Þjóðviljinn - 20.10.1938, Blaðsíða 3

Þ J Ó Ð V I L J I N N
Fimtudaginn 20. okt. 1938.
þJÓOVIUINN
Málgagn Kommúnistaílokks
Islands.
Ritstjóri: Einar Olgeirsson.
Ritstjórn: Hverfisgata 4, (3.
hæö). Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa: Laugaveg 38. Sími 2184.
Kemur fit alla daga nema
mánudf>£a.
Aski Iftargjald & mánuði:
Reykjat ík og nágrenni kr. 2,00.
Annarss taðar á landinu kr. 1,25.
I lausasölu 10 aura eintakiö.
Vlkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
-iii.i. — ..... i ——— **
Það vcíduif að
skapa fagSega
eí níngu,
Atvijnnuleysið er nú meira en
nokkru sinni fyr. Nauðsyn á
eiflningu alls verkalýðs er því
rneiri en nokkurntíma hefir ver-
0, til að leysa þau stórfelldu
verkefni í hagsmunabaráttunni,
sem verkalýðsins bíða. Skilyrð
ið til þess að verkalýðssamtök-
in sigri í þessari hörðu lífs-
baráttu verkamannasamtakanna
er að þau standi saman sem ein
heild, án tillits til annars en
þess, að allur verkálýður geti
í þeim verið jafnrétthár og
virkur.
Hvernig er ástandið nú í
þessum skipulagsmálum ?
I Alþýðusambandinu munu
vera milli 80 og 90 verklýðsfé-
lög. - Fulltrúar þessara félaga
skiptast nú álíka milli hægri
og vinstri manna Alþýðuflokks-
ins, og hafa þö vinstri menn
flestöll sterkustu félög lands-
ins. Óhugsandi er auðvitað að
ætla, undir slíkum kringum-
stæðum ,að viðhalda ákvæðum,
sem þýða pólitíska kúgun gagn
vart vinstri mönnum og kiomm-
únistum ,gagnvart öllum sósí-
alistum í íslenzkri verklýðs-
hreyfingu. Slíkt væri sama sem
að stofna til klofnings.
Utan Alþýðiusambandsins
munu vera um 20 verklýðsfé-
lög, sem ekki ganga í það, af
því að það er ekki fagsamband.
Meðal þessara em flestöll iðn-
félög byggingamanna. Auk
þess eru svo utan sambandsins
heil stéttasambönd, svo sem
Póst- og símamannasambandið,
Kennarasamband Islands, Far-
mannasambandið o. fl., sem að
mestu eiga heima í fagsam-
bandi.
Pað er því auðséð hverjum
þeim, sem athugar og hugsar
um skipulag og baráttuþrótt ís-
lenzkrar verklýðshreyfingar, að
sköpun óháðs fagsambands má
alls ekki dragast, eining verk-
lýðssamtakanna verður að nást
nú þegar. Hver einasti verka-
maður og verklýðssinni, sem
hefir ábyrgðartilfinningu gagn-
vart verklýðshreyfingunni, verð
ur einmitt nú að leggjast á eitt
með öðrum stéttarsystkinum
sínum um að knýja eininguna
fram.
Verkalýðsfélögin alstaðar á
fslandi bafa heimtað óháð fag-
samband, þegar þau hafa rætt
„Það verðnr að lella að
berklasIðbllDgnnam* 1 2 3 4 5 * * * * * 11
ficiIsuvcirndaifsfddvMm hefiir vcfíð komíð upp í Rcykja*
vík, Akuireyirí ©g Vesfmannaeyíum, I hausf faka þæit
fíl sfairfa á Isafírðí^ Siglufíirðí og Seyðísfíirðí,
Sígurður Sígurðsson bcrfcla-
yfírlæknír segír írá barátt-
unni gegn hvíta-dauðanum.
Sigurður Sigurðsson berkla-
yfirlæknir kallaði á sinn fund í
gær tíðindamenn útvarps og
blaða. Kvað hann viðtalsbeiðn-
ir hafa borist ioft frá blöðunum
og taldi hentugast að ræða við
þau öll í senn. Ástandið í berkla
málunum yrði vitanlega aðalat-
riðið, sem hann gerði að um-
talsefni.
Sigurður kvaðst hafa þau
gleðitíðindi að færa, að berkla-
veikin væri í rénun. Dánartalan
af berkla völdum færi ört lækk-.
andi. Á það benda þessi atriði.
Pess væri ekki langt að minnast
að berklar hefðu verið hæstir í
röð með dánartölu, en nú væru
þeir orðnir þriðji sjúkdómurinn
í röðinni og að fleiri látist nú
árlega úr ellikröm og krabba-
meini en bérklum. I öðru lagi
fer aðsókn vegna berkla að
berklahælum og sjúkrahúsum,
minkandi. Þó fer það nokkuð
eftir árumogfarsóttum, íþriðja
lagi: Minkandi berklasmitun, er
berklapróf barna og unglinga
sýna greinilega. Hafa slíkar
berklaprófanir verið gerðar í
stórum stíl ;að undanförnu.
En samt sem áður má ekki
nema staðar. Pað verður að
auka baráttuna gegn berklaveik
inni, uns hún er kveðin niður.
Auk þess sem berklasjúkijf.
eru einangraðir á heilsuhæl-
skipulagsmálið. Tugir verklýðs-
félaga bíða þess að samband
verkalýðsins verði óháð, til að
bætast þá f allsherjarsamíökin.
Verklýðshreyfingin hefir
þegar haft stórtjón af biðinni
eftir óháðu fíagsambandi. Nú
má það ekki dragast lengur,
því að óháð samband er eini
möguleikinn til ,að skapa verk-
lýðssamtökunum; í senn einingu
.og afl.
Allsstaðar á Norðurlöndum
hefir verkalýðnum löngu skik
izt nauðsyn þess, að verklýðs-
félagasamböndin séu óháð. í
Danmörku, Noregi iog Svíþjóð
enu þau skipulagslega ó-
háð pólitískum flokkum og
allir meðlimir þeirra jafn rétt-
háir. Hér á íslandi er einmitt
oft verið að tala um þau sem
fyrirmynd. Nú er þa^ðí ekki
lengur þörf, heldur nauðsyn að
breyta eftir þeim.
Dagsbrún hefur þegar kveðið
upp úr með þessa sjálfsögðu
kröfu. Yfirgnæfandi hluti af
verkalýðsfélögum landsins mun
taka undir.
Sigurður Sigurðsson.
um og sjúkrahúsum, hafa á síð-
ustu árum verið teknar upp víða
um Iönd víðtækar rannsóknir á
fjölda fólks. Hafa Röntgenskoð-
anir einkum reynst heppilegar
til þess að finna sjúkdóminn,
sem á byrjunarstigi hefir oft
á tíðum svo fá séreinkenni að
sjúklingar leita ekki læknis.
Petta er orsök þess að það
verður að leita sjúklinganna.
Takist að finna þá eru batahorf-
ur betri og smithætta minni.
Erlend reynsla sýnir, að þai<’
sem víðtækar rannsóknir eru
framkvæmdar á fólki í berkla-
veiku umhverfi, hafa alt að
10% berklaveikra manna enga
hugmynd um sjúkdóm sinn. en
þar sem heildarskoðun hefir
verið gerð leiðir hún í ljós að
i/2% af fólkinu gengur mcð
berklaveiki.
Af því, sem hér hefir verið
sagt liggur það í augum uppi
að mestu varðar að fá berkla-
varnarstöðvar, sem leita uppi
berklasjúklingana, fyrst og
fremst í berklasýktu umhverfi
og þvínæst alment. Slíkar rann-
sóknir hafa verið gerðar í Þýska
landi, Ameríku og sumstaðar
á Norðurlöndum.
Hér á landi hafa til þessa árs
verið starfræktar 2 berklavarnar
stöðvar. Má í fyrsta lagi nefna
„Líkn“ hér í Reykjavík, sem
er einkafyrirtæki, en nýtur svo'
ríflegs styrks frá ríki, bæ og
sjúkrasamlaginu, að það má
teljast opinber stofnun. Aðal-
erfiðleikarnir á starfsemi „Líkn-
ar“ var um langt skeið skortur
á Röntgentækjum, og sambandi
við sjúkrahús og. starfandi
lækna. Strax og fjárstyrkir fóru
að fást færðist þetta í betra
horf og má nú teljast í lallgóðu,
lagi.
Á árabilinu 1919—1935 tók
,,Líkn“ á móti 200 nýjum sjúkl-
ingum árlega að jafnaði. Árið
1937 var þessi tala komin upp
í 2000 eða tífölduð. Hve margir
hinna 200 sjúklinga, sem komu
fyrstu árin voru með berkla,
er ekki vitað, en 1937 komu 65
nýjir sjúklingar með smitandi
berkla. Var það 3% allraþeirra
er leituðu til stöðvarinnar, en
6,4% af þessum 2000 er leituðu
til „Líknar“ höfðu virka berkla.
Á þessu sama ári framkvæmdi
,,Líkn“ 4400 gegnumlýsingar og
tók 730 Röntgenmyndir.
Húsakynni stöðvarinnar eru
slæm og hefir það staðið störf-
um hennar fyrir þrifum og háð
því, að hún gæti hafið heildar-
rannsókn á bæjarbúum. Hins-
vegar er full von til þess að úr
rætist á þessu sviði þegar á
næsta ári og ætti þá slík rann-
sókn að geta hafist.
Á Akureyri starfrækti Rauði-
krossinn berklavarnarstöð áár-
unum 1924—L935, en þá var
hún lögð niður.
Tvisvar hefir verið leitað eft-
ir erlendum fjárstyrk til þess að
framkvæma slíka rannsókn hér
á landi í vísindalegu augnamiði.
En slíkt hefir ekki fengist ógt
verðum við því að takast þetta
starf á hendur fyrir eigin fé
enda fer best á því.
I fjárlögum 1936 var í fyrsta
sinni veittur 15 þús. króna styrk
ur til heilsuverndunarstöðva,
gegn tvöföldu framlagi annars-
staðar frá. Á fjárlögum fyrir
1939 er þessi upphæð komin
upp í 18 þús. krónur, svo að
hér er í raun og veru um 54
þús. krónur að ræða, ef aðr-
ir aðilar, bæjarstjórnir og sjúkra
samlög vilja sinna málinu.
Fé þetta hefir að mestu runn-
i'ð til „Líknar“, en í sumar
vour settar á stofn heilsuvernd-
arstöðvar á Akureyri og í Vest-
mannaeyjum. í haust tóku svo
til starfa heilsuverndarstöðvar
í ísafirði, Siglufirði og Seyðis-
firði.
Starfssvið gtöðvanua er alls-
staðar hið sama. Með prófi á
börnum er reynt að finna berkla
heimilin og þau ranusökuð á-
samt þeim sem áður eru kunn
af skrásetningu berklasjúklinga.
Petta er þó aðeins byrjun
starfsins, en markmiðið er að
taka upp almenna berklarann-
sókn svo fljótt sem auðið er.
Pá hefir verið ferðast um
landið með ferða-Röntgen-tæki
og fólk skoðað. Qert er ráð fyr
ir að alls verði skoðuð milli
5,og 10 þúsund manna þetta ár
í berklavarnarskyni, og tvöfald-
tað á næsta ári.
Á fundi Læknafélags Tslands
í sumar kom ég. fram með til-
lögu um svipaða heilsuverndar-
starfsemi í öllum læknishéruð-
um landsins. En ennþá er óvíst
Fyirsftt fónleikar
Friedmafis a
Gamla Bíó*
Ignaz Friedman heimsækir ís-
land |nú í lannað sinn. Hann er
langfrægastur þeirra píanóleik-
ara sem hingað hafa komið,
enda telst hann til hinna fáu
útvöldu, hinna stærstu snillinga
sem nú eru uppi. Koma hans
hingað er því sjaldgæfur stór-
viðburður fyrir alla tónlistar-
menn, einstakt tækifæri til að
njóta hins allra bezta.
Tónleikar hans á þriðjudags-
kvöldið — hinir fyrstu af fjór-
um — vorú eingöngu helgaðir
Chopin, en Friedman er eink-
um frægur fyrir túlkun sína á
verkum hans. Lesendur verða
að afsaka, að hér verður ekki
gerð nein tilraun til gagnrýni,
enda virtist leikur Friedmans
i -
hafinn yfir alla gagnrýni. Með-
Framhald á 4. síðu.
Vetrarstarfsemi
„Annanns44
Ármann auglýsir vetrarstarf-
semi sína í dag. Er starfsem-
in fjölbreytt að vanda, en kenn-
urum hefir verið fjölgað um
þrjá. Má vænta þess, að fleiri
stundi æfingar hjá Ármann í
vetur ein í fyrra, en þá voru um
500 manns í hinum ýmsu flokk-
um.
Kennarar eru þessir: JónPor-
steinsson (leikfimi eldri fl.),
Vignir Andrésson (leikfimi y.
fl.), Porsteinn Kristjánsson í
glímu, Peter Wigelund í hnefa-
leikum, Þorsteinn Hjálmarsson
er sundstj., en þau Ólafur Páls-
son og Sigríður Sigurjónsdótt-
ir sjá um kennsluna. Sigurður
Norðdahl kennir handknattleik
og Jens Magnússon frjálsar í-
þróttir — Strax og fært verður
hefjast skíðaferðir í Jósefsdal.
um framkvæmd þeira.
Að lokum vil ég leggja
áherslu á eftirfarandi atriði:
1. Að færð verði út og auk-
in til muna berklavarnarstarf-
semi í sem flestum héruðum
landsins og að gerð verði gang-
skör að því að leita hina sjúku
uppi.
2. Að bætt verði úr húsnæð-
isvandræðum „Líknar“ ánæsta
,iu;Eq iga<íii>}snuuiA gn oas ub
og hægt sé að auka starfsaf-
köstin.
3. Að komið verði upp hæli
fyrir þá sjúklinga sem ganga
með útvortis berkla, annaðhvort
í sambandi við heilsuhæli þau
sem fyrir eru eða þar sem hent-
Ugt þykir.
4. Að komið verði á fót hæli
fyrir börn með lokaða berkla.
5. Að vinnudeildir verði sett-
ar á stofn við stærstu hælin,
þar sem starfshæfum sjúkling-
um er gefið færi til vinnu og til
þess að nema allskonar iðn, er
geri þeim fært að sjá sér far-
borða er þeir koma af heilsu-
hælunum.