Þjóðviljinn - 06.10.1938, Blaðsíða 2
Fimtudaginn 6. okt. 1938.
ÞJOÐVILJINN
1 rússneskum blöðum er skýrt frá
pví, að Upton Sinclair hafi í bréfi
til bókmenntatímaritsins „Intemati-
onal Literatur“ s'tungið upp á pví,
að hann og einhver sovétrithöfund-
ur semdu skáldsögu í félagi, og
eigi nafn hennar að vera „Rautt
gull“. Upton Sinclair segir í bréfi
sínu, að hann hafi lengi „gengið
með“ hugmyndina um skáldsögu
pessa, er á að vera í tveimur, hlut-
um> _ á fyrri hlutinn að gerast í
Bandaríkjunum, en síðari hlutinn í
Sovétrikjunum. — Þar sem ég hefi
ekki vald á rússnesku og hefi al-
drei komið til Sovétríkjanna, lít
ég svo á, að ég geti ekki sjálfur
skrifað seinni hlutann, og sting ég
pví upp á pví, að einhver sovét-
rithöfundur taki pað að sér, — skrif
ar Sinclair.
Uppástunga Upton Sinclairs hefir
vakið mikla eftirtekt í Sovétríkjun-
um, og hefir sovéthöfundurinn P.
A. Pavlenko tekið að sér að semja
seinnihluta skáldsögunnar. 1 svar-
bréfi til Sinclairs skrifar Pavlenko
m. a.: „Skáldsagan '„Rautt gull“
ætti að geta orðið staðfesting peirr-
ar vináttu, er bindur saman pjóðir
Sovétríkjanna og Bandaríkjanna.
**
Biskupinn var í eftirlitsferð og
kom í barnaskóla úti í sveit, og
lagði meðal annars eftirfarandi
spurningu fyrir einn nemandann: .
— Hvernig hljóðar fimta boðorð-
ið drengur minn?
Drengurinn pagði;
— En veistu hvaða boðorð pað
var ,sem Kain braut, pegar hann
drap Abel bróður sinn?
Steinhljóð.
•En einn af drengjunum gekk til
kennslukonunnar og hvíslaði ein-
hverju að henni. Hverju hvíslaði
drengurinn að yður, spyr pá bisk-
upinn kennslukonuna.
— Pétur sagði, að pað hefðu ekki
verið til nein boðorð, pegar Kain
drap Abel.
**
1 New Jersey vildi pað nýlega til
að lögreglupjónn rakst á konu, er
»at í bíl er stóð skammt frá verk-
smiðjubyggingu einni. Lögreglu
pjónninn tók pegar eftir pví, að
konan grét mjög. Fór hann pví að
-athuga petta nánar og sá, að hún
var bundin við stýrið. Nú var kon-
an losuð og látin leysa frá skjóð*
unni. Kom pað í ljós, að unnusti
hennar, sem vann í verksmiðjunnf
hafði bundið hana við stýrið vegna
afbTýðisemi. Hann porði ekki að
skilja hana eftir á meðan hann var
að vinnu sinni af ótta við að hún
færi til fundar við annan mann.
••
Unnustinn var pegar kallaður fyr-
ir réttinn, en par sem unnustan
hafði engu föstu starfi að gegna,
slapp hann með alvarlega áminn-
ingu yfirvaldanna.
Slmí
Flokbsskrifsíof-
nnnar er 4757.
Ný bóh.
Tvær myndir
breska anðborgarans.
Nokkair síjómmáiakgar fuigfeíðíngar áí af
fveímur ópófífískum sögum effir Gaísworfhy,
Dæmasafn fyiríif
afþýðu-og gagn^
fræðaskófa.
Safnad feafa og satníð
Ouðmundur Afnlaugs*
son og Porsteínn Egíls**
son. — Yerð br. 3,00,
Mál og menning hefir nýlega
gefið út „Tvær sögur“ eftir
enska Nobelsverðlaunaskáldið
John Galswiorthy í ágætri þýð-
ingu eftir Boga Ólafsson kenn-
ara. Það eru skemtilegar sögur,
önnur sem „spennandi glæpa-
saga“ á yfirborðinu, hitt fjör-
ugt ástaræfintýri á að líta, en
þær gefa mönnum samt sann-
arlega mikla ástæðu til hugleið-
inga — jafnt um mannlífið sem
stjórnmálaástandið þessa dag-
ana — sögurnar tvær, þó þær
kómi hvergi beinlínis inn á nein
hin svokölluðu þjóðfélagslegu
vandamál og því síður stjórn-*
mál; því þær eru sannar lýsing-
ar af lífinu sjálfu, skrifaðar af
snilldarpenna mikils mannþekkj
ara, sem einbeitt hefir hæfi-
Ieikum sínum á að lýsa enska
peningamanninum, lífi hans og
hugsanaferli.
Þessar lýsingar Galsworthy
eru ekki á neinu einstöku fyrir-
brigði meðal ,betri borgaranna“
ensku. Þær eru í rauninni hin
sígilda lýsing á sjálfum breska
burgeisnum sem slíkuyn, „sál-
arlýsing“ ensku burgeisastéttar-
innar, — ef svo mætti að orði
komast. Og það fer vart hjá
því að sá, sem les þessar sögur,
með athygli, skilji eftir Iýsing-
una margt, sem hann áður ekki
skildi.
Fyrri sagan „Sá fyrsti og síð-
,asti“ dregur upp mynd af tveim
bræðrum, Keith og Larry Darr-
ant. Keith er svo að segja per-
sónugerfingur auðhyggjunnar.
I huga hans kemst ekkert að
nema hugsunin um eiginn auð
og völd, metorð og „heiður“.
Og þegar bróðir hans —
„auðnuleysinginn“, draumóra-
maðurinn, — kýs heldur að
fórna lífi sínu, en að láta dæma
saklausan mann í sinn stað, —
þá kýs Keith heldur að fórna
lífi þriggja öreiga, en að eiga
það á hættu að blettur eða
hrukka sjáist á „heiðri“ hans
og ættarinnar. Og hann er ekki
í vandræðum með að finna hin-
ar fegurstu og rökrétt-
ustu röksemdir fyrir fram-
ferði sínu — frekar en Cham-
berlain fyrir að fórna Tékkósló-
vakíu. Enska hræsnin, — þessi
sígildi eiginleiki elstu burgeisa-
stéttar álfunnar, sem í 3 ald-
ir hefir haft reynsluna af því |
að hampa sífelt fögrum orðum
og meina alltaf gróða og völd,
— og án þess að vera sér með-
vitandi um tvískinnunginn í þvf
— sú „dyggð“ er sannarlega
snilldarlega skýrð í þessarilitlu
sögu Galsworthy. Eftir að hafa
lesið lýsinguna á Keith, er hann
kastar síðustu játningu bróður
síns á eldinn — skjalinu sem
fól í $ér líf eða dauða mann-
legra veru —, þá skilur maður
betur sálarró enska broddborg-
arans, sem fórnar Tékkóslóva-
kíu með fögrum orðum um
þjóðernisrétt og frið, meðan
hann sjálfur heyir styrjöld í
Palestínu til að bæla niður þjóð-
ernisrétt með ofbeldi.
Síðari sagan lýsir samskonar
manntegund, og er sagan sjálf
„Swithin Forsyte“ frumsagan
að stórvirki Galsworthy, Sögu
Forsyteættarinnar. Og þó er
þagan í rauninni gjörólík hinni
fyrri, af því hún lýsir peninga-
manninum frá annari hlið. Hún
lýsir því eina augnabliki í lífi
hans, þegar brynja hins kald-
rifjaða auðborgara brast og
manngildið innii í honum
gerði nokkrar mislukkaðar og
afkáralegar tilraunir til að brjót
,ast út úr peningagildinu, sem
þriggja alda auðvaldsskipulag
hafði breytt því í. Það var ást
Roszi, heitrar, ungverskrar
stúlku, sem var í þann veginn
að afvegaleiða þennan örugga
broddorgara, uns hann loksins
fór að ímynda sér, að líklegast
væri hún bara að reyna að gift-
ast honum og ná í peningana
hans — og þá greip hann til
flóttans iil að vernda peningana
En minningin um einu óeigin-
gjörnu stundina í lífi hins, einu
stundina, sem hann var maður
en ekki peningasál, fylgdi hon-
um til dauðadags, lengst afgraf
in í djúpi undirmeðvitundarinn-
arinnar, en braust út á baná-
stundinni.
Enski auðmaðurinn, sem
fórnar öllu því besta, sem til
er í honum sjálfum,, öllu því,
sem gerir lífið þess vert að lifa
því, — fyrir peningana — er
það ekki myndin af ensku auð-
Síra Eiríkur Albertsson prest
ur að Hesti hefir lokið við að
rita bók um hinn nafnkunna
íslenska guðfræðing Magnús
Eiríksson. Hefir hann sent Há^
skólanum ritið og guðfræði-
deildin talið það maklegt til
doktorsnafnbótar.
Enn er ekki ákveðið, hvenær
doktorsvörnin fer fram, en bú-
ist er við að það verði nokkru
eftir áramót. Bók þessi er all-
stórt rit eða um 24 arkir að
stærð og hefir síra Eiríkur unn-
ið að því árum saman í tóm-
stundum sínum frá embættis-
önrium og búskap.
Magnús Eiríks&on fór ungur
til Kaupmannahafnar og lagði
mannastéttinni, sem stendur
skýrari og naktari frammi fyrir
heiminum nú en nokkru sinni
fyrr?
En ensku þjóðinni væri ekki
rétt lýst í þessum smásögum
Galsworthy, ef kaldrifjaðir
broddborgarar væru einu full-
trúar hennar. Það vantar held-
ur ekki að Galsworthy sýni með
samúð og ást það, sem býr í
djúpum ensku þjóðarinnar, kúg-
að og fyrirlitið af auðmönnun-
um, réttlætistilfinninguna, frels-
isástina, og fórnfýsina. Jafnvel
í Larry Darrant og Vöndu Liv-
insku birtist margt af því besta,
sem til er í þjóð Byrons, Shell-
eys og Ralph Fox, — joigj í ihug-
myndum ungverska útlagans í
síðari sögunni lifir breska þjóð-*
in, sem sú þjóð, er fagnaði
Kossuth, — þjóðin, sem hvað
eftir annað hefir boðið griða-
stað ofsóttum útlögum ogbraut
ryðjendum frelsisins frá öðr- 1
um löndum.
í bresku þjóðinni hafa and-
stæður þær, sem auðvaldið skap
ar, náð hámarki sínu. Átökin
milli þessara andstæðna eru
sérstaklega harðvítug þessa
dagana.
Það er ánægjulegt, að á sama
tíma, sem Jónas frá Hriflu er
að segja íslendingum að sækja
fyrirmyndir sínar til breska í-
haldsins, þá skuli Mál og menn-
ing láta eitt frægasta skáld Eng
Iendinga gefa okkur íslending-
um þessar sígildu myndir af
því, hvernig breskt íhald er.
Hafi Mál og menning og Gals-
worthy þökk fyrir.
E. O.
stund á guðfræði og lauk prófi
í þeirri grein árið 1837. Dvaldi
hann síðan alla æfi í Kaup-
mannahöfn, og þar andaðist
hann 1881.
Magnús var alla æfi örsnauð-
ur maður, og hafði ofan af fyr-
ir sér með kenslu og •annari
snapvinnu, og fór mikið orð af
fátækt hans og valmensku með
al Islendinga er voru honum
samtíða í Höfn. Snemma bar
á því að Magnús þýddist ekki
ýmsa af höfuðlærdómum þá-
verandi guðfræði, og ritaði
hann fjölda bóka um afstöðu
sína til þessara mála. VarMagn
ús um margt mjög á undan
sinni íhaldssömu samtíð.
Þetta dæmasafn er fyrst og
fremst ætlað til hjálpar við
kennslu í skólum. Það verður
líka áreiðanlega kærkomin bók
til þeirra hluta. Það vita allir,
sem nokkuð hafa fengist við
kennslu í stærðfræði, hvort
sem er við skóla, eða til und-
irbúnings undir skóla, hversu
skort hafa nægilega mörg
dæmi. Þeir ,sem samviskusamir
hafa verið gagnvart nemendum
sínum, hafa verið á snöpum
eftir góðum dæmum eða reynt
að búa þau til sjálfir, En bæði
hefir verið erfitt að verða sér
út um nægilegan dæmaforða,
og eins hitt að fæstir kennarar
hafa tíma aflögu fyrir dæma-
smíð. Otkoman hefir í flest-
um tilfellum orðið sú, að þessi
fáu dæmi, sem fylgja reikn-
ingsbókunum, hafa verið látin
nægja. Með bók þessari er
mjög myndarlega bætt úr þessu
með 142 dæmum af öllumgerð-
um.
En bókin á víðar erindi, en
aðeins í skólana. Hún verður,
kærkomin dægrastytting þeim,
sein í frístundum iðka stærð-*
fræði sér til gamans. Hún léttir
mönnum sjálfsnámið og gerir
námið, hvort sem er við skóla
eða heima, fjölbreyttara ogþá
um leið skemtilegra og auðveld
ara.
Það er ekki hægt annað en
að ráðleggja öllum, sem kenna
stærðfræði eða læra, að fá sér
þetta dæmasafn.
Pks,
Stunda- og forfallakennarar.
Samþykt að ráða þessa
l stunda- og forfallakennara í
Miðbæjarbarnaskólanum:
Ólöfu Jónsdóttur í matreiðslu
Þorbjörgu Jónsdóttur í leikfimi
Hönnu Karlsdóttur í söng og
leikfimi. Soffíu Benjamínsdótt-
ur. Guðmund Þorláksson. Jón
Guðmundss. Tryggva Tryggva
son. Kristínu Þorláksdóttur. Ara
Gíslason. Herzelíu Sveinsdóttur.
Vilborgu Auðunsdóttur.
Ríkisskip.
Esja var á Sauðárkróki ígær-
kvöldi. Súðin var á leið frá
Vestmannaeyjum til Hornafjarð
íar í gær.
Á einum stað í „Söguköflum“
sínum gefur Matthías Jochums-
son einkar Ijósa mynd af þess-
um sérkennilega manni. Er það
ef til vill besta mannlýsing
Miatthíasar í þeirri bók og gef-
ur það ótvírætt til kynna að
honum hafi þótt mikið til manns
ins koma.
Rítgerð sétra Eíríks Alberts-
sonar um Magnús Eiríksson
fekín gild fil dokfors-
naánbófar.