Þjóðviljinn - 01.10.1938, Side 3

ÞJOPVILJINN 1 ~~’1 __________ Liaugardagomnn 1. okt. 1938.
Hvað heflr gerst f bæjar-
stlðrn Norðfjarðar sfðan
nm sfðnstn kosntngar.
þlÖÐVIUINN
Málgagn Kommúnistaflokks
Islands.
Ritstjórl: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Hverfisgata 4, (3.
hæð).' Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur öt alla daga nema
mánuda^a.
Aski tftargjald á mðnuði:
Reykja\ ík og nágrenni kr. 2,00.
Annarss taðar á landinu kr. 1,25.
1 lausatölu 10 aura eintakiö.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
„Það ct ekkí að~
eíns gfæpur, það
eir heimska"
„Judas“ Chamberlain hefir
náð takmarki sínu. Tékkósló-
vakía er svikin — með kossi.
Undir yfirskini friðarins er rít-
ingurinn rekinn í lýðræðið, frið
frið og frelsi álfunnar. Og um
leið og helgustu eiðar eru rofn-
ir en lofað að halda nýja.
Mannkynssagan þekkir ekki
ódrengilegri, lítilmannlegri og
skammsýnni framkomu en fram
ferði Chamberlains og Dala-
diers, að svo miklu leyti sem
mönnum dytti í hug að dærna
þá sem verndara lýðræðis og
friðar. En ef þeir eru skoðaðir
sem brautryðjendur fasismans,
komandi bandamenn eða léns-
menn Hitlers, þá hafa þeir vissu
lega þjónað sínum herrum vel.
Fjögur stórveldi hafa samið
um örlög annars ríkis, — troð-
ið sjálfstæði þess >og öryggi
undir fótum, neytt það til að
ganga að skilmálum, sem eyði-
le&gJ3 það sem sjálfstætt ríki.
.Frakkland var samningsaðili við
Tékkóslóvakíu um að vernda
hana. Frakkland sveik sína
samninga. England hafði sömu
skuldbindingar sem meðlimur
Þjóðabandalagsins. England
sveik sínar skuldbindingar. —
Framferðið er eins og Frakk-
land og England hefðu pínt
Belgíu til að ganga að því að
afhenda Þýskalandi helming
landsins 1914, — til að forðast
stríð!
Sterkasta ríkið í Evrópu,næst
stórveldunum fimm, ereyðilagt,
það ríki ,sem var eitt besta
vígi lýðræðisins og einn þýð-
ingarmesti hlekkurinn í friðar-
bandalagi því, sem hélt fasism-
anum í skefjum — bandalagi
Sovétríkjanna, Tékkóslóvakíu
og Frakklands. — Hið sameig-
inlega öryggi Evrópu hefirfeng
ið alvarlegustu rítingsstunguna I
í bakið, enn alvarlegri en í sam-
bandi við Spán >og Austurríki.
Smáríki eins og Danmörk og
önnur slík sjá nú hvað þau
'eiga í vændum.
Og þó er það versta í
þessum sorgarleik ekki níðings-
verkið, sem hér er unnið, held-
ur skammsýnin, sem það er unn
ið með. Fólk er látið halda að
það sé verið að bjarga friðn-
um. En það er verið að bjarga
Það hefir mikið verið rætt
og ritað um ástandijð í Neskaup
stað og það öngþveiti, er þar
hefir skapast vegna þess aðsam
komulag hefir ekki orðið um
bæjarstjóra. Sökum þess að hjá
ýmsum þeim, er um þetta mál
hafa rætt, hefir mjög gætt ó-
sanngirni og jafnvel vísvitandi
rangfærslu á málunum, sé ég
ástæðu til þess að gefa yfir-
lit yfir feril hinnar nýju bæjar-
stjórnar og sýna með rökum
fram á hverjir hafa orðið til að
leiða bæjinn í það ófremdar-
ástand, sem hann nú er í.
Þegar að afloknum kosning-
unum 11. sept. sneri Skjald-
borgin sér til íhaldsins og fór
fram á að það veitti Eyþór
Þórðarsyni hlutleysisstuðning til
bæjarstjórastarfsins. — íhaldið
tjáði sig reiðubúið til þess með
þeim skilyrðum að ýms áhuga-
mál þess næðu fram að ganga
og áhrifa þess á stjórn bæj-
armálanna gætti að sæmilegn
leyti. — Þetta mátti Skjaldborg
in vita, því hafði verið lýst yfir
fyrir kosningar. Má því draga
' þá ályktun af bónorði Skjald-
byrginga, að þeir hafa ætlað
að ganga að kröfum íhaldsins,
en þegar til kom ,þorðu þeir
ekki að ganga í bandalag við
íhaldið af ótta við reiði fólks-
ins. Þegar sýnilegt var að sam-
komulag næðist ekki milli
Skjaldborgarinnar og íh'aldsins
og því ekki kleyft að mynda á
þann hátt starfhæfa bæjarstjórn
skrifuðum við, fulltrúar samein-
fasismanum, svo hann geti hald
ið áfram að stofna friðnum í
voða. Ef þessari skammsýni er
haldið áfram, verður Hitler af-
hent einræðið í þeim hluta Ev-;
rópu, sem er vestan við Sovét-
ríkin. með hverju níðingsverk-
inu á fætur öðru — til að
bjarga friðnum. — Hætti Mus-
solini þegar hann var búinn að
ná Abesseniu? Nei, hann réðst
á Spán! Hætti Hitler þegarhann
var búinn að ræna Austurríki?
Nei, hann réðst á Tékkóslóva-
kíu! Græðgi úlfanna vex með
hverri bráðinni sem í þá er
hent.
, Evrópa auðvaldsins stendur
afhjúpuð sem ræningjabæli, þar
sem skammbyssan á brjósti
smælingjanna er „rétturinn“ og
afhending eigna þeirra og frels-
is „friðurinn“, sem þeir njóta.
Þetta er það, sem Chamberlain
hefir afrekað. Það England, sem
myrt hefir Búa, kvalið Indverja,
og skotjð Araba, getur verið
stolt af honum. En að heyra
blöð smáþjóðanna syngja hon-*
um lof, er eins og lömbin
mæni þakkaraugum til slátrar-
ans, þegar þau eru leidd á blóð-
völlinn.
En nú eiga lýðræðisöfl Ev-
rópu eftir að segja sitt orð.
Effír
Bjama Þórðairs*
NorðfírðL
ingarmanna, svohljóðandi bréf
til fulltrúa Skjaldborgarinnar:
Neskaupstað 15. sept. 1938.
Þar sem það nú er sýnt, að
enginn einn flokkur geturmynd
að meirihluta í bæjarstjórninni,
en fullljóst er að alþýðan íbæn-
um ætlast eindregið til að verka
lýðsflokkarnir fari með völdin,
þá viljum við hérmeð fara þess
á leit við ykkur, að þið takið
höndum saman við okkur og
firrið bæjinn stjórnleysisástandi
og bæjarbúa þýðingarlausum
kosningum, og semjið hið allra
fyrsta um bæjarstjóra við okk-
ur.
Við tökum það skýrt fram,
að okkur er það mikið áhuga-
efni, að samkomulag geti feng-
ist milli okkar um bæjarstjóra7
efni, þar sem full ástæða er til
að vænta, að samkomulag geti
haldist í öllum aðaldráttum um
hin einstöku mál. í von um
að ykkur sé ljós sú hætta, sem
nýjar kosningar eða stjórnleys-
isástand hefir í för með sér
fyrir bæjarbúa og sem, aðeng-
in leið muni vera til að umflýja
slíkt, önnur en sú, að verklýðs-
flokkarnir vinni saman, þávænt-
um við svars ykkar hið fyrsta,
við þessari málaleitun.
Virðingarfyllst.
Lúðvík Jósepsson, Á. A. Pálma
son, Bjarni Þórðarson.
Til
bæjarfulltrúa Alþýðuflokksins í
Neskaupstað.
Sem svar barst okkur svo
eftirfarandi bréf:
Neskaupstað 16. sept. 1938.
Sem svar við bréfi ykkar
dags. 15. sept. s.l. skal þetta
tekið fram:
1. Eins og allir vita var geng-
ið til kosninga vegna ósam-
komulags um bæjarstjóra, að
undangengnum margra mánaða
tilraunum til samkomulags um
málið.
2. Við höfum í engu breytt
þeirri ákvörðun okkar að Eyþór
Þórðarson verði bæjarstjóri á-
fram. Þetta vissu kjósendur alt
j fyrir kosningar.
= 3. Sé ykkur áhugamál að losa
j bæjarbúa við nýjar kosningar
er ykkur opin leið að styðja
bæjarstjóraefni okkar, en að
öðru leyti teljum við alt samtal
um þessa hluti þýðingarlaust,
vegna undangenginnar reynslu.
Virðingarfylst.
Ólafur Magnússon, Eyþór Þórð
arson, Sigurjón Kristjánsson.
Til bæjarfulltrúa Kommúnista
ílokksins í Neskaupstað.
Engum getur nú blandast hug
ur um það, hvor aðilinn hafi
gert meira til að gera bæjar-
stjórnina starfhæfa. Við bjóð-
umst til að taka upp samvinnu
við Skjaldborgina, og erum f
engum vafa uin að samkomu-
lag hefði náðst, ef fullur vilji
hefði verið fyrir hendi hjá báð-
um aðilum. En svar Skjaldbyrg-
inga er skætingur einn. Og í
sínum alkunna hroka segja þess
ir stórmensku-brjáluðu menn:
„við höfum í engu breyttþeirri
ákvörðun okkar að Eyþór Þórð-
arson verði bæjarstjóri“. —Það
er ekki að spyrja að lítillætinu
hjá þessum herrum. Þeir —
| þriðjungur bæjarfulltrúanna —
höfðu bara ákveðið hver skyldi
verða bæjarstjóri. — Hinsvegar
var þessi ,,ákvörðun“ ekki opin-
beruð í kosningabaráttunni. Og
Ólafur Magnússon hafði þráfald
lega lýst yfir því, að hann vildi
ekki hafa E. Þ. sem bæjarstjóra
enda hafði ólafur hrakist af
bæjarskrifstofunni vegna ó-
skammfeilni E. Þ. — En af því
að Ó. M. sér nú ekki aðra at-
vinnu fyrir hendi, en þá, að
komast aftur á bæjarskrifstof-
una og beygja sig í auðmýkt
fyrir veldissprota E. Þ„ hefir
hann nú breytt um „taktik“ . .
Drambsemin, sem einnig virð-
íst rík í eðli þeirra Skjaldbyrg-
inga, segir greinilega til sín. —
Þeir segja að okkur standi það
opið að greiða Eyþóri Þórðar-
syni atkv., en það vissu þeir
að við mundum aldrei gera, og
mun ég rekja orsakir þess í
sérstakri grein.
Þessi bréfaviðskifti fóru fram
sama dag og daginn eftir að
umsóknarfrestur um bæjar-
stjórastarfið var útrunninn.
Töldum við því rangt að opna
hinar tvær umsóknir er borist
höfðu og bárum fram till. um
að umsóknarfrestur yrði fram-
lengdur um eina viku og vild-
um á þann hátt m. a. gefa bæj-
arfulltrúunum nægan frest til
að reyna til þrautar samkomu-
Jag. — Þessi tillaga náði sam-
þykki. -— En það fór svo, að alt
sat við það sama að viku liðinni
Fleiri umsóknir höfðu ekki bor-
ist og ekkert samkomulag liafði
náðst. — Voru því báðir um-
sækjendur feldir og alt því í
algjöru öngþveiti. — Við, sam-
einingarmenn, berum þá fram
tillögu, sem hefir inni að halda
beiðni til ráðuneytisins um að
leyfa bæjarbúum að velja bæj-
arstjórann, og skuldbindingufrá
hendi bæjarstjórnar um að
beygja sig undir val þeirra og
einnig að hún beri ekki fram
vantraust á hann á meðan hann
ekki bryti af sér í starfi sínu,
að lögum eða bryti viðteknar
reglur bæjarstjórnar.
Níels Ingvarsson blés sig all-
an út af vandlætingu yfir því,
að þarna væri fram komin til-
laga, sem íhald og kommún-
istar stæðu að. En þegar til
kastanna kom, stóð íhaldið með
N. I. og Skjaldborginni. — Um
Niels og hans veru innan bæj-
arstjórnarinnar mun ég síðar
rita sérstaka grein, því fram-
koma hans þar er sannarlega
Iærdómsrík.
Hugsunin sem lá að baki til-
lögu okkar var þessi: Bæjar-
stjórnin kemur sér ekki saman
um bæjarstjóra. Varla verður
við því búist að nýjar kosning-
ar breyti hlutföllunum innan
bæjarstjórnarinnar svo að bæj-
arstjórnin verði starfhæf. — En
velji bæjarbúar sjálfir bæjar-
stjóra, er trygging fyrir árangri
af þeirri kosningu.
En Skjaldborgin þorði ekki
að bera það undir dóm almenn-
ings hvort E. Þ. skyldi verða
bæjarstjóri. Hún vissi hver sá
dómur mundi verða.
Þegar öll afturhaldsklíkan hef
ir felt okkar tillögur, stendur
hún ráðalaus uppi og verður
forseti að fresta fundi þar til
daginn eftir.
Á þann fund kemur Skjald-
borgin og skjaldsveinn hennar,
Níels, með einhverja heimsku-
Iegustu tillögu, sem nokkurn
tíma hefir verið flutt í bæjar-
stjórn Neskaupstaðar. — ístað
þess að reyna að leysa málið,
sem fyrir lá, ráðningu bæjar-
stjórans, koma þeir meðbeiðni
um að skipaður yrði eftirlits-
maður yfir bæjinn og vitna í
því sambandi í lög um tekju-
stofna handa bæjarfélögum! —
Vitanlega var ekki um neitt slíkt
að ræða og tillagan felld.
Við höfðum marglýst því yfir
að við teldum nýjar kosning-
ar tæpast líklegar tii þess að
leysa málin, en að við vildum
ekki standa í vegi þess, að sú
tilraun yrði gerð, og kváðumst
mundu sitja hjá. Skjaldborgin
og skjaldsveinninn höfðu allt-
af stagazt á því, að síendur-
teknar kosningar, þar t:I ein-
hver meirihluti fengist, væri
eina lausn málsins, en þegar við
spurðum að því, hversvegna
þeir bæru ekki fram slíka til-
Iögu, og jafnvel skoruðum á
þá að bera hana fram ef þeir
þyrðu, svöruðu þeir engu. —
Okkar afstaða var öllum ljós,
en allir töldu víst, að Skjald-
íborgin og Niels rnundu vera
með tillögunni, en svo var ekki.
Sú röggsemi, sem íhaldið, aldr-
ei þessu vant, sýndi, kom þeim
svo á óvart, að þeim féllust
hendur. Það var heldur ekki
ætlunin að láta fara fram nýj-
ar kosningar. Nei, ó-nei. En
til þess voni refirnir skornir
að ríkisvaldið fengi átyllu til
þess að svipta Norðfjörð sjálf-
stjórninni að einhverju leyti og
þá að þeim yrði gefinn bæjar-
stjóri með bráðabirgðalögum.
— Hvort það tekst, skal ó-
sagt látið.
Ekki má gleyma hlutverki í-
haldsins, í þessn öllu saman.
Það hefir hefir verið á móti
öllu. Það greiddi báðum um-
sækjendunum inótatkvæði, og
öllum tillögum, nema þeim, er
það loks bar fram sjálft. —
Það hefir reynt að skapa það
glundroðaástand, sem því var
unnt, og svo ætluðu þeir að
fiska í gruggugu vatni.
Ég veit, að úti um land, hlýt-
ur bæjarstjórn Neskaupstaðar
Framhald á 4. síðu.