Þjóðviljinn - 11.10.1938, Blaðsíða 2

JSL
Þriðjudagurinn 11. okt. 1938.
________Þ JÓÐVILJINN
acaw—■———g «maaaaBgagca^:ziBs^^^«^^g3^^«BiM^a»gacg bb8swp—bko—————hí—■——> ■
Hin blððlansa heimsstyrJBld
Eitt er það sem alþýðan í
heiminum þráir öllu öðru fram-
ar: að fá að lifa í friði., Ein sú
dýpsta lífsósk hins venjulega,
heilbrigða manns er að mega
erja jörð sína, neyta brauðs síns
auðga anda sinn, í skjóli ör-
uggra samfélagshátta: í friði.
En máske hefir þó þessi fróma,
göfuga ósk aldrei staðið jafn
regindjúpt í brjósti vinnandf
stétta veraldarinnar eins ogein-
mitt nú, — þessvegna hefir
reynst svo auðvelt um blekk-
ingarnar sem raun hefir á orð-
ið. :
Svo geigvænleg er afturganga
síðustu heimsstyrjaldar í vitund
fólksins, svo örvingluð hræðsl-
an við að ósköpin endurtaki
sig í enn ægilegri mynd, að
alt annað gleymist: sannleikur,
réttlæti, sjálft hið siðræna inn-
tak menningarinnar, — altþetta
hverfur í myrkrin, öllu þessu
má fórna í blindni, bara ef frið-
urinn varðveitist, jafnvel þó
ekki sé nema um bráðabirgða-
frest hinnar komandi styrjald-
ar að ræða. Á þessari einföldu
staðreynd byggist hið ótrúlega
fyrirbrigði þessara síðustu og
verstu daga: að fjórmenning-
arnir frá Múnchen, hinir teg-
undarhreinu persónugervingar
þeirra afla, sem ófriði og upp-
reisnum valda, eru nú af milj-
ónum manna víðsvegar um
heim dáðir sem höfðingjar frið-
arins, siðferðilegar hetjur, sem
bjargað hafi mannkyninu frá
yfirvofandi tortímingu. Aldrei í
sögunni hefir stórkostlegri/
blekking verið búin til, djöful-
legri leikur að mannlegum til-
finningum og þrám aldrei ver-
ið settur á svið.
Það er hin „brezka ró“, sú
hin sama og sumir íslenskir
þjóðmálaleiðtogar dýrka mest,
sem hér hefir borið sinn höfg-
asta ávöxt. Það er sá hluti:
brezka auðvaldsins, sem óttast
svo framgang hinnar sósíalisN
ísku öreigahreyfingar í heim-
inum, að hann vinnur það til
að fórna jafnvel sínum eigin
hagsmunum á altari hins al-
þjóðlega auðvalds til þess að
öryggi þess megi , varðveitaslj
og vaxa.
Svívirðingarsaga sú, sem
náði hápunkti sínum. í Múnchen
á dögunum, hófst fyrst með
fullum krafti þegar ítalski fas-
isminn réðist á Abessiníu og
Þjóðabandalagið sveik allar
skuldbindingar sínar eins og
ekkert væri um að vera. Þar
með var haldið inn á braut
hins blygðunarlausa, opinskáa
siðleysis í alþjóðamálum: allir
sáttmálar að vettugi virtir, hinu
fasistíska auðvaldi stórveld-
anna gefnar frjálsar hendur uro
að ganga á rétt, fé og frelsí
hinna veikari þjóða, hvort held-
ur með beinum hernaði, eins!
og í Abessiníu, á Spáni og íl
Kína, eða með járngráum hót-
unum og lofbeldi, eins og í
Austurríki og nú síðast í Tékkó
slóvakíu. En til þess að varpa
siðferðilegri svikablæju yfi»-
hinn viðbjóðslega loddaraleik,
sem um leið var örlagaþrungn-
asti harmleikur allrar sögu, var
hlutverkum skipt þannig í Vest-
ur-Evrópu, að einræðisríkin
Þýzkaland og Italía hafa beitt,
vopnunum og hótað, en „lýð-
ræðisríkin“ England og Frakk-
land hafa séð um, að hvert á-
hlaup hnefaréttarins hlyti smám
saman viðurkenningu og stað-
festingu — allt í nafni hinnaj;
heilögu hugsjónar, friðarins. í
blóra við friðarþrá mannkyns-
ins hefir gjörvallt siðalögmál
þess verið þurrkað út, og með
ofurvaldi áhættunnar hefir tek-
izt að véla svo um vitund frið-1
elskandi alþýðu, að í herrunum
Hitler og Mussolini sér hún
nú tignar heimshetjur í stað
þess sem er: ófreskjur styrj-
aldarhættunnar, sem reiða of-
beldisöxina að rótum hverrar
þjóðarinnar á fætur annari, og
aldrei munu hika eitt augna-
blik við að steypa allri ver-
öldinni út í blóðuga styrjöld,
ef hinum ósvífnustu kröfum
þeirra er ekki umsvifalaust full-
nægt. Og hitt er engu minni
skynvilla, að skoða herrana
Chamberlain og Daladier sem
spaka, göfuga friðarhöfðingja í
stað þess sem er: lifandi ímynd-
ir þeirrar sviksemi í alþjóðamál
um, sem nú geisar í almætti
sínu gagnvart minni máttar
þjóðum heims.
Á meðan auðvaldsheimurinn
gumar af því, að þessum 4 gjör
spilltustu þjónum hans hafi tek-
izt að tryggja varanlegan heims
frið, halda blóðugar styrjaldir
áfram að geysa í tveim heims-
álfum. Og samt trúir mikill
hluti vesalings alþýðunnar á
þennan fjórmenningafrið og lof-
ar guð, rétt eins og Spánn og
Kína séu ekki til.
Hinu er þó enn nauðsynlegra
að átta sig á, að samtímis þess
um blóðugu styrjöldum geysar
blóðlaus heimsstyrjöld, sem rek
in er með valdi vopnanna einu
saman, án þess að þeim sébeitt,
nemja í |nauðirnar reki. I skjóli
opinna fallbyssukjafta setjast
fulltrúar vígsterkustu stórveld-
anna, og ákveða þar, að þessi
eða hin smáþjóðin skuli jjegar
í stað láta af hendi land sitt og
frelsi. Tvær þjóðir hafa þegar
gefist upp í þessari styrjöld:
Austurríki og Tékkóslóvakía.
Innan skamms mun hinn ör-
magna Spánn verða kúgaðurtil
hins sama. Þannig gengur koll
af kolli, ef engjn ný sveifla kem-
ur til sögunnar: einn góðan veð
urdag munu örlög konungsrík-
isins ísland einnig verða ákveð-
in, án þess að það sé að spurt.
Það er því hörmulegra en
orð fá lýst, að sjá flest stærstu
blöð þessarar umkomulausi".
smáþjóðar flaðra frammi fyrir
fjórmenningafriðnum, hinni blóð
lausu heimsstyrjöld, eins og
þar sé um hinn langþráða frið
réttlætisins á jörðu að ræða.
Maður stendur agndofa og
spyr: Er þá öll heilbrigð dóm-
greind á þrotum, einnig hérvor !
Effíir
Jóhannes úr Köflimi
Jóhannes úr Kötíum
á meðal? Raunar eru vafalítið
einnig hér þeir fantar til, sem
vel vita hvert stefnir, en kjósa
þó heldur sigur hins alþjóðþega
auðvalds en öryggi þjóðfrelsis
vors og sjálfstæðrar tilveru. Af-
hjúpast nú allrækilega eðli og
innihald þeirrar „sjálfstæðis“-
stefnu, sem Morgunblaðið boð-
ar, er það fagnar nú svo ákaft
þeirri stefnu í alþjóðamálum,
sem felur í sér geigvænlegri
hættu fyrir íslenskt sjálfstæði
en nokkru sinni áður hefir að
borið.
Hitt virðist með öllu óskilj-
anlegt, að nokkur íslenskur al-
þýðumaður skuli láta glepjast
í þessum efnum. Að vísu er
þjóð vor friðsöm að ■ eðlisfari
og hefir ekki öldum saman haft
af vopnaviðskiptum að segja.
Hún á því ef til vill erfitt með
að gera sér íþann möguleika
í hugarlund, að sú stund geti
komið, að hingað stefni her,
grár fyrir járnum, og svifti hana
frelsi sínu með vopnavaldi. Þó
gerist þetta nú oft á ári úti í
heimi, jafnvel um þjóðir, sem
hafa allsterkar vígvarnir, — og
vér megum ekki gleyma, að
vér eigum þó heima í þessum
sama heimi. Og ekki er langt
síðan að hermenn skæðasta á-
rásarveldisins fóru með söngv-
um og steigurlátum hér um göt-
ur höfuðborgarinnar.
Friður er vor dýpsta ósk,
en sá stundarfriður sem er ein-
ungis skálkaskjól heimsauðvalds
ins til þess að geta kúgað smá-
þjóðir á sem ódýrastan hátt,
það er enginn friður, — það er
hin banvæna, blóðlausa styrjöld.
JFriður án alls réttlætis er stríð,
þar sem sá aðili, sem ranglæti
er beittur, liggur óvígur. Nú-
tímahernaður er hroðalegur j
allri sinni tæknimögnuðu grimd.
En jafnvel hið ægilegasta sár
verður fagurt, ef það er til orð-
ið í hauiðvörn réttlætisins. Þjóð,
sem kaupir aér frið með því að
Iáta af hendi réttmæt tilveruskil-
yrði sín, er í raun réttri ennþá
ver farin en hin, sem berst fyr-
ir frelsi sínu fram í rauðan dauð
ann. Hinn siðferðilegi styrkur
hennar glatast, sjálfsvirðingin
hefir fengið rothögg, — eftir
er einungis hinn aumi, vonlausi
þrældómur, án allrár stoðar í
hinni ítrustu fórn, án helgunar
frá blóði hins réttláta. Alt öðru
máli er að gegna um þá þjóð,
sem verst meðan fært er, enda
þótt hún sé að lokum ofurliði
borin. Hún hefir reynst æðstu
hugsjón sinni trú, hún er vígð
gegn kúguninni, og framtíðin
mun- gefa henni sigur og frelsi
fyr en varir. Þessvegna hlæj-
um vér fyrir Abessiniu, en
grátum fyrir Tékkóslóvakíu.
Því er nú haldið fram aftak-
markalausri frekju og hræsni
af hálfu hinna sömu manna,
sem árum saman hafa verið að
opinbera trúlofun sína með Hit-
ler og Mussolini og öðrum
stríðsæsingafíflum, að vér, sem
gagnrýnum fjórmenninga-„frið-
inn“, höfum óskað eftir að
heimsstyrjöld brytist út, og sé-
um nú hryggir og reiðir yfif
því, að svo skyldi ekki til tak-
ast. Einkum er oss kommún-
istum, sem vænta mátti, núið
þessu um nasir, ef takast mætti
að rægja friðarvilja vorn.
Það er satt: vér kommúnist-
ar erum bæði hryggir og reiðir,
en ekki vegna þessarar orsak-
ar, — það getum vér blátt áfram
ekki, af þeirri einföldu ástæðu,
að það hefir verið heimsstyrj-
öld, er heimsstyrjöld og mun
verða heimsstyrjöld; styrjöld,
sem birtist í tvennskónar formi:
blóðug, tortímandi mannslífum
og verðmætum, blóðlaus, eyði-
leggjandi frelsi og siðgæði. Og
oss er nokkurn vegin sama,
hvort formið er, nema hvaðvér
teljum hið síðara enn spiltara
og hættulegra. Þessvegna er
það, að vér eigum engin orð
nógu sterk til að lýsa fyrirlitn-
ingu vorri á loddara, slíkum
sem forsætisráðherra Breta,
hinum voldugasta meistara
þessa forms.
Af fasismanum höfum vér
aldrei vænst annars en hrylli-
legustu örþrifaráða, — vér telj-
um hann ekki þess eðlis, að af
honum verði krafist siðferði-
legrar ábyrgðar. Vér vitum vel,
að sú ófreskja, sem vaxin er
upp úr rangsleitni Versalasamn-
inganna og tryltri örvæntingu
hinnar herskáu, þýsku þjóðar,
er svarinn fjandi allrar friðsam-
legrar menningar. Allar sterk-
lustu og frumlægustu hvatir
margblektra manna birtast þar
í banvænni orku einnar ákvörð-
unar: ,að hefna sín í nýju stríði.
Þýski fasisminn er eins og hið
særða óargadýr — og hvers
væntir maður af slíku dýri?
En vér vonuðum hinsvegar
í lengstu lög, að gegn þessum
blinda frumkrafti myndu ger-
völl öfl lýðræðis og friðar í
heiminum smám saman samein-
ast. Oss var að vísu vel kunn-
ugt um það eðli, sem blundaði
undir „lýðræðislegri ró“ breska
Ijónsins, en að það tæki upp á
því um sinn að klippa sjálft af
sér faxið og gerast blauð hýena
sem léti sér nægja að sleikja
utan af beinunum úr bráð fas-
ismans, — því vildum vér ekki
trúa fyr en í fulla hnefana. En
nú verður ekki lengur um þetta
vilst. Enda eru jafnvel ýmsir
harðsvíruðustu íhaldsmenn
Breta æfari en nokkur kómmún-
isti yfir þessari staðreynd. Það
er Churchill en ekki Einar Ol-
geirsson, sem mælt hefir eitt-
hvað á þessa leið: Breskastjórn
in átti milli smánar og styrjald-
ar að velja. Hún kaus smánina
og fær styrjöldina í ofanálag.
Enda þótt Churchill tali út
frá sérhagsmunasjónarmiði hins
breska auðvalds, hittir hið al-
menna í þessarí ályktun naglann
á höfuðið. Trú sjálfs Cham-
berlains á frið sinn er heldur
ekki meiri en svo, að aldrei hafa
Bretar hraðað meir vígbúnað-
inum en einmitt síðan hann var
saminn. Og hlotnist ekki for-
sætisráðherranum friðarverð-
laun Nobels í ár, er ekki alveg
víst að hann fái þau að ári.
Allir, sem vilja, vita, að þegar
hið íasistiska fjórmennijnga-
þandalag frá Múnchen er búið
að fjötra eða afmá með blóð-
lausri styrjöld þær þjóðir, sem
það getur komið sér saman um,
þá rísa óðara hinar innri mót-
setningar og alt fer í bál og
6rand. Spurningin hefir aldrei
verið um frið, heldur hitt, hvort
stórveldin ættu að gera upp
sakir sínar í gær eða á morg-
un. En orsök hrygðar vorrar
og reiði er sú, að í gær var
hundrað sinnum meiri von um
sigur réttlætisins en verður á
morgun.
En vér munum ekki örvænta,
— mælir syndanna er nú fullur,
hin mikla blekking fjórmenninga
friðarins, hinnar blóðlausu styrj-
aldar mun verða afhjúpuð. Með
hverju augnabliki, sem líður,
mun opnast nýtt auga, ný hönd
verða hafin á loft, sem heldur
vill verða höggvin af, en vita
hugsjónum frelsis, friðar og
réttlætis velt upp úr sorpinu.
Jóhannes úr Kötlum.
Sviffliigfélag tslands.
Útbreiðslufimdnr
verður haldinn í Oddfellowhúsinu þriðjudaginn 11. þ. m.
kl. 8%.
Sýnd verður kvikmynd frá starfsemi félagsins.
Allir, sem áhuga hafa fyrir svifflugi, eru velkomnir.
' -*rJ^T*&**<*&9t*****:^rJ***^^\\fi^\í***^*<)**4*^xce+Ai**4',!>$ií***-<*t»&mei>**r**i