fínyerða.
vinnu og algert hreyfingarieysi,
gereyðileggur taugakerfið á
skömrnum tím,a.
Enn þá hafa, saumastúlkui*
ekki stofnað ireð sér neinn fé-
iagsskap, til að bæía, aðbúð sína.
og kjör. Er þó sannarlega meir
en nóg ástæða, fyrir hendi, að
saumastúlkur fari að athuga
þetta mál.
Stéttasystur okkar í ýmsum.
öðrum vinnugreinum, svo sem
starfsstúlkur brauðbúða, hár-
greiðslu- og verksmiðjusitúlkur
hafa myndað með sér stéttafé-
lög cg fengið m,’klu áorkað.
Því skyldum við þá ekki líka.
hefjast handa. Það sjá allir, að
við getum ekki lifað á 70—80
kr.. á mánuði. Jafnvei þær, sem
ha star eru með 120 kr. geta, illa
komist af. En þetta verður ekki
bæt.t, fyr en við hcfum myndað
með okkur féla sskap og tekið
þessi mál alvarlega til meðferð-
ar. Ættum, við I>ví að fara að
vinda bráðm bug að þessu og
athuga möguleikana fyrir stofn-
un slíks, félaysskapar strax i
haust.
Saumastúlka.
Dtbí elðið Þléðviljain