Þjóðviljinn - 16.10.1938, Blaðsíða 3

Þ J Ó Ð V I L J I N N
Sunnudaginn 16. október 1938
I
Smúoviuinh
' e=»
Málgagn Kommúnlataflokks
Islands.
Ritstjóri: ELnar Olgeirsson.
Ritstjórn: Hverfisgata 4, (3.
hæð). Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur öt alla daga nema
mánudPáa.
Aski Iftargjald á mánuði:
Reykjarík og nágrenni kr. 2,00.
Annarss taðar á landinu kr. 1,25.
Fróðleg og skemtileg
bók um Sovéiríkin
Halldór Kiljan Laxness: »QERSKA
ÆEINTYR1Ы. Minnisblöð. Bókaút-
gáfa Heimskringlu. Rvík 1938.
1 lausaiölu 10 aura eintakiö.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Simi 2864.
I fófspor
nadsmans
Nasisminn hefur umhverft
bardagaaðferðunum í stjórn-
málum Evrópu. Oft voru að-
ferðirnar spilltar áður, en nas-
isminn hefur gert spillinguna
að höfuðreglu. Lygi var al-
geng í stjórnmálum áður en
stjórnmálamenn skömmuðust
sín ef það komst upp, — en
lygin, nógu takmarkalaus og
ófyrirleitin, er jafnt uppistaðan
í ölhim stjórnmálayfirlýsingum
Hitlers. Og vogi nrenn í Þýska-
landi að reka lygina ofan í nas-
ista, eru þeir drepnir, — geri
menn það erlendis þá er ofbeld-
istæki Þýskalands sett í gang.
Hryðjuverk áttu sér áður
stað í styrjöidum milli þjóða.
— nasisminn hefur gert þau að
stjórnmálaaðferð sinni á friðar-
tímum. Lygin og glæpirnir
marka sögu nasismans. Hitler
laug, er hann hervæddi Rínar-
héruðin og hét að hætta því að
köma Evrópu að óvörum. Hitl-
er laug, er hann gerði sátt-
málann við Schussnigg 11. júlí
1937 og hét að skifta sér ekki
af innanríkislmálum Austurríkis.
Samfara lyginni eru glæpirnir.
Valdhafar Þýskalands, Göring
og Co. voru : afhjúpaðir aí*
Dimitroff fyrir þýskum rétti,
sem brennuvargar, er kvei,kt
höfðu í ríkisþinghúsinu. Hitler
Göring og Co. voru afhjúpað-
ir eftir 30. júní, sem morðingjai
Röhms, Schleichers o. fl. stjórn
málamanna Þýzkalands. Hitler
stendur frammi fyrir veröldinni
sem ráðbani Dollfuss kanslara
í Austurríki, svo ekki sé talað
um glæpaöld þessara manna í
Þýzkalandi, morðið á Ossietsky
og öllum þeim aragrúa píslar-
votta, sem dáið hafa nú í
Þýzkalandi fyrir málstað frels-
is, réttlætis og sósfalisma.
Bardagaaðferð nazismans
stafar af því, að gerspillt,
dauðadæmt auðvald getur ekki
haldið sér við nema að skipu-
leggja lygi og glæpi ,í slíkt
kerfi, að menn hefðu aldrei í-
myndað sér slíkt mögulegt áð-
ur.
Nazisminn liefir auðsjáanlega
eignazt námfúsa nemendur hér
meðal spilltasta hluta auðvalds-
ins. Bardagaaðferð Morgunbl.
upp á síðkastið er nú orðin
gersamlega í lygastíl nazism-
ans, — glæpirnir munu koma á
eftir, þegar auðvaldið heldur að
það sé búið að spilla fólkinu
Enda þótt Halldór Kiljan Lax-
ness sé einna víðförlastur nú-
lifandi íslendinga hefir hann
skrifað fáar ferðasögur. Ferðir
um fjarlæg lönd og dvöl rneðal
erlendra þjóða eru honum eðli-
legir lifnaðarhættir líkt ogokk-
ur hinum heimaseturnar, hann
flytur með sér framleiðslutæk-
in og getur haldið ifram starfi
sínu, „að semja skáldsögur á
íslensku“, hvar sem er á hnett-
inum. „Ég sit nokkrar vikur í
hinum björtu Uppsölum, á
gamla yndæla Gildinu, í róm-
antík Gluntans og magisters-
ins. Einn dag lýk ég upp ritvél-
inni minni á Samkvæmishúsinu
í Helsingjaforsi. Þannig koll af
kolli. Um jól er ég austur í
íióg með lyginni áður. Bezt-
kemur breytingin á bardagað-
fferðinni í ljós, þegar borið er
saman við það, sem Morgunbl.
áður kendi.
Áður sagði Morgunblaðið að
auðvaldið væri ýmist ekki til,
eða ef það væri til, þá væri
það lífsskilyrði verkamannanna,
sem bókstaflega héldi í þeim
lífinu. Nú segir Morgunblað-
ið að núverandi auðvaldsskipu-
lag — það sé kommúnisminn,
Hermann Jónasson sé erindreki
Stalins, Eysteinn Jónsson
kommúnisti, KRON útbreiðslu-
tæki Stalins, — verkalýðurinn
verði því að rísa upp á móti
„burgeisunum“ og reka þessa
,,böðla“ af höndum sér. —
Og lygaherferðirnar eru skipu-
lagðar með hagsmuni örfárra
auðmanna fyrir augum. Þegar
Morgunblaðið veit að dýrtíðin
er að sliga alþýðuna, af því
að heildsalaklíkan í Reykjavík
græðir 3—4 miljónir króna, —
þá er skipulögð rógs- og lyga-
herför gegn því kaupfélagi, sem
lækkað hefir matvöruverðið í
Reykjavík svo um munar, fyrir
okur. — Sama óskammfeilna
hræsnin er í atvinnuleysismál-
unum: Um leið og bæjarstjórn-
aríhaldið hefir neitað að hefja
atvinnubótavinnu með 200
manns, byrjar Morgunbl. með
ógurlegt lýðskrum út af því,
að 2000 manns séu sviftir lífs-
framfæri vegna skorts á gjald-
eyri til bygginga, en sjálfir
vildu íhaldsmennirnir í bæjar-
stjórn ekki samþykkja að skora
á gjaldeyrisnefnd að veita þessi
leyfi.
Þannig er reynt að snúa öll-
um hugtökum við, brjála ger-
samlega alla hugsun fólks, til
að ^geta leitt það út í hvað sem
er á eftir. Við heyrum þessa
dagana óminn frá Vín, af hróp-
um þess fólks, sem Morgun-
blöð þýzka nazismans hafa
Tiflis“. (Gerska æfintýrið). Öf-
undsverð tilvera! Helst vildi
maður skylda Halldór til að
skrifa eina þykka ferðabók á
ári, lofa okkur að ferðast með,
njóta hans heimsvönu leiðsagiH
ar og ausa af yfirgripsmikilli
þekkingu hans á útlöndum, á
heimsmenningu.
Það er engin tilviljun að
Halldór Kiljan Laxness
skuli hafa ritað tvær bækur um
Sovétríkin, en enga t .d. um
Frakkland. Margir ágætir rithöf
undar og andans menn hafa á
síðustu áratugum hneigst að
sósíalisma og fundið þar kenn-
ingu er fullnægir skilnigsþörf
þeirra á samtíðinni, fundið þar
alþjóðahreyfingu, er berst í
brjálað — hrópin: Drepið Gyð-
ingana, hengið prestana! —
pað er bezt fyrir alla heiðar-
lega fylgjendur fhaldsins a&
hugleiða hvort þeir vilja halda
áfram að hjálpa til að koma á
samskonar vitfirringu hér.
Allur undirróður Mbl. miðar
að því að koma þeirri hug-
mynd inn, bæði hjá ákveðnum
hluta íslendinga, sem væri nógu
vitlaus til að trúa því, og svo
hjá útlendingum, að hér á ís-
landi ríki kommúnismi, „Fram-
sóknarstefnan sé grímuklæddur
kommúnismi“ o. s. frv. Ráð-
herrarnir séu „erindrekar Stal-
ins“ og kommúnistar o. s. frv.
— petta er alveg sami undir-
róðurinn og þýzku blöðin ráku
|um Austurríki og Tékkóslóvak-
íiu áður en þau lönd voru svift
frelsi sínu og sjálfstæði. „Bol-
sévikkastjórnin í Prag“, „Ben-
es erindreki Stalins“ var við-
kvæðið.
Og hvað gerir svo Morgun-
blaðið þegar Hitler rænir Aust-
urríki frelsi sínu — þegar
Tékkóslóvakía er svikín í hend-
ur fasismanum? Morgunblaðið
ætlar að rifna af fögnuði. Og
nú vinnur það vitandi vits
því, að ofurselja Island á sama
hátt þýzku ofbeldi, innleiða hér
nazistíska kúgun. Seys-Inquart
og Henlein, það eru fyrirmynd-
ir þess.
pað er tími til kominn að öll
þau öfl, er unna frelsi og sjálf-
stæði íslenzku þjóðarinnar,
sameinist gegn nazisma Morg-
unblaðsliðsins, til þess að
hnekkja landráðastarfsemi
svindlaranna, sem stjórna því
og eru nú að reyna að ofurselja
land og þjóð útlendri harð-
stjórm, til að sleppa sjálfir við
að standa afhjúpaðir frammi
fyrir þjóðinni sem okrarar og.
fjárglæframenn og missa völd
sín þess vegma.
samræmi við þrá þeirra eftir
réttlæti fundið miljónaher vakn-
andi verkafólks, sem krefst rétt
,ar síns til lífs, sem mönnum
er sæmandi. Fyrir marga rithöf
unda hefur snertingin við sós-
íalismann og verkalýðshreyfing
una táknað endurfæðingu, nýj
an þrótt og nýjar vonir, nýja
dýpt í skáldverk þeirra, tákn-
að möguleika til að skapa stór
brotin episk verk mitt í því
upplausnarhafróti ;er lumlyk
ur þá í hinu hrörnandi auð-
valdsþjóðfélagi. Áhugi slíkra
manna fyrir Sovétríkjunum er
auðskilinn. Þeim er það ljóst
að „Ráðstjórnarríkin eru hlut-
kendasti og afdrifaríkasti
árangur marxismans", Halldór
segir: „Ég er sannfærður um
^ð væri auðvaldsskipulag end
urreist í Rússlandi mundi það
jiaija í för með sér ósigur hinn-
ar samvirku hugsjónar í heim
inum um aldir komandi; það
mundi tákna alment afturkast
til þrælahalds og siðleysis, aft-
urkipp í þróun mannkynsins,
sem fleiri mundu gjalda en þótt
menning hafi áður liðið undir
|lok í heiminum". (Gerska æfin-
týrið. 231—232).
*
Halldór hefir farið tvo leið-
angra í Austurveg, — hann
þurfti að kynnast sovétveruleik-
anuny ;?<f eigin reynd. í
fyrra skiptið komst hann
að því, að fræðsla sú er
verið helzt til einhliða, um Sov-
étríkin hafði verið háður smá-
skæruhernaður í hverju landi,
og oft um þau skrifað án þess
að tillit væri tekið til „rúss-
neskrar sérstöðu“. En von-
brigði Halldórs við fyrstu sýn
verða ekki til þess að hann
varpi frá sér sósíalismanum í
örvæntingu, eins og stéttarbróð
ir hans André Gide. Hann leit-
ar skýringa á hinum austræna
veruleika í ritum þess manns
er mest hefir unnið að um-
breytingu þess veruleika, Vladí-
mírs ílítsj Lenins. Hér er
of mikið í húfi til að láta stund-
artilfinningu ráða afstöðunni:
„Mér var trúin á framtíð mann-
kynsins sama og trúin á framtíð
mín sjálfs í víðtækastri merk-
ingu þess orðs“, segir höfundur
„Gerska æfintýrisins“.
Gerska æfintýrið er ferðabók
í þeim skilningi að maður fær
að fylgjast með höfundi á ferð
um Sovétríkin En bókin er rit-
uð af slíkri þekkingu og skiln-
ingi á viðfangsefnum, og með-
ferð öll svo glæsileg, að hana má
hiklaust telja í röð hinna beztu
rita, er Vesturlandahöfundar
hafa skrifað um sovétmál. Gildi
bókarinnar liggur ekki fyrst og
Halldór Kiljan Laxness
fremst í þeim beina fróðleik,
er hún veitir íslenskum lesanda,
heldur í skilningsauka á því
hvað Sovétríkin eru og hvernig
þau eru. Enn er eftir að skrifa
fræðibók handa Islendingum um
Sovétríkin, eitthvað í líkingu
við bók Webb-hjónanna. En
ólíkt auðveldara verður aðskrifa
,um sovétmál svo að íslendingar
hafi ;not af, þegar „Gerska æf-
intýrði“ er komið á hvert al-
þýðuheimili.
Sjálfur segir Halldór um bók-
ina, að hún sé „hugleiðingar
til orðnar við ýms tækifæri á
vetrarlangri ferð um Ráðstjórn-
arríkin“. ,,Tækifærin“ eruým-
ist heimssögulegir atburðir, svo
sem Búkharín-málaferlin eða
Púskín-afmælið, rithöfundaþing
ið í Tiflis, Stakhanoff-hreyfing-
in, heimsókn á samyrkjubúi í
Úkraínu, bílarnir á götunni,
matvörubúðirnar eða önnur at-
riði daglegs lífs. En „hugleið-
ingar“ höfundar um þessa at-
burði verða býsna margvísleg-
ar. Hann skoðar engan hlut né
atburð einangraðan, heldur set-
|ur þá í stórt samhengi, sér þá
ekki einstæða, fastmótaða, held-
ur sér hann þá og lýsir þeim i
verðandi, í sköpun, — leitar
skilnings á þeim í fortíðinni,
umhverfinu ,tilganginum. Með
þessu móti kemst Halldórfurðu
víða, áður en bókinni lýkur
hefir hann opnað fjölda. hliða,
sýnt lesandanum langt inn íSov
étríkin, kynt honum fólkið, ná-
ið og persónulega, sýnt honum
erfiðleika sovétþjóðanna, bar-
1 áttu þeirra fyrir bættum kjör-
um og menningarlífi, sýnt hon-
um hvernig heilar þjóðir eru að
hefja sig upp úr kúgun og tötra
lýðsku, knúðar áfram af hinum
volduga hreyfli: Kommúnista-
flokki Svétríkjanna. Og árang.
urinn af reynslu Halldórs Kilj-
ans verður jákvæður. Rúss-
neska byltingin var ekki unnin
fyrir gýg: Trúin á framtíð m,?inn
kynsins er tengd við Sovétríkin,
víð sósíalismann.
*
Aðfinslur sem gcra mætti,
| snerta aðeins aukaatriði. Sum-
| ar staðhæfingar höfundar eru
hæpnar, t. d. /Íýsing hans á
„áróðursvél“ „sameignarmanna
og sovétvina“ til að útbreiða
,,sovétskrum“. Fram hjá þeirri
staðreynd verður ekki komist,
að langmestur hluti þeirrarraun
hæfu þekkingar á Sovétríkjun-
um, sem til er í Vesturlöndum,
er til orðið fyrir óþreytandi út-
breiðslustarf kommúnista og
sovétvina. Þar með er ekki sagt,
Framhald á 4. síðu.