Þjóðviljinn - 13.09.1938, Blaðsíða 2

Þriðjudagurinn 13. sept. 1938.
ÞJOÐVILJINN
* I Noregi vildi pað nýlega til að
HETJULUND
Eftflr Hsfftii Amdersen-NesB
*
MARTIN ANDERSEN-NEXÖ
maður nokkur gekk fyrir annan
mann á götunni og bað hann að
gefa sér eldspitur. Tókust þeir því-
næst tali og sá sem bað um eldspýt-
urnar skýrð'i hinum frá því, að
hann hefði hvergi þak yfir höfuðið
um nóttina. Fylgdi hinn honum því
að hóteli og leigði fyrir hann her-
bergi um nóttina. Snemma næsta
morgun, þegar hann ætlaði að fara
af hótelinu, kom lögreglan og hand-
tók manninn. Játaði hann brátt að
hafa stolið 250 krónum úr vasa vel-
gjörðarmanns sins um kvöldið.
**
Frakkneskur herforingi hefir með
einhverju móti komist yfir skjal, er
sýnir hvað fyrir Hitler og Musso-
lini vaki að gera í Afríku. — Hefir
hann skýrt frönsku stjórninni frá
þessu og er mælt að henni lítist
ekki á blikuna.
Skjalið ber með sér að Hitler og
Mussolini hafi gert samning með
sér um að leggja undir sig lönd í
Afríku.
I skjalinu er greint frá hvernig
landinu sem þeir hugsa sér að
vinna skuli skift milli Italíu og
Þýskalands.
Landið sem um er að ræða nær
alla leið frá Tunis suður til Nigi.
ria á vesturströnd Mið-Afríku.
**
Senator Robert Reynolds frá
Norður-Dakota brá sér nýlega norð-
ur til Alaska. Á meðan hann stóð
við í Seattle, er sagt, að hann hafi
haft orð á því, að Bretland seldi
Bandaríkjunum reim af vesturströnd
Canada til þess að tengja Alaska
við Bandáríkin og Bretland greiddi
með þessu skuldir sínar við Banda-
ríkin. Það kæmi sér eflaust vel
fyrir Bandaríkin, að fá þann hluta
af Canada upp í skuld Bretlands,
en galljnn er sá, að Bretland mundi
telja sjg hafa lítið boðmál yfir
Canada, sem öðrum sjálfstjórmr-
nýlendum sínum, er ekki þurfa mót
vilja sínum að greiða eyrisvirði af
viðskiftum við Bretland, þó ótrúlegt
kunni að þykja. — Samband Cana-
da við Bretland er vináttu- og ’vil-
vildarsamband við krúnuna, en
breska stjórnin hefir ekkert með
það að gera. Og Canada skuldar
Bretlandi ekkert svo að það þarf
þessvegna ekki að selja hluta af
landinu. Canada hlaut sjálfstæði
sitt síðar en Bandaíríkin, en það,
ásamt öðrum breskum nýlendum,
hefir öðlast það nú í öllum aðal-
atriðum eins ákveðið og þau sjálf.
Senatorinn hefir ekki gáð að þessu.
**
Dómarinn: hvernig dettur yðun
í hug að fremja innbrot um hábjart-
an daginn við eina fjölförnustu
götuna?
Ákærði: —- Eg var upptekinn á
öðrum stað um nóit’na.
Flðbksskiifsítfan
er á Laugaveg 10, opin alla
virka daga frá 5—7 e. h.
Félagar, munið að greiða
flokksgjöld ykkar skilvíslega.
cmraaaBHMHMBBBi
Frá því í heimsstyrjöldinni
hafa hugtökin diríska og hreysti
á vígvellinum komist til nýrrar
virðingar. Áður voru þetta ann
ars og þriðja flokks eiginleikar
í augum lýðræðissinnaðra
manna, og voru gjarna tengd
vissri tegund af einfeldni. Fram
faramenn þeirra tíma viður-
kendu ekki styrjaldir, sem leið
til frama, hvorki á vegi ein-
staklinganna né þjóðfélagsins
sem heild. Ef til vill höfðuþeir
fyr meir litið svo á, að ekki
væri ósanngjarnt að styrkja
efnahagsgrundvöll manna á
visSum stöðum, með því að
ræna á öðrum stöðum, fyrst
mannkvnið fratnleiddi ekki nægi
legt til þess að byggja upp
menningu um allan heim Sá
sem á oflítinn áburð, ber hann
fyrst og fremst á frjóustu blett-
ina, þó að það verði á kostnað
allra hinna. En nú var fram-
Ieiðslan orðin svo mikil, að
menningargrundvöllur átti að
vera fyrir hendi um allanheim.
Það var ekki framar nein á-
stæða fyrir nokkurt þjóðfélag
að lifa á kostnað annara þjóð-
félaga, það eina sem gat rétt-
lætt slíkt var leti eða þrá t:l
þess að sleppa sem auðveldast
frá hlutunum. Hernaðarstefnan
var fyrirbrigði, sem heyrði for-
tíðinni til, það voru miðaldirn-
ar, sem stungu upp höfðinu í
nútímanum eins og illgresi, sem
stingur upp höfðinu í ágætum
akri. Menn kölluðu þetía prúss-
neskan anda, og hann var væg-
ast sag"t í litlum metum. Æru-
hugtök hins prússneska anda
voru hlægileg í augum Vestur-
Evrópumanna. Sama máli
gengdi um hólmgöngur þeirra
og sverðsörin um þver og endi-
löng andlit stúdentanna. Þau
voru þeim að vísu meira virði
en doktorsnafnbætur, en í aug-
um framandi manna Iitu þessir
stúdentar út eins og vanskapað-
ir vesalingar sem voru bornir
í þenna heim með alt of mörg-
um munnum, sem þeir urðu
að láta rifa saman.
Svo kom heimsstyrjöldin, og
hún kendi hinu altof auðtrúa
lýðræði, að sá tími var enn ekki
runninn upp að menn syðu
skóflur úr sverðunum. Sáhern-
aðarandi ,sem heldur viíl voga
lífinu til þess að flá hrygglengj-
una af náunganum, en vinnia að
friðsamlegum störfum, gaus nú
upp eins og logi á haug. Það
var prússneski andinn, sem reið
hér á vaðið, en mönnum virtist
sem fulltrúar hins friðsama lýð-
ræðis meðal stórveldanna yrðu
léttir í vasa þegar til átakanna
kom. Þeir töldu sig að vísu
ekki vera menn til þess að
byrja, en þeir höfðu ekkert við
það að athuga, þó að andstæð-
ingar þeirra byrjuðu. Heims-
styrjöldin var ekki barátta um
hásæti eða á milli trúar- eða
kynfiokka, hún var hildarleikur
sem átti að skera úr því, hver
hefði mestan rétt til þess ac
lifa á kostnað mannkynsins,
styrjöld, sem skipti arðrárs-
svæðunum.
Með heimsstyrjöldinni koma
hin hernaðarlegu heiðurshug-
tök aftur til sögunnar og nýrr-
ar virðingar. í opinberum
skýrslum hernaðarveldanna, í
skýrslum fréttaritaranna til
blaðanna og fréttastofanna rek-
umst við stöðugt á orðið
„hreysti". „Hersv-eitir \orrr
sýndu hreysti sem ekkert fekk
staðist“, heitir það hjá báðum
stríðsaðilum. Eða: „þó að stór-
skotalið fiandmannanna brytj-
aði niður hermenn vora, voiu
hinar djörfu hersveitir ófáanleg
ar til þess að hörfa undan og
kusu fremur að gera áhlaup
með byssustingjunum einum
saman“ o. s. frv. o. s. frv.____
Þjóðverjar, Frakkar, Englend-
ingar og Rússar. - Allir eru
þeir samkvæmt fréttunum svo
djarfir og framgjarnir, að merm
fá ekki hugmynd um mannlega
meðbræður, heldur flokk vill -
hunda, sem toga vill ósjálfrátt
í hlekkina til þess að geía ráð-
ist að bráð sinni. Venjan er
sú, að hver hernaðaraðili gef-
ur sjálfum sér slík hreystivoit-
orð, en hitt ber þó við að vott-
orðin koma frá fjandmönnun-
um, einkum ef þeir hafa beð-
ið eftirminnilegan ósigur. Menn
auka sína eigin verðleika með
því að mikla sein mest þámót-
spyrnu, sem var þeim ofurefli.
í heimsstyrjöldinni skor.i her
mennina ekki þann eiginleika
að láta keyra sig áfiam eins og
vel vanda veiðihunda. En át i
þetta nokkuð skylt við d’rfs! u
og hreysti? Maður á erfiit með
að setja þessi hugíök í sam-
band við menn sem hafa hern-
að að æfistarfi. Sérhverri siarfs
grein fylgja sínar sérstöku hætt
ur, sem menn verða að mæta
án þess að gera sér von um
hreystiverðlaun. sjómaðurinn
hefir allsstaðar möguleika áþví
að sigla skipi sínu til grunns.
Verkamaður, sem vinnur í
brennisteinssýruverksmiðju veit
að honum verður þar ekki 10
ára starfsæfi auðið. Líftrygging
flugmannsins kostar mörgum
sinnuin meira fé en skrifstofu-
mannsins, svo miklu meiri hætta
fylgir starfi hans. Allar hafa
þessar starsgreinar þó sinn iil-
gang, án þess að mér detti í
í hug að nota um þær hásíig
lýsingarorða. Sú hætta, er fylg-
ir starfinu kemur upp í vana og
menn hætta að veita henni eft-
irtekt.
Viðgetum hugsaðokkur dýra-
temjara, sem er að gefa ljón-
unurn bak við fjölleikasviðið.
Línudansmey svífur fram hjá
honum. Dýratemjarinn stenst
ekki fegurð hennar, tekur hana
í faðm sinn og kyssir. Kona
dýratemjarans kemur að í sama
bili og hann veit, að hún muni
taka honum óþyrmilegt tak.
Mannaumingjanum verður það
fyrst fyrir að flýja inn í búrið
til ljónanna. Hann veit, aðþang
að þorir hún ekki að fylgja
honum, imn í búrið, svo að hún
verður að ausa út heift sinni
fyrir utan grindurnar. Hver er
hinn djarfi í þessum leik, mað-
urinn sem er hræddur við konu-
sína en ekki ljónin? Ljónin
mundu strax rífa konunasund-
ur, sem ljónatemjarinn er
hræddur við, en þau hafa sínar
ástæður til þess að gera honum
ekkert mein. Eða er hetjunnar
að leita í hlutverki konunnar,
sem lítur á ljónatemjarann, eins
og hvern annan ræfil, þó að
hún sé hrædd við ljónin, sem
hann hefir tamið.
En sleppum ö!lu gamni.
Dirfska og hreysti eru aflur
orðin mál dagsins. Hin „rétt-
'látu“ lýðræðissinnuðu blöð eru
jafn örlát á hreystiorðar lýs-
j ingar, hvert sem það eru Márar
| Francos eða sjálfboðaliðar í
! þjónustu spönsku stjórnarinnar
| sem ieiga í hlut. Geri þau nokkr
ar undantekningar eru það helst
ítalir sem eiga hlut að málL
Það er nú einu sinni komiðupp
í vana, að telja þá lélega her-
menn. Og það þýðir ekki að-
eins á máli hermenskunnar —
að þeir séu lélegri en aðrir
i menn. En þetta skyldi nú ekki
| vera öfugt? Skyldi ekki einmitt
I sá maður, sem sendur er út á
j vígvellina til þess að berjast
v fyrir máli sem honum kemur
ekkert við vera þeim mun meiri
maður sem hann er lélegri her-
maður? Ég vil benda á eitt
dæmi sem skýrir þetta hvað
ítölsku þjóðina snertir. Ámeð-
an Italir reynast svo lélegir her-
menn, að orð er á gert í liði
Francos, berjast nokkur þúsund
ítalskra hermanna í liði hinnar
löglegu spönsku stjórnar. Þess-
ir menn eru annaðhvort flótta-
j menn frá ítalíu eða strokumenn
j úr liði Francos. Margir þessara
! ítala eru í hópi hins besta liðs-
j kosts, sem spanska stjórninhef
ir á að skipa, og þeir áttu ekki
óverulegan þáft í ósigri Musso-
lini og ítalanna við Guadalajara
Sá ósigur var fyrst og fremst
að þakka ítalskri frelsisþrá. Það
var ítalska Garibaldasveilin, er
þar sótti fram í broddi fylking-
ar og rak ítölsku innrásarher-
ina á flótta eins og fætur þeirra
toguðu. Hér getum við ef til
vill fyrst talað um dirfsku, þ?
sem hernaðarandinn er ekki
kominn af vana, heldur sjálf-
stæður og vaxinn upp úr mark_
vissri íhugun.
Ef lýðræðisöflin vilja sigrast
á afturhaldinu verða þau að
ryðja til hliðar fornu mati, svo
sem því, að það sé dyggð að
drepa menn, án nokkurs tillits
í hvaða tilgangi það er gert.
Við verðum að skapa ný heið-
urshugtök, þar sem gengið ér
út frá friðsamlegum störfum.
Hernaðarhreysti eru minjar lið-
ins tíma, þegar sá þótti meiri
maður, sem rændi arðinum af
striti annara, en sá sem vann
sjálfur í sveita síns andlitis.
Hugtakið á heiina innan
þröngra takmarka en ekki á
sviði mannlífsins sem heild.
Nútímamaðurinn þekkir aðeins
eina dirfsku og það er sú, að
hafa skifti á byssunni og plógn-
um og ganga í stríðið til þess
að verja rétt sinn til friðsamra
starfa.
Meðalmennirnir létu reka sig
frá friðsamlegum störfum og
út í ófriðarbálið, en þeir höfðu
engan áhuga fyrir styrjöldinni.
Hernaðarsinnarnir hafa logið
því að okkur að þeir hafi grip-
ið vopnin með fögnuði til þess
að fá að verja föðurland sitt..
Það varð að Ijúga mörgu og
miklu að almenningi, áður en
hann fékkst til þess aci trúa
því, að framtíð ættjarðarinnar
væri á vígvöllunum í stað þess
Framh. 3. síðu_