Þjóðviljinn - 06.11.1938, Blaðsíða 2

ÞJÓÐVILjlNN
Víðsjá Þjóðvíljans 6. lí, '38
EINAR OL0EIRSSON s
Úr rilssnesku byltingunni. Efri myndin: Lenin talar á fundi
hermanna og sjóliða í Moskva 1917. Neðri myndin: Stalin á
vígstöðvum borgarastríðsins.
Sunnudaginn 6. nóv. 1Q38i
— —b— i ammmmammmmmatmmmmmmmÉa «'^,-av.vE
-
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýöu
— Sósíalistaflokkurir.n —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsscn,
Sjgfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstojur: Hverfis-
götu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð),
sími 2184.
Áskriftargjöld á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2.00
Annarsstaðar á landinu kr. 1.50.
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Vikingsprent, Hverfisgötu 4,
Simi 2864.
Eíga veffeamcíin
cfefeí að fercfjasf
afvinnu?
í öllum fregnmiðum Skjald-
borgarinnar, þar með töldu Al-
þýðublaðinu, stendur í annarri
hverri línu: „Dagsbrúnarmenn
mætið og segið nei“.
Við hverju eiga Dagsbrúnar-
menn að segja nei eftir kenn-
ingu Skjaldborgarinnar?
Alþýðublaðið er svo óheppið
iað upplýsa sjálft, hvað það vill.
Það krefst þess, að Dagsbrún-
armenn neiti því, að fjölgað
verði í atvinnubótavinnunni upp
í 300 manns og leyfður verði
innflutningur á byggingarefni,
svo að bygginga- og atvinnu-
þörf bæjarins verði gerð nokk-
ur skil, AJþýðublaðið segir um
þetta atriði: „allir sjá, að slík
atkvæðagrejðsla hefur alls enga
þýðíngu, að engum eínasta
manni er tryggð atvinnubóta-
virma hó aö honn spori iá VÍA
þessari spurningu'L
Leyfist að spyrja: Hvernig
hugsar Alþýðublaðið sér að
baráttunni við atvinnuleysið sé
hagað?
Samkvæmt framanskráðu tel-
ur blaðið það „alls enga þýð-
ingu“ hafa, að verkamenn segi
skýrt og skorinort, hvers þeir
krefjist í þessu efni.
Verkamenn kannast við þess-
ar kenningar. Þeir hafa heyrt
það áður, að þeir eiga ekki að
vera að gera kröfur, þeir eigi
bara að bíða rólegir og auð-
mjúkir, — bíða þangað til hjálp
in komi á einhvern óvæntan
og dularfullan hátt. Þetta eru
kenningar íhalds allra alda og
allra landa. Þetta eru kenning-
iar þejrra manna, sem hafa for-
réttindi í þjóðfélaginu, mann-
anna, sem mega búast við að
missa lífsþægindi og forréttindi
ef verkamenn fá þurftarkröfur
sínar uppfylltar.
Það er lýðum ljóst, að Skjald
borgin hefur náð þessari þjóð-
félagsaðstöðu. Og þó að ýms-
ir þeirra manna, sem hana
mynda, hafi eitt sinn endur fyrir
löngu borið í brjósti einhverjar
óljósar hugmyndir um sósíal-
isma og jafnrétti, þá hefur þjóð-
félagsaðstaða þeirra gersamlega
þurrkað allt slíkt burt, og eft'-
,ir stendur hreinn og ómengað-
ur íhaldsmaðurinn — íhalds-
maðurinn, sem ber sér á brjóst
og segir með heilagri vandlæt-
ingu: Verkamenn, verið ekki að
gera kröfur um aukna atvinnu.
Þið skuluð bara bíða og bíða,
— hjálpin kemur.
Dagsbrúnarverkamenn þekkja
þessar raddir og láta þær ekki
blekkja sig. Þeir koma allir á
kjörstað og setja x framan við
já og krefjast þar með þess
réttar að fá atvinnu og brauð.
S. A. S.
I.
Við íbúar Vestur- og Mið-
Evrópu upplifum nú svartasta
afturhaldstímabil, sem yfir þau
lönd hefur gengið síðan á
dögum „bandalagsins helga“,
en svo hét „Berlín-Róm-ásinn“
á árunum 1815—48. En hið
drottnandi afturhald Mið-Ev-
rópu er þó grimmara, dýrsiegra
og úthugsaðra en nokkurt fyrra
afturhald hefur verið, því fram-
faraöfl mannkynsins eru núorð-
in svo sterk að þau verða ekki
kúguð, nema með aðferðum,
se'tn læstum drottnendum til
þessa hefur dottið í hug að
beita.
Við sjáum nú heilar þjóðir
hneptar í þrældóm, — tugi
milljóna manna svipta hugsana-
frelsi, ritfrelsi, samtakafrelsi, —
heilan kynflokk hundeltan,
píndan og kvalinn, — hverja
smáþjóðina á fætur annarri
rænda frelsi og sjálfstæði, —
beztu vísindamenn þeirrar
þjóðar, sem eitt sinn var kennd
við skáld og spekinga, vera
landræka og ofsótta, og allt
þetta gert einungis til að við-
halda yfirráðum nokkurra tuga
auðborgara yfir gæðum jarð-
arinnar, svo að alþýðan ekki
fái notið ‘ þeirra, heldur verði
að lifa við sult og seyru.
Og einmitt þegar mest reið á,
að Vestur-Evrópa héldi uppi
frelsisfána Vesturlanda, trú
mamlréttindakenningum 19. ald-
arinnar, þá sjáum við forsætis-
--^prra Rrp+lonHc i ncr Frakk-
lands svíkja allt það bezta, sem
lönd þeirra og þjóðir höfðu
varið og barizt fyrir í meir e»
öld. Spilltu auðvaldi Vestur-
landa rann blóðið til skyldunn-
ar að bjarga harðstjórn auð-
valdsins í Mið-Evrópu, er hún
var að falli kominn, — og því
var frelsinu og friðnum fórnað
og alþýðunni látið blæða fyrir. |
Ofbeldinu var opnuð leið, ör- |
yggi þjóðanna þurrkað út. Ev-
rópa var aftur gerð að ræningja-
bæli, þar sem eiðar voru rofn-ti
ir og frelsið fótum tnoðið og
ekkert annað en vopnin eða
ógnunin með þeim látin skera
úr milli manna. Það afturhald,
sem afnam mannréttindin 1933,
fullkomnaði verk sitt með því
að þurrka burt síðustu leifar
þjóðaréttarins 1938..
Er það þá furða, þótt fjöldi
frelsissinna örvænti, er þeir líta
yfir valino, þar sem hugsjón-
ir þeirra liggja blóði ataðar, og<
líta yfir Iiðna öld og sjá ávexti
hennar tortímda — og spyrji:
Er þá allt unnið til einskls?
II.
En í þessari æðisgengnu sókn
afturhaldsins, sem á nokkrum
árum hefur brotið undir sig
1 alla Mið-Evrópu og skolað bur1
öllu frelsi og menningu í haf-
róti sínu, — hafa Sovétríkin
staðið sem klettur úr hafinu.
Meðan kreppa auðvaldsins hef-
ur eyðilagt lífshamingju millj-
ónanna í auðvaldslöndunum,
hefur kreppulaus þróun sósíal-
ismans fært 170 milljónum
manna vaxandi velmegun iog
frelsað þær undan böli atvinnu-
leysisins. Meðan völd auðkon-
unga hafa margfaldazt annars
staðar og breytzt í verstu harð-
stjórn, S'Jm, heimurinn hefui
þekkt, — hefur alþýða Sovét-
ríkjanna sannað fyrir allri ver-
öld að þjóðfélaginu vegnar bezt
án aiiðHrrv++r.~ ,rtpr landnðals
Meðan sönn menning er ofsótt
og útlæg gerr í fprnum menn-
ingarlöndum, bækur beztu
skálda heimsins bannaðar og
brenndar, — þá opnar sósíal-
ismi Sovétríkjanna tugum
þjóða, sem enga menningu
þekktu, aðganginn að fegurstu
menningarverðmætum nútímans
og gefur út þær bækur í millj-
ónatali, sem fasisminn brenn-
ir á bálj. Qg meðan marxism-
inn, vísindi og vopn verklýðs-
hreyfingarinnar, er bannfærð-
ur svo í löndujm harðstjómar-
innar, að það er dauðasök að
eiga Kommúnistaávarpið — 90
ára gamla bók, — þá drottnar
marxisminn sem kenning og líf
sigrandi alþýðu yfir gróandi
mannfélagi frjálsra þjóða.
En það er ekki aðeins ást
sósíalistans á hugsjón sinni, só-
síalismanum, — það er ekki bara
stéttvísi verkamannsins og með-
vitund um, að þarna hefur hans
stétt sigrað og skapað sitt þjóð-
félag, — sem veldur því, að
hver ærlegur sósíalisti og hver
góður verklýðssinni lítur til
Sovétríkjanna með stolti og
hrifningu. Því lítt stoðaði glæsi-
leiki hinnar sósíalistísku menn-
ingar ,vaxandi velmegun Sovét-
alþýðunnar og unaðslegasta sýn
nútímans: frjáls æska sósíalist-
ísks þjóðfélags, — ef ekki væri
valdið til að verja þessa ávexti
verklýðssigranna gegn ráns-
hætti auðvaldsharðstjóranna.
Hver sósíalisti veit, að í Sovét-
ríkjunum er ekki aðeins hug-
sjón hans, sósíalisminn, vem-
leiki — fegursti veruleiki nú-
tímans, Ijósi punkturinn í
myrkri afturhaldsins, — sá
vemleiki er líka vald, sem er
fært um að verja sig gegn of-
beldi hvaða auðvalds sem á það
sækir og lætur hvorki undan
síga né svíkur.
Ef Sovétríkin væru ékki til,
— ef auðvaldinu hefðu tekizt
áform sín að turtlma peim »ine
og Weimar-lýðveldmiu, hinni
rauðu Vín og Tékkóslóvakíu
hefur verið tortímt, — þá hefði
þurft hetjur til að trúa á sigur
sósíalismans með fasismann al-
ráðan frá Kyrrahafi til Rínar
og lyddur og svikara í valda-
stólunum vestan við Rín, — og
það eftir 100 ára barátíu alþýð-
unnar fyrir sósíalisma. — En af
því að Sovétríkin eru til, af því
að veruleiki í lífi 170 milljóna
manna verður ekki þurrkaður
burt með lygum og óhróðri, —
af því að einn sjötti hluii heims-
ins er þegar orðinn ósigrandi
vígi sósíalismans, af því getur
fjöldinn, hver einasti frjálshuga
maður og kona treyst því, a<8
alþýðan sigrar, að harðstjómin
hlýtur að falla — alveg eins og
rússneska keisarastjórnin líka
varð að víkja, þrátt fyrir það,
að hún beitti öllum hugsanleg-
um kúgunaraðferðum til að
halda völdum, eins og fasism-
inn beitir nú.
III.
En það er ekki búið með því,
að aldagamall draumur hins vinn
andi mannkyns hefur rætzt í
sósíalisma Sovétríkjanna,
ekki nóg með að kenningar okk-
ar sósíalista hafi þar sannazt
óhrekjanlega fyrir gervöllum
heimi. pað má eunfremur segja
að eftir afstöðu hvers manns
og hvers flokks í hvaða landi
sem er til Sovétríkjanna, fari
það hvort hann vill vernda frelsi
sitt og þjóðar simnar gegn tor-
tímingu. Því nú þegar utanrík-
ispólitíkin er orðin aðalatriðið
í stjórnmálum allra landa, þá er
óhætt að segja að án bandalags
við Sovétríkin er trygging lýð-
ræðis og þjóðfrelsis óhugsandi
Þetta sér' og skilur hver á-
byrgur stjórnmálamaður, sem
ekki vill verða fasismanum að
bráð. Það er engin tilviljun að
strax eftir Múnchen-sáttmálann
skuli menn eins og Leon Blum,
Duff-Gooper, Eden, Attlee,
Archibald Sinclair kveða upp
úr með nánara bandalag Eng-
lands og Frakklands við Sovét-
ríkin og Bandaríkin. Jafnvel
harðvítugir breskir stórveldis-
sinnar, sem þó vilja ekki svíkja
hagsmuni Bretlands fyrir hag
auðmannaklíku fasistanna, sjá
að Bretland og Frakkland eru
að verða „annars flokks“ stór-
veldi í Evrópu, útilokuð frá á-
hrifum á meginlandinu og ekki
spurð þar að ráðum (sbr. nú
skiptingu Tékkóslóvakíu), —
nema þau með bandalagi við
Sovétríkin, sterkasta hervald
veraldarinnar, geti haldið fas-
istaríkjunum í skefjum og yf-
irunnið þau, ef þau voga að
leggja út í styrjöld.
Hver sá maður, sem af hatri
gegn Sovétríkjunum og hinni
alþjóðlegu verklýðshreyfingu,
sem þau eru óskiljanlegur -
hluti af, neitar að vinna með
þeim að verndun lýðræðisins,
verður óhjákvæmilega hand-
bendi fasismans, hvað sem hann
kann að ímynda sér sjálfur um
hlutverk sitt eða tala um á-
form sín. — Og eins er hitt,
að hve ákveðinn andstæðingur,
sósalismans sem maðurinn
er, ef hann vill vinna gegn fas-
ismanum, af hvaða ástæðum
sem það er, þá kemst hann ekki
lijá pví iað 3tarfa með Sovétrikj-
unum og vinna þannig á yfir-
standandi tímabili baráttunnar
gegn fasismanum aðsamamarki
og verklýðshreyfingin nú ein-
beitir sér á.
IV.
Sósíalisminn hefur á síðustu
100 árum ekki aðeins þróazt frá
draumsjón til vísinda, frá vís-
indum til veruleika, heldur og
frá veruleika til sterkasta valds
í veröldu, valds, sem knýrhvern
einasta mann til að taka afstöðu
til sín í þeim hildarleik, sem
háður er nú milli villimennsku
og menningar. Því er það, að
tilvera Sovétríkjanna er ekkí
aðeins hið dýrlegasta fagnað-
arefni þeim íslenzka verkalýð,
'semj í stríði við fátækt og kúg-
un heyr baráttu sína fyrir sósí-.
alismanum, — heldur er vald
Sovétríkjanna, tengt Bandaríkj-
unum og öðrum lýðræðisríkj-
um, ein bezta tryggingin fyrir
frelsi og sjálfstæði okkar litlu
varnarlausu þjóðar á tímum
versta yfirgangs ránsvelda, sem
veröldin hefur þekkt.
Þessvegna hafa ekki aðeins
íslenzkir sósíalistar heldur og
allir Íslendingar, sem unna frelsi
og menningu, ástæðu til að
fagna 7. nóvember, deginum,
þegar frelsið og menningin
sigraði yfir svörtustu harð-
stjórninni, sem heimurinn hafði
þekkt fram til 1933, — degin-
um, sem felur í sér fyrirheitið
um endanlegan sigur alþýðunn-
ar, frelsisins og sósíalismans í
öllum löndum.
pvottakvennafél. Freyja. Fund
ur sá sem átti að verða í kvöld
í Hafnarstræti 21 (uppi) fellur
niður vegna allsherjaratkvæða-
greiðslunnar í Dagsbrún.
Stúlka komj í póslhúþ í smáþorpi,
roðnaði og spurði efitir bréfi iil
sín.
Póstm.: „Viðskiptabréf eða ásta-
bréf?“
Hún, snöggt: „Viðskiptabréf!“
Ekkert slíkt fannst þar. Stúlkan-
kvaddi dauflega. Rétt á eftir kom
hún aftur, roðnaði niður á brjóst og.
spurðx: „Kannske þér vilduð líka
líta í \ástabréfin“.
**
„Chamberlain kom frá Munchen-
fundinum með samskonar hugarfarí:
og vandaður kaupsýslumaður kem-
ur heim úr verzlunar- eða samninga
leiðangri“. (Lofgerð ísl. tímarits um
Chamberlain). Er það nú orðið hrós-
ið um þetta gamalmenni, að á kaup-
sýsluxnanna vísu sé hann ekkt bein-
línis óvandadur í ,Jmgarfari‘‘?
*»
Tilraunir með baðmull sem bygg-'
, ingarefni standa einnig yfir í
Bandaríkjunum og gefa góðar von-
ir, a. m. k. um einhverja leið til
að losna við þær 5 millj. baðmull-
arsekkja, sem árlega reynast nú ó-
seljanlegar á vefnaðarmarkaði.
Atvinnoleysið er
melra en undan-
farin ár 1
Atvinnuleysisskráningu þeirrír
sem staðið hefur undanfarna
daga, er nú lokið. Alls létu 824
menn skrá sig, þar af 8 konur.
Atvinnuleysingjatala þessi er
eins og vitað var miklu hærri,
en undanfarin ár. Skulu hér til-
færðar tölur atvinnulausra
manna ,eins og þær hafa verið
undanfarin 3 haust eftir sömu.
skráningu:
1937 682
1936 660
1935 605
Samkvæmt skráningu Vinnu-
miðlunarskrifstofunnar í fyrra-
dag var tala atvinnuleysingja
925. Það hefur jafnan farið svo
að mikil vanhöld hafa orðið á
því, að menn létu skrá sig við
hina opinberu atvinnuleysis-
skráningu, þó að þeir hinsveg-
ar láti skrá sig hjá Vinnumiðl-
unarskrifstofunni, þar sem út-
hlutun atvinnubóta er tengd
þeirri skráningu.
Skipafréttir. Gullfoss fór út
í gærkveldi, Goðafoss var á
Blönduósi í gær, Dettifoss er
á leið frá Khöfn til Leith, Sel-
foss fór frá Skotlandi í gær
áleiðis til Islands. Aukaskip fé-
lagsins Varöy er á leið til ís-
lands frá Leith. Dronning Al-
'exandrine er væntanleg til
Vestmannaeyja kl. 4 í dag og
hingað snemma í fyrramálið,
Frá höfninni. Haukanesið-
kom í gær hingað til bæjar-
ins og tók ís og fór svo á
veiðar, Ægir kom í gærmorg-
Ui) með brezka togaránn Lin-
oolnshire, sem strandaði á
sunnudaginn var í Dýrafirði.—
Verður skipinu komið upp í
slipp til viðgerðar, en sökum
hvassviðris var það ekki hægt
í gær.