Þjóðviljinn - 15.09.1938, Blaðsíða 2

Fimtudagurinn 15. sept. 1938.,
ÞJOÐVILJINN
Verða Bandaríkln klntlans f kom-
andi Evrðpustyrjðld?
Enshí sffótrnmálamaðurinn F. Elwyn
Jones svarar þessarí spuirningu í efíír«
farandi grefn„ sem er kaffi úr nýúihotn-
ínní bók hans: Baráffan fyrír fridí (The
Bafíle for Peace).
Roosevelt á miðri myndinni
Nasredin heitinn átti einu sinni
kú sem var gallagripur með afbrigð
um. Hann ákvað því að selja kúna
og fó' ,r með hana til markaðsins.
Pegar pangað kom hrópaði Nas-
reddin af öllum kröftum: „Hver vill
kaupa gelda kú, sem lemur alla,
sem nálgast hana með haus og löpp
um.
Enginn var svo heimskur að vilja
kaupa kúna.
Einn af nágrönnum Nasreddins,
heyrði boðið og gekk til hans og
hvislaði:
— Á penna hátt getur pú aldrei
selt kúna. Eg skal sýna pér hvern-
ig á að koma henni út.
Svo fór nágranninn á stað með
kúna og hrópaði:
— Þessi kýr er til sölu. Hún er
gæf eins og lamb, elur prýðilega
kálfa og mjólkar 15 merkur í mál.
Bændurnir byrjuðu þegar að
spyrja um verð kýrinnar, en í pví
bili bar Nasredin að, Tók hann
tauminn og teymdi kúna heimleiðis:
— Ég væri flón, ef ég færi að
selja slíkan kostagrip.
**
Foreldrar Abrahams Lincoln voru
eins og kunnugt er mjög fátækir.
Þegar har.n sótti bamaskóla í
Hodgeville, lét ker.narinn einu sinni
alla nemendurna rétta fram hend-
ina til þess að ganga úr skugga
um, hve hreinlát börnin væru.
Lineoln strauk í snatri mestu ó-
hreinindin af annari hendinni og
rétti hana pví næst fram.
— Skelfilegur sóði ert pú dreng-
ur minn — sagði kennarinn — pú
ættir skilið að fá refsingu. En ég
skal lofa pér að sleppa að pessu
sinni, ef nokkurt barn i skólanum
getur sýnt óhreinni hendi.
Lincoln brosti og rétti fram hina
hendina. Kennarinn varð orðlaus
af undrun yfir þessu tiltæki piltsins,
um stund, en gat þó ekki stilt sig
um að hlægja.
*«
Einu sinni ætluðu glaðlyndir
strákar að Ieika á gamlan brenni-
vinsberserk, sem peir unnu með.
Harn konr utn morguninn rneð
flöskuna eins og hann var vanur,
lagði hana frá sér á afvikinn stað.
Piltarnir gripu tækifærið og heltu
brennivíninu á aðra flösku og fyltu
hina af vaini.
Þegar nú brennivínsberserkinn
var farið að langa í tárið, gekk
hann að flöskunni og dreipti á.
Spýtti hann vatninu pegar út úr
sér, en rendi um leið grun í orsak-
irnar og segir við piltana:
—' Svona megið pið aldrei gera
framar. Hugsið ykkur ef ég hefði
drukkið petta.
Hallgrímur Hallgrímsson
bókavörður við Landsbóka-
safnið varð fimtugur í gær.
Handavinnunámskeið
Hemilisiðnaðarfélag íslands
efnir til handavinnunámskeiðs
hér í bænum í haust. Hefsí
námskeiðið 6. október og verð-
ur það haldið á Hverfisgötu
4 uppi.
Bandaríki Norður-Ameríku
hafa yfir að ráða óþrjótandi
náttúruauðæfum og feikna á-
hrifavaldi um alþjóðleg málefni.
Pjóðir þær, er Bandaríkin
byggja, eru sannar lýðræðis-
þjóðir. Þær eru á móti einræði.
Pær eru einlægir friðarvinir.
Hversvegna láta þær þá sig
svo litlu skifta örlög Evrópu?
Hversvegna láta þær langtum
minna til sín taka, en t. d. Sov-
étríkin, í því að hindra fram-
sókn friðrofanna í Asíu og
Evrópu ?
Okkur Evrópumönnum þykir
oft kenna tvískinnungs í
utanríkispólitík Bandaríkjanna.
Nokkrum mánuðum eftir sam-
þykt „Hlutleysislaganna" 1937
flutti Roosevelt forseti Chiga-
go-ræðuna frægu, þar sem hann
gaf í skyn að Bandaríkin væru
reiðubúin til þátttöku í einhvers
konar refsiaðgerðúm:
„Hinar friðelskandi þjóðir
verða að gera sameiginlegt á-
tak gegn þessum samningsrof-
um og fyrirl. á mannréttindum,
sem er í þann vegin að skapa
allþljóðlegt stjórnleysi og ringul-
reið, sem ekki er mögulegt að
forðast með einangrun einni
saman eða hlutleysh'.
En nokkrum mánuðum síðar
lýsir Roosevelt forseti yfir á-
nægju sinni með framkvæmd
hlutleysisstefnunnar í Spánar-
málunum, og gaf til kynna, áð
hann mundi ekki leggja til að
hlutleysislögin, er m. a. bönn-
uðu vopnasölil frá Bandaríkjun-
um til spanska lýðveldisins,
yrðu afnumin.
Pessi áberandi tvískinnungur
endurspeglar almenningsálitið
í Bandaríkjunum, sem sveiflast
milli tveggja andstæðra skauta
— einangrunarstefnu eða a!-
þjóðlegri samvinnustefnu.
Einangrunarstefnan á mikið
fylgi í Bandaríkjunum. Að
miklu leyti er það afleiðing ó-
heppilegrar utanríkismálastefnu
Bretlandsog Frakklands. Banda
ríkin treysta ekki framarbresk-
um ráðherrum. Afstaða almenn
{ngs í Bandaríkjunum kemur
greinilega fram í eftirfarandi
bréfi til Manchester Guardian
frá prófessor Maxwell, amer-
iskum prófessor í alþljóða-
rétti.
„Hinar mörgu miljónir karla
og kvenna, meðlima í kirkju-
félögum og ýmíum borgarasam
tökum í Bandaríkjunum, sem
einlæglega óska þess að friðut
haldist, hafa horft til Englands
sem hins eina ríkis í Evrópu,
sem gæti sameinað þau lýð-
ræðisríki, er enn væri uppi, í
sterkt varnarsamband gegn
hinni skelfilegu árásarógnun
hernaðarríkjanna. En hvaðavon
getur maður bygt á enskri rík-
isstjórn, sem leyfir sér aðvarpa
frá sér þeirri virðingu í alþjóða
málum, er aldir hefir þurft til
að skapa, vegna fjármálahags-
muna fámennrar yfirstéttar?
Utanríkispólitík, fasistunum í
vil, eins og sú sem nú er rekin,
er öllum hér andst)'gð, og Eng-
land má vænta þess að einangr-
unarstefna Bandaríkjanna eflist
af almenningsáliti jafnframt
auknurn vígbúnaði. Eitt atriði
enn, sem ekki má gleymast:
Hverjar svo sem ástæður
Bandamanna til að hefja siyrj-
öld 1914 voru, þá trúði allur
þorri þeirra Ameríkumanna,
sem gengu í herinn 1917, að
þeir væru að berjast til þess að
vernda lýðræðið í heiminum.
Pið getið ekki .samtímis átt
hylli einvaldanna og Bandaríkj-
anna. England v'erður að pj'v'
það upp við sig í náinni fram-
tíð, hvort það ætlar að standa
með lýðræðisríkjunum eða ein-
ræðisríkjunum" (26. • febrúar
1938).
í öllum meiriháttar málum
síðan 1931 hefir liinum amer-
iska áhorfanda virst utanríkis-
pólitík Breta annaðhvort
heimskuleg eða smánarleg.
Mandsjúkúó, Abessinía, flótt-
inn frá Þjóðabandalaginu, Spánn
— í öllum þessum málum hefir
Ameríkumönnum virst Breiland
bera óhreinan skjöld. Einkum
þykir Ameríkumönnum furðu-
leg afstaða Breia til borgara-
styrjaldarinnar á Spáni. Að und
anskildum einum flokki ka-
þólskra hefir almenningsálitið í
Bandaríkjunum verið eindregið
með spönsku stjórninni og þó
nokkur hópur Bandaríkjamanna
hefir sýnt, að þeir láta sér ekki
nægja að vera hlyntir málstað
stjórnarinnar á Spáni: Þeir hafa
skapað eina dugmestu sveit Al-
þjóðaherdeildarinnar iefr nú
berst á Spáni: Lincoln-sveitina.
Bandaríkjamenn skilja ekki
þá sjálfsmorðspólitík Bret-
lands og Frakklands að þeísi
ríki skuli hjálpa hætiulegustu
andstæðingum sínum til að
setja á stofn fasistastjórn á
Spáni, undir yfirskvni hlutleys-
isstefnunnar.
Fráför mr. Edens hefir mjög
áukið þessa andúðaríilfinningu
Ameríkumanna. — Hann var
sá eini af brezku ráðherr-
unum, sem Bandaríkjamön.n-
um fannst stefnufesta í, og
framferði Chamberlains við
samningsgerðina við Mursolini,
sem var barin í gegn hvað sem
hver sagði, virðist Bandaríkja-
mönnum minna frekar á starfs-
hætti einræðisherranna, en
stjórnara í lýðræðislandi.
Það má telja víst, að Banda-
ríkin myndu aðhyllast sterka
og afdráttarlausa pólitík, er
miðaði að því að gera styrjöld
hagnaðarlausa fyrir þær þjóð-
ir, er vilja nota slíkar aðferðir
til að hafa sitt fram. Hvöt
Roosevelts forseta um sameig-
inlegt varnarbandalag gegn
friðrofunum, fékk yfirgnæfandi
stuðning hjá verkalýðssamtök-
unum í Bandaríkjunum, bæði
„Ameríska verkalýðssamband-
ið“ („The American Federation
of Labour“) og „Skipulagning-
arnefnd iðnverkamanna“
(„Committee for Industrial
Organisation“), er til samans
telja 5 miljónir meclima. Hvorki
meira né minna en 83°/o af milli-
stéttarfjölskyldum í Bandaríkj-
unum buðust til að afsegja jap-
anskar vörur, og 10 miljónir
bandarískra verkamanna hafa
heitið j)ví að nota ekki japanska
framleiðslu. Árangurinn heíir
orðið sá, að japanskar fram-
leiðsluvörur liggja óseldar íbúð
um um öll Bandaríkin, og út-
flutningur Japana til ríkjanna er
varla orðinn neinn.
Allur jrorri mentamanna, há-
skólakennarar, stúdentar, lista-
menn og rithöfundar eru fylgj-
andi frumvarpi O’Connels um
sameiginlegar aðgerðir gegn
friðrofum. Meirihluti kirkjufé-
laganna (að undanskildum ka-
þólsku broddafélöguuum) eru
einnig þeim megin. Þau póli-
tísku öfl, er standa að viðreisn-
aráætlun Roosevelts (New
Deal) eru nær því einhuga fylgj
endur frumvarpsins.
Bandaríkjaþjóðin er reiðubú-
in tif samvinnu um einlæga frið
arpólitík. Ef myndað væri al-
þjóðlegt friðarsamband ríkja,
bygt á viðnámi gegn friðrofum,
virðingu alþjóðaréttar og refsi-
aðgerðum fyrir brot á sáttmál-
um, þá eru allar líkur á því að
fólkið í Bandaríkjunum mundi
koma ríkisstjórn sinni með í
slíkt bandalag.
Þeirri skoðun vex meira og
meira fylgi í Bandaríkjunum,
að ekki sé hægt að komast hjá
styrjöld með j)ví að halda
dauðahaldi í oinangrun og hlut-
leysi, heldur með samvinnu við
aðrar þjóðir að sköpun og við-
haldi alþjóðlegs réttaröryggis.
Bandaríkin eru hluti af heim-
inum, og hafa flestum öðrum
ríkjum fremur hagsmuna að
gæta í öllum heimshluíum. Þau
geta því ekki komist hjá því að
dragast inn í árekstra og örygg
isleysi, hvar sem slíkt á upptök.
Innrás Japana í Kína er ögr-
un fyrir beina hagsmuni Banda-
ríkjanna. lnnblöndun njasista í
málefni ríkjanna í Suður- og
Mið-Ameríku lýsir fyrirlitningu
þeirra á Monroe-kenningunni.
Njósnir Hitlers-Þýskalands og
undirróðursstarfsemi í Bancla-
ríkjunum hafa vakið sterka óá-
nægju. Og Evrópa, — á barmi
styrjaldarinnar, hlýtur að auka
mjög á hina atvinnulegu örð-
ugleika Bandaríkjanna, sem þeg
ar eru orðnir alvarlegir.
Á vorum tíma er einangrun-
arstefnan óframkvæmanleg og
hlutleysi blekking tóm. Engin
leið úr ógöngunum er auðfarin.
Það var sannað óhrekjandi á
árunum 1914—18 að styrjöld
breiðist út eins og skógareldur,
og kemst líka inn -í þá garða,
er liggja bak við háar girðing-
ar.
Slys
Það vildi til í Hafnarfirði í
fyrradag, þegar Selfoss var þar,
að bátsmaðurinn Quðm. Guð-
mundsson meiddist alvarlega á
hendi. Var hann flutíur i
sjúkrahús í Hafnarfirði . og
neyddust Iæknarnir til þess að
taka framan af tveim fingrum
á vinstri hendi. Þriðji fingur-
inn brotnaði, en ekki telja lækn
ar að nauðsyn beri til að taka
hann af.
Aflasala.
Togararnir Venus, Max Pem
berton, Júpíter og Hafsteinn,
hafa nýlega selt afla sinn í
Þýskalandi.