Þjóðviljinn - 02.11.1938, Blaðsíða 2
Miðvilcudaginn 2. nóv. 1938.
PJÓÐVILJINN
tuöoviuiNN
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alp.ýðu
— Sósíalistaflokkurinn —
Ritstjórur:
Einar Olgeirsson,
Sigfús A. Sigurhjartarsom
Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis-
götu 4 (3. hæð), simi 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð),
sími 2184.
Áskriftargjöld á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2.00
Annarsstaðar á landinu kr. 1.50.
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Sfnðandí lýðraeðí
— eða fasísmínn,
Við sósíalistar Islands höfum
sameinazt í einn flokk, Sósíal-
istaflokkinn. í þeim flokki eiga
heima allir fjlgjendur sósíal-
ismans, —• allir, sem fordæma
það skipulag, sem veitir fáum
iauð -og völd, en fjöldanum fá-
tækt og kúgun.
Við sósíalistar neitum allri
ábyrgð ,af auðvaldsskipulaginu
og afleiðingum þess. En við er-
um reiðubúnir að taka á okkur
ábyrgð á því að beita því þjóð-
frelsi og því lýðvaldi, er skap-
azt hefur, gegn atvinnuleysinu
og öðru böli auðvaldsskipulags-
ins og þó sérstaklega til að
vernda lýðfrelsið sjálft gegn
harðstjórn auðvaldsins.
En við viljum ekki horfa á
sverð fólksins, lýðræðið, ryðga
í slíðrum, unz það sé orðið bit-
I^ust járnarusl, sem kastað verð
Vf á sorph^gg söpttnar af
h^rðstjóruhi aiiðvaldsins.
-
. UKJ er fleirum Ijóst en okkf
ur sósíalistum, að lýðræði og
ftuðváid fer íila saman, — virki-
leg yfirráð lýðsinsog vald auðs-
ins eru sem eldur og vatn.
Auðvaldið hér á Islandi, og þá
fyrst og fremst heildsalaklíkan,
býr sig nú þegar til að afnema
þau lýðréttindi, sem fólkið hef-
ur aflað sér. Höfuðárás auð-
valdsins á lýðræðið er ekki
langt framundan. En auðvaldið
gerir ekki þessa árás á Iýðræð-
ið sem slíkt, það þykist þvert
á móti ráðast á „spillinguna"
og vonast eftir að hún verði
orðin nógu mikil til þess að
fólkinu ofbjóði svo, að það í
trúnni á fagurgala fasismans
láti hafa sig til að hjálpa hon-
um til að t-ortíma lýðræðinu.
-pví er það, að lýðræði, serri
lætur fjármálaspillingu auðvalds
ins þrífast innan sinna vébanda,
er að bjóða fasismanum heim,
— og lýðræði, sem ekki beitir
sér fyrir hagsmu-num fólksins,
það er að hrinda frá sér einu
vöminni, sem það getur átt.
Lýðræðið verður að vera stríð-
andi hreyfing þeirra mörgu og
smáu — eða ekki neitt. Lýð-
ræðið verður að eignast sitt
vígi í hjarta þjóðarinnar, af
því það færir henni aukná heill
og hamingju, — ella er það
glatað.
Petta er það, sem þeim vald-
höfum, sem hæst játa lýðræðið,
en afneita þess krafti, hefur
aldrei skilizt.
Pví er nú framtíð lýðræðis-
ins undir því komin, að hjá
þeim, sem geta varið lýðræðið,
skapist skilningur á þessu. Og
sá skilningur getur aðeins kom-
izt til leiðtoga lýðræðisflokk-
anna frá lýðnum sjálfum, frá
verkamönnum, bændum -og
fiskimönnum Islands, sem meta
Víðsjá Þjóðvíljans 2, 11. '38
Hendtrík b S, Ofíósson:
ujlrí&Jfiíjðr
•Á skemmtun, sem Skjaldborgin
liélt nijlega, kvad einn mœlslaimað-
ur, sem lwnnur er að pvi ,uð sœkj-
ast eftir embœttum og auð, hafa
St. John-slysavamarliðmu í London kennt að fara með gasgrímur.
hendur til innrása í önnur lýð-
¥7 IÐ viljum ekki ófrið, en ef
V fasistamir óska hans, mun-
tum við ekki liggja á liði okkar”
— v-ar viðkvæði þeirra manna,
sem ég átti tal við í Englandi
hina örlagaþrungnu daga í sept.
síðastliðnum. Alþýða manna í
Bretlandi er frekar sein til
stórræða og veit lítið um hag
og hugsun annarra þjóða. Það
er t. d. víst, að yfirgnæfandi
hluti landsfólksins hafði litla
eða enga hugmynd um hvai
Tékkóslóvakía er, né um þær
þjóðir og þjóðarbrot, er hana
byggja, en einn hlut vissi það,
að hér var varnarlítið land, sem
átti yfir höfði sér herhlaup naz-
istanna þýzku og ef ekki kæmi
skyndileg hjálp, myndi fara eins
og fór í Abessiniu, Kína og
Austurríki, að ofbeldi og
hryðjuverk yrðu látin skera úr
deilumálum og hvenær mundí
svo röðin fcoma að ensku þjóð-
inni.
Eins og kunnugt er, fer í-
haldsflokkurinn breski með
völd -og hefir ráðið ríkjum síð-
an Macdonald sveik verkalýð-
inn 1931. Andstpðuflokkar
stjórnarinnar eru Verkamanna-
fl-okkurinn og Frjálslyndi fl-okk-
urinn, auk Kommúnistaflokksins
sem á aðejns ejnn fulltrúa á
þingí. íhaldið er í rau,n óg veru
kl-ofið, þó fl-okkurinn teljist
einn. Anthony Eden fyrv. ut-
anríkismálaráðherra og Wins-
t-on Churchill, einhver gáfaðasti
og snjallasti stjórnmálamaður,
sem íhaldið brezka á, eru) í á-
kveðinni andstöðu við Chamb-
erlain og klíku þá, sem tróð
honum í valdasess, Klíka þessi,
sem er fulltrúi kolsvartasta í-
haldsins hafði um n-okkurt skeið
dekrað við fasistana þýzku og
málgögn hennar, blöðin „Tim-
es“ og „Observer“, ásamt mál-
gagni Beaverbrooks lávarðar,
„Daily Express“ (útbreiddasta
blað Englands, rheð um 2y2
millj. kaupenda), reynt að eyði-
leggja samtök lýðræðisríkjanna
og mynda bandalag við fasista-
ríki álfunnar. Hún óskar þess
öllu fremur, að Pýskalandi og
ítalíu verði gefnar frjálsar
lýðræðið eftir því, hvað það
færi þeim í aðra hönd. Pess-
vegna er það mál málanna, að
þessar vinnandi stéttir tengist
bræðraböndum til baráttu fyr-
ir bættum kjörum sínum og
kjör þeirra verða aðeins bætt
með því, að þær n-oti samtök
sín og réttindi: verkl)'?ðssam-
tök, samvinnusamtök, kosninga
rétt, til að bæta hag sinn á
kostnað auðvaldsins, sem nú
arðrænjr þær. Þetta lýðræðis-
bandalag vinnandi stéttanna um-
skapar innihald lýðræðisins á
íslandi: gerir það stríðandi lýð-
ræði fólksins, er bætir þess
kjör, — en ekki maðksm-oginn
hjúp fyrir fjármálaspillingu og
arðrán auðvaldsins.
Þessvegna berjumst við sósí-
alistar, — andstæðingar auð-
valds og arðráns á íslandi, —
fyrir lýðræðisbandalagi vinn-
andi stéttanna. Og þetta banda-
lag er um Ieið eina ráðið til að
forða þjóðinni frá fasismanum,
harðstjórn innlends og erlends
auðvalds.
E. O.
ræðisríki, til þess svo að geta
snúist af alvöru gegn Sovét-
lýðveldunum.
Lesendum ér kunnugt um
flugleiðangra Chamberlains til
Þýzkalands. Blöð stjórnarand-
stæðinga bentu almenningi á þá
hættu, sem af slíkum utanstefn-
um hlyti að leiða, þar sem Hitl-
er hefði lýst yfir því skýrt og
skorin-ort í ræðu sinni á flokks-
þingi nazista í Núrnberg, að
hann mundi undir öllum kring-
umstæðum brjótast með her
inn í Tékkóslóvakíu, ef Tékk-
-ar gæfust ekki skilyrðislaust
upp. Það kom líka á daginn
þegar „bræðingur“ þeirra varð
heyrumkunnur, að Chamberlain
hafði í öllu látið í minni pok-
ann. Reiði ahnennings yfir þess-
um svikum var takmarkalaus.
Ég var á n-okkrum fundum þar
sem þessi mál v-oru til umræðu,
m. ia. á fundi á Trafalgar Square
í L-ond-on, þar sem 42 þúsund
manns kröfðust þess, að Bret-
land stæði við allar skuldbind-
ingar sínar. Ræðumenn bentu á
að • ófriði mundu menn sízt
köm-ast hjá með eftirlájtssemi
-og aumingjaskap. Það einasta,
sem hindrað gæti árás fasist-
anna væri steyttur hnefi allra
lýðræðisríkjanna -og ef þeir
létu sér ekki segjast, væri ekki
annars úrk-osta en að láta
skeika að sköpuðu og skiljast
ekki við bandamenn Englands
fyr en yfir lyki. Hvar sem ég
kom heyrði ég þetta sama:
„Við viljum ekki ófrið, en
Chamberlain -og klíka hans
skulu vita það, að enska þjóðin
þolir engin rangindi. íhaldsklík-
an hefir dregið nafn þjóðarinn-
ár -niður í sorpið, bæði í Kína,
Abessiniu -og á Spáni“. Öll
þjóðin var einhuga um þetta,
sv-o að blöð klíkunnar þorðu
ekki annað en látast hneyksl-
uð yfir ósvífni nazistanna. Það
gat ekki hjá því farið, að Cham-
berlain og vinir hans sæju, að
öll framtíð þeirra va!r í vioða og
því yrði að taka upp nýj-ar
starfsaðferðir. Sendiherra Breta
í Berlín, Sir Neville Hende'rson,
sem hefir verið milligöngumað-
ur Hitlers og Chamberlains
undirbjó jarðveginn í Berlín -og
eftir að séð Var, að enska þjóð-
in mundi rísa upp sem einn
maður ,ef sjálfstæði Tékkósló-
v-akíu yrði skert, flaug Cham-
berlain öðru sinni til Þýzka-
lands ásamt Daladier forsætis-
ráðherra Frakka. Á yfirborð-
inu varð ekkert samkomulag.
Kröfur Hitlers v-oru nú enn ó-
svífnari en áður og Chamber-
lain og Daladier þóttust ekki
geta mælt rneð þeim, en hétu
hinsvegar að afhenda stjórninni
í Prag úrslitak-osti Hitlers. Al-
menningur í Englandi tók þess-
um málal-okum ennþá ver og
ekki bætti úr skák að óaldar-
fl-okkar nazista brutust með
morðum og ránum inn yfir landa
mæri Tékkóslóvakíu, en Hitl-
er hafði í boðsbréfi til tékk-
nesku stjórnarinnar heitið því
að láta óskert landamæri ríkis-
ins, þegar hann kúgaði Austur-
ríki undir blóðveldi nazismans.
Nú v-oru góð ráð dýr. Enska
þjóðin krafðist þess einróma,
að í engu yrði slakað til.
Frakkar tilkynntu opinberlega,
að þeir sæju enga leið til að
komast hjá ófriði og fyrirskip-
uðu almennt herútb-oð. Brezka
stjórnin tilkynnti, að öllu sjó-
liði þeirra væri boðið út ásamt
flugliðinu og að varaliðsmenn
yrðu að mæta á stöðvum sín-
um. Útboðið vakti almennan
fögnuið í landinu, því nú var al-
menningur þess fullviss, að
stjórnin ætlaði sér að brjóta á
bak -aftur yfirgang fasismans.
En Neville Chamberlain og aft-
urhaldsklíkan höfðu dálítið í
pokahorninu. Dag n-okkurn var
tilkynnt í blöðum og útvarpi,
að næsta dag myndu sérstakir
embættismenn loftvarnanefndar
innar ganga í öll hús og „taka
máF af höfðum manna -ogsam-
kvæmt því yrði úthlutað gas-
grímum. Húseigendum var til-
kynnt, að þeir ættu að viðhafa
sérstakar ráðstafanir á heimil-
um sínum, og í öllum bæjum ■
var hafizt handa við gröft
skurða, sem fólki var ætlað að
leita sér hælis í, ef loftárásir
yrðu gerðar. Dag og nótt
heyrðust drurtur flugvélanna
iuppi í 1-oftinu og kastljós lýstu
upp loftið á næturþeli. í skini
þeirra sáust sprengjuflugvélar,'
bæði með ljósum og ljóslausar.
Ég v-ar kominn til Grimsby, er
þetta gerðist, og mér varð varla
svefnsamt fyrir hávaða á nótt- |
um. Ógyirlegur uggur greip al-
menning. Ihaldsblöðin kepptust
að Iýsa hörmungum gashernað-
-arins og svo var almenningi
bent á -að gasgrímurnar væru
lítils virði, þar sem aðeins v-oru
til 3 tegundir þeirra -og þær
skýldu -aðeins augum og lung-
um, þar sem þær væru annars
yfirhöfuð n-okkuð að gagni.
Daginn eftir ,að afhending
grímanna fór fram, flaug Cham
berlain til Múnchen. Þann dag
var beðizt fyrir í öllum kirkj-
um Bretlands, beðið fyrir hin-
um aldna f-orsætisráðherra, sem
nú ætlaði sér að frelsa mann-
kynið frá hörmungum stríðsins,
með aðst-oð Hitlers og Muss-o-
lini. Fólkið beið með óþreyju
— gasið og ógnir þess var það
síðasta sem hreif. Chamberlain
kom aftur. H-ann tilkynnti á
flugvellinum, að hann hefði nú
leyst deiluna, að þessu sinni
yrði enginn ófriður. Móttökun-
um var útvarpað. Fólkið beið
nú aðeins eftir að vita hvernig
lausnin var. Um kvöldið vissi
•þjóðin iað í Múnchen höfðu ver-
ið framin hin ægilegustu svik,
sem nútíminn þekkir. Þjóð Jó-
hanns Huss og Masaryks, Dvor
-aks og Kubeliks var ofurseld
menningarleysi og ofsóknaræði
fasismans. í fyrstu yfirgnæfði
gleðin yfir því, -að tekizt hafði
lað k-omla í veg fyrir ófrið, allt
annað, en fljótlega fór almenn-
ingi að skiljast, að „friðurinn"
talað livað lieitast um „manngildi‘‘
bitlinga/nannanna, en niddi að sama
skapi pá fylgjendur sósíalismans,
sem bezt liafa barizt og jafnvel
látið lífið fyrir byltingu verkalýðs-
ins eða málstað sósialismans.
Maðurinn virtist vera einn af
peim rsem Þorsteinn Erlingsson orti
svo um:
Þeir hálofa „guðsneistans“
hátigmrvald,
og heitast um manngildi tala,
er átt hefur skríðandi undir sinn
1 fald\
hver ambátt gem gull kann að mala.
Og föðurlandsást peirra fyrst lun
pað spyr,
hve fémikill gripur hún yrði,
pví nú selst á púsundir petta, sem
fyr
var prjátíu peninga virði“.
JPúsu/idirnar kváðu vera minnst
0, — en talíð að\ „petta“ sé pó að
[hœkJda i verði!
M
tSlúðurleiðari Alpbl. á laugardag-
inn var um „lagabreytingar“ Al'-
pýðgsambandsins. Greinin er vand-
rœðgleg tilraun að fela pað, sem í
peim lagabreytingum felst. Tákn-
andi fyrir málfærslum er petta:
„Þá er fjárhagur stéttarfélaga og
hinm pólitísku félaga greinilega að-
skilinn og falla pví dauðar og ó-
merkar allar ásakanir íhalds og
kommúnista um pað, að pólitísk
starfsemi Alpýðuflokksins sé kost-
uð af verklýðsfélögunum“.
iMeð öðrum orðum: Það sem
verður eftir breytingamar á að
sanna dauðar og ómerkar allar á-
sakanir fyrir breytinggrýar. Grein-
arhöfundur virðist gera ráð fyrir
að allt verði óbreytt eftir breyting-
wnar. En i hverju erti pái breyt-
inggrmr fólgnar?
var of dýru verði keyptur. Inn-
an sjálfrar íhaldsstjórnarinnar
kom jafnvel fram mikil óá-
nægja. Fl-otamálaráðherrann,
Duff Gooper, sem áður hafði
getið sér nokkurrar frægðar
fyrir bækur sínar um Talleyr-
land og Haig marskálk, sagði
af sér og lýs't’j í ræð,u í þinginu
ótta sínum við framtíðina og
bölvun þeirri, sem heimurinn
myndi hljóta af afsláttarpólitík
Chamberlains gagnvart fasism-
lanumL í sama streng tóku Ant-
hony Eden, Churchill og svo
f-oringjar verkamanna og frjáls-
lyndra. Eftir n-okkra daga var
mesta víman farin af almenn-
ingi og kosning-ar þær, sem
fram fóriu: í Oxford á dögunum
sýna straumhvörf þau, sem aft-
ur hafa orðið meðal þjóðarinn-
-ar. Englendingurinn veit nú, að
Chamberlain og klíka hans
hafði viðhaft hinar stórfelld-
ustu blekkingar til að geta
hjálpað vinum sínum í Berlíu
-og Róm, og hann ber kinnroða
vegna þeirra. Nafn og heiður
Englendingsins hefir hlotið þann
smánarblett, sem fyrst verður
-af þveginn haustið 1939, en þá
eiga fram að fara almennar
kosningar. Fáir efast nú um, að
fyrir þann tíma hafi Hitler og
Muss-olini sýnt enn betur inn-
rætið en nokkru sinni fyr. Þá
mun líka Chamberlain (og klíka
hans) veginn og léttur fundinn.
Hemdrik J. S. Ottósson.