Þjóðviljinn - 23.11.1938, Blaðsíða 2

Miðvikudag'urinn 23. nóv. 1938.
M 6 Ð V I L J I N N
tuémnuiiiN
Otgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson,
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis-
götu 4 (3. hæð), simi 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurátræti 12 (1. hæð),
sími 2184.
Áskriftargjöld á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2.00
Annarsstaðar á landinu kr. 1.50.
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Eíníng allrar
þfóðarinnar um
málsíað fólksíns
er aðkallandí
Sósíalistaflokkurinn samþykkti »
á stofnþingi sínu tilboð til
Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksins um samvinnu um
brýn, aðkallandi hagsmunamál
alþýðunnar í landinu og vernd-
un lýðræðisins. F>að er vitan-
legt að yfirgnæfandi meirihluti
laf fylgj endum Framsóknar-
flokksins og Alþýðuflokksins
eru sammála þeirri stefnu, sem
Sósíalistaflokkurinn þar dregur
upp. Hinsvegar eru í báðum
flokkunum hægri foringjaklík-
ur, sem alls ekki vilja hafaneina
samvinnu um framkvæmd á
hagsmunamálum alþýðunnar,
heldur hugsa aðeins um eitt,
hvernig þeir geti haldið völd-
unum persónulega.
En það er ekki nóg með að
alþýðiain í Framsókn og Alþýðu-
flokknum sé fylgjandi þeirri
stefnu, sem Sósíalistaflokkurinn
krefst að sé framkvæmd. Tví-
‘mælalaust er yfirgnæfandi
meirihlutinn af kjósendum Sjálf-
stæðisflokksins fylgjandi því
sama, Meirihlutinn af kjósend-
um þess flokks er alþýða — og
rhjög mikill hluti þeirra fylgir
flokknum eingöngu vegna þeirr-
ar „róttækni“ í kröfum, sem
hann hefur reynt a.ð bregða yfir
sig upp á síðkastið. Ekkert væri
rangara en að líta sömu augum
á tuttugu þúsundir alþýðufólks,
sem kjósa enn Sjálfstæðisflokk-
inn, og þá 30—40 manna klíku
af heildsölum og stórgróða-
mönnum í Reykjavík, sem reyna
nú að gera flokkinn fasistiskan
og ráða blöðum hans hér í
Reykjavík og gerðum mið-
stjórnar hans. Pað liggur því
í augum uppi að samvinnu við
þá fylgjendur Sjálfstæðisflokks-
ins, sem| í rauninni vilja vernda
lýðræðið og vinna að hagsmun-
um fólksins, er sjálfsögð, —
þó hinsvegar sé vitanlegt að
stefna þeirrar samvinnu bein-
ist í rauninni fyrst og fremst
gegn þeim eiginlegu stjórneind-
um Sjálfstæðisflokksins, Reykja
víkurauðvaldinu. —. Hvortheld-
ur um væri að ræða hluta Sjálf-
stæðisflokksins út á landi, sem
risi upp gegn fasisma-pólitík
forihgjaklíkunnar í Reykjavík,
eða verkamenn, sem fylgt hafa
Sjálfstæðisflokknum í Reykja-
vík, — þá telur Sósíalistaflokk-
urinn samvinnu við þá æskiíega,
aðeins með þessu skilyrði að
samvinnan við þá — jafnt og
sú, sem við óskum eftir við
Framsókn og Skjaldborgina —
hafi að stefnu þau hagsmuna-
mál alþýðunnar, sem flokkur-
inp hefiur sett fram.
pað er hvort sem er vitan-
legt, að sú efruVig þjóðarinnar,
Sigurðuf QMðmundsson:
Tom Slooney
Víðsjá Pjóðvíljaas 23. it. '38
frjáls
i m
Sósialistaflokkurinn hefir boðió-
rikisstjórninni stuðning sinn og
„ENGIN SKILYRÐI SETT“, að pvi
Nokkru eftir fall keisarastjórn
arinnar rússnesku, snemma árs
1917, lásu borgarar Bandaríkj-
janna í blöðum sínum að ótölu-
legur fólksfjöldi hafði safnazt
saman við sendiherrabústað
Bandaríkjanna í Pétursborg,
mótmælt harðlega dauðadómin-
um yfir ameríska verkamannin-
um „Tom Múni“, og krafizt
þess að hann yrði látinn laus.
Hver var þessi „Tom Múni“,
spurðu menn undrandi, höfðu
aldrei heyrt hann nefndan fyrr.
Aðrir vissu að hér var átt við
leiðtoga járnbrautarverkamanna
í Kaliforníu, Tom Mooney.
Á þessum tíma voru Banda-
menn logandi hræddir um að ,
þeir mundu missa Rússland út
úr styrjöldinni. Ekkert mátti
gera, er styggt gæti rússnesku
þjóðina o g æst hana gegn
Bandamönnum. Wilson forseta
feizt ekki á að láta dauðadóm
Tom Mooneys verða að ágrein-
ingsefni milli Rússa og Banda-
ríkjamanna. Hann fór þess á
leit að aftöku Mooneys yrði
frestað, og var það gert.
En hver var Tom Mooney?
Hver var glæpur hans? Hvers-
vegna fylkti rússneski verkalýð-
urinn liði til að bjarga lífi hans?
Glæpur
Tom Mooney’s
í San Francisco, höfuðborg
Kaliforníu urðu mikl'ar verkfalla
hreyfingar árið 1916. Verk-
lýðssamtökin voru ofsótt af
skelfilegri grimmd. Hvert það
verklýðssamband, er nokkuð lét
á sér bera, átti á hættu ofsókn-
ir, upplausn félaganna, líflát
leiðtoganna, án þess að nokk-
urri vörn yrði viðkomið, án
þess að hægt væri að Iáta lög
ganga yfir þá sem glæpina
frömdu.
Á þessu ári voru um 2200
járnbrautarverkamenn í San
Francisqo. Peir höfðu engin
samtök, voru lágt launaðir og
lifðu við ómannúðleg vinnu-
skilyrði. Áratug áður höfðu
þeir stéttarfélag, fyrirmynd
annarra verklýðsfélaga. En árið
1907 var járnbrautarmönnum
horgarinnar ögrað til verkfalls.
Þeir stóðu einir uppi, yfirgefn-
ir af öllum verklýðsfélögum.
Samtök atvinnurekenda áttu |
hægt um vik. Verklýðsfélag
sem er ííf&nauðsyn að skapa,
verður ekki sköpuð án þeirria
tugþúsunda, sem enn fylgja
Sjálfstæðisflokkinum. Sósíalista-
flokkurinn mun því jafnt leit-
ast við að ná til þeirrar alþýðu,
eins og hinnar, er fylgir Fram-
sókn og Alþýðuflokknum. Og
sú samvinna hinnar vinnand'
þjóðar, sem skapa verður þrátt
fyrir — og þvert í gegnum öll
flokkstakmörk, ef þörf krefur
— um hagsmuni og réttindi al-
þýðunnar, — sú samvinna er
alger andstæða við það sam-
særi, sem afturhald Framsóknar
er að reyna að mynda með aft-
urhaldsbroddum íhafdisins á
móti hagsmunamálum al-
þýðunnar til þess að bjarga
ráðamönnum fjármálaspillingar-
innar á kostnað fólksins. Gegn
þessu samsæri áfturhaldsins þarf
að skapa einingu hinnar vinn-
andi þjóðar. E. O.
járnbrautarmanna var leyst upp,
sjóðir þess tæmdir, leiðtogarn-
ir ofsóttir af sporhundum at-
vinnurekenda. Hvað eftir. annað
er reynt að skipuleggja félag
þeirra að nýju, en það fær eng-
an byr hjá ráðamönnum verk-
lýðshreyfingarinnar í Kaliforníu
Árið 1916 er það Tom Moiney
ungur og hraustur járnbfautar-
verkamaður, sem reynir aðsam
eina járnbrautarmennina fil á-
taka. Leiðtogar verklýðshreyf-
ingarinnar mæta viðleitni hans
með kulda. En hann fær hjálp
úr annari átt. Á þingi Verklýðs-
sambands Bandaríkjanna (A. F.
of L.), sem háð var í S,an Fran-
cisco, fer Moioney á fund W.
D. Mahons, forseta járnbraut-
armannasambandsins, ( leggur
fyrir hann áætlun sína um við-
reisn verklýðsfélags járnbraut-
armanna í San Francisoo og
biður um viðurkenningu sem
skipuleggjari þeirra. Mahon gef-
ur honum umboð til þess, en
lætur þess getið að hann hafi
sjálfur reynt, hvað eftir annað,
að endurreisa þetta verklýðsfé-
'lag, e:n í öll skiptin hafi ráða-
menn verklýðshreyfingarinnar í
Kaliforníu komið í veg fyrir
það, þeir hefðu neitað allri að-
stoð, og þeir mundu enn gera
allt sem þeir gætu til að ein-
angra samtök jámbrautarmanna
Tom Mooney lét ekki hugfall-
ast. Honum tókst að koma á
samtökum, og árið 1916 boða
járnbrautarmenn verkfall til að
bæta kjör sín. Mooney er for-
ingi þeirra, elskaður og virtur
af félögum sínum, verkamönn-
unum, hataður af atvinnurek-
endum og a-uðjötnum borgarinn
ar. Hann var þeim hættuiegui
maður: Vinsæll og sterkurverk
lýðsforingi, sem berst án tillits
til þess að högg hans hitta einn
viðkvæmasta blettinn á arð-
ræningjum landsins, — járn-
brautirnar, flutningana. Á því
sviði hafði ekkert verklýðsfélag
raskað ró þeirra um níu ára
skeið, og ekki líkur til að það
yrði gert, ef Tom Mooney væri
ekkj.
Samband járnbrautarmanna
samþykkir gerðir Mooneys og
manna hans. Mahon liofar60(000
dollurum úr sambandssjóði til
að standast straum af verkfall-
inu. En stjórn verklýðssamtak-
janna í San Francisoo neitar að
fallast á gerðir Mooney’s.
Nokkrum dögum áður en verk-
fallið skyldi hefjast á J. O’Don-
nell, ritari fulltrúaráðs verklýðs-
félaganna, viðtal við eitt af stór-
blöðum borgarinnar. Segir hann
þar, að hið fyrirhugaða verk-
fall járnbrautarmanna sé verk-
lýðssamtökunum óviðkomandi.
Eigendum járnbrautanna létti.
Yfirlýsing O’DonnelI’s var fest
npp á öilum járnbrautarstöðv-
um borgarinnar, ásamt opinber-
um tilkynningum. Jafnframt Í
gáfu járnbrautareigendur þáyf- '
irlýsingu, að glæpamaður er
héti Tom Mooney, væri aðæsa
járnbrautarmenn tjl óhappa, og
að hver sá, sem reyndist vera
í félagi járnbrautarmanna eða
öðrum verklýðsfélögum, yrði
tafarlaust rekinn úr vinnu við
járnbrautirnar. Afleiðingin varð
sú, að fjöldi járnbrautarmanna
skildi ekki neitt í neinu, sam-
tökin biluðu.
En Tom Mooney var hvorki
hægt að kaupa né hræða frá
verklýðsbaráttunni. Pað var
glæpur hans. Pessvegna var
hann dæmdur til dauða, þess
vegna hefur hann setið saklaus
í hinu skuggalega San Quentin-
fangelsi í 22 ár, innan um morð-
ingja og aðra misendismenn.
Þannig er „réttarfar“ auðvalds-
skipulagsins.
Dauðadómur —
æfílöng fangelsís-
víst.
Árið 1916 var ekki annað
sýnna en að miðveldin mundu
eigra í heimsstyrjöldinni. Banda
mönnum bættist þá nýr sam-
herji, — Bandaríki Norður-
Ameríku. Amerískt auðmagn
hafði streymt til Bandamanna-
ríkjanna, einkum Bretlands, styrj
aldarárin. Pað hefði tapazt ef
Miðveldin hefðu borið sigur
úr býtum. Einnig var heims-
veldishagsmunum Bandaríkj-
hætta búin ef Þýzkaland sigr-
aði. Auðvald Bandaríkjanna
hrinti í ofboði þjóð „sinni“
inn í heimsstyrjöldina. En það
þurfti að grípa til óvenjulegra
ráðstafana til að æsa upp þá
„þjóðemiskennd“, þann „varn-
arvilja", sem þarf til að hefja
Ístríð. í öllum stórborgium Banda
ríkjanna var komið á æsinga-
kröfugöngum. Með brauki og
bramli, lognum vígorðum og
bumbuslætti var stríðsæsingur •
barinn inn í friðlelskandi alþýðu.
Hinn 22. júlí 1916 kom röðin
að San Francisoo. íbúar hennar
áttu að sýna „föðurl,andsást“
sína og „varnarvilja“ meðkröfu
göngum um göturnar. Þetta
varð að takast vel. Allir atvinnu-
rekendur skuldbundu sig til að
senda verkamenn sína í kröfu-
göngu stríðsæsingamanna.
Veigruðu verkamenn sér við
þessu, var þeim hótað atvinnu-
missi.
Kröfugangan yar nýlögð af
stað, komin inn í Stuartsgötu
skammt frá Markaðstorginu,
einum fjölfarnasta hluta borgar-
innar, þegar sprengju varkast-
að á mannfjöldann. Varð hún
sex mönnum að bana en fjöru-
tíu og fjórir særðust.
Engin alvarleg tilraun ergerð
til að finna tilræðismanninn
en lögreglan í San Francisco
veit samstundis (sbr. þinghúss-
bruna nazistanna)að hann er
enginn annar en djarfasti og
„hættulegasti“ verklýðsforingi
biorgarinnar, Tomf Moojney.
Hann er handtekinn ásamt konu
sinni og nokkrum félögum, þar
á meðal Warren K. Billings,
sem oft hefur verið nefndur í
sama orði og Moo;ney síðan.
Hinir handteknu eru ákærðir
fyrir morð, og tiltínd ræfil-
menni látin bera ljúgvitni gegn
þeim. ,,Sekt“ fanganna tal-
in sönnuð, enda þótt í réttinum
kæmi fram atriði, er sönnuðu
sakleysi þeirra. Billings var
dæmdur í ævilangtfangelsi. Mál
ið gegn Mooney var ekki tekið
fyrir fyrr em á næsta ári, 1917.
Par er sami réttarskrípaleikur-
inn endurtekinn. 9. febr. 1917
er Mooney dæmdur til dauða,
til hengingar. Dóminum skyldi
fullnægt í maí sama ár.
Áður en það yrði, kom fregn-
in um samúðarkröfugöngu
verkafólksins í Pétursborg (Len-
ingrad). Fullnægingu dómsins
var frestað til 23. ág. 1917. En
á þeim tíma var samúðarvottur
rússneska verkalýðsins orðinn
að voldugri mótmælaöldu heima
í Bandaríkjunum og erlendis.
Par kom að afturhaldsliðinu
þótti ekki vogandi að taka
Mooney af lífi. Dauðadóminum
var breytt í ævilangt fangelsi.
En í stað þess að margfalda
mótmælahreyfinguna til aðhrífa
Tom Moioney úr fangelsinu,
fjaraði hún út um tíma. Moon-
ey kennir það1 hægri foringjum
verklýðssamtakanna, er voru
honum mótsnúnir fyrr og síðar.
Það var hættuleg undanlátssemi
— sem þurft hefur tvo áratugi
til að vinna upp.
Óbældur víljí —
óbílandí baráttu-
þrek.
í ágústmánuði 1930 fekk Tom
Mooney, fangi nr. 31921 íSan
Qúentin- fangelsinu óvæntar
heimsóknir með nokkurradaga
millibili. Hann hafði þá setið
14 ár í fangelsi, dæmdur eftir
framburði ljúgvitna. Á þessum
fjórtán árum hafði tekizt að
sanna lygiframburð á öll aðal-
vitnin gegn honum. Dómarinn,
sem dæmdi hann til dauða, var
orðinn einn helzti maðurinn í
baráttunni fyrir náðun hans.
Enginn efaðist lengur um sak-
leysi hans, en allt um það fékkst
dóminum ekki haggað. Mooney
varð að sitja átta ár í fangelsi
eftir að síðustu líkurnar gegn
honum voru orðnar að engu.
(Síðasta vitnið játaði lygifram-
burð sinn árið 1930).
í bók, sem gefin er út af varn-
arnefnd Miooney’s, segir hann
frá heimsóknunum, sem áður
getur, á þessa leið.
„í ágúst 1930 kom Roe Baker,
forseti fulltrúaráðs verklýðsfé-
laganna í San Franciscio að
hitta mig. Hann ræddi lengi
við mig um lífsskoðun mína,
grennslaðist éftir því, hvort ár-
in hefðu ekki mýkt hug minn,
hvort ég væri ekki orðinn
heimspekilegar þenkjandi eji í
gamla daga. Ég reyndi að segja
Roe Baker eins afdráttarlaustog
mér var unnt, að ég hefði ver-
ið og væri baráttunnar maður,
að það væri sannfæring mín, að
baráttuleysi hlyti að leiða til
hnignujnar og dauða, að vilji
minn væri enn óbældur, að ég
jðraðist einskis. Ég hefði ekki
gefizt upp og mundi halda bar-
áttunni áfram þar til yfir lyki.
Roe Baker lét hræsnislaust í
ljós, að honum þætti það leitt,
þætti það ákaflega leitt, að ég
skyldi ekki hafa ,,læknazt“ enn“.
Nokkrum dögum eftir heim-
sókn Baker’s er Mooney færð
sú fregn, að hinjn voldugi
Scripps-Howard-blaðhringur
hafi lagt fram allt sitt áhrifa-
vald tjl að knýja fram náðu;n.
Petta virðist ætla að bera árang
ur. Mooney er tilkyifnt í votta
viðurvist, að hann muini tafar-
laust látinn laus, ef hamn vilji
skuldbinda sig til að hefja þeg-
ar vinnu í iðn sinni, að nefna
ekki framar ,,réttarmorð“, og
nota ekki málið gegn honum og
er Vísir skgrir frú i fyrmdag. I
sakleysi er petta sett fram, eins
og tlðkast par um rakalaus ósann-
indi. Ritstjórinn vonast auðsjáanlega
til pess, að. fáfróðir trúi pessu.
Skilyrðin fyrir hugsanlegunr
stuðningi eru samt alpýðu í fersku
minni, og gleymast varla, pótt
Fmmsókn árœði ekki enn að svara
peim. Eðg heldur Vísir, að alpýða
telji sér pm einskisverð, ef upp-
fyllt grðu, og hugsjónir sósialism-
ans, sem Visir talar svo fagurlega
um, engu bœttari fyrir pað?
Er pað pýðingarlaust fyrir al-
pýðu, að áliti Vísis, að uppfylltar
séu kröfur flokksins um meira og
trgggara lýðrœði og um verndun
íslenzks sjálfstœðis?
Eru pað svik við alpýðuna og
sósíalismann, að styðja stjórn, ef
hún vill virkilega, reisa við atvinnu-
lífið með róttœkari aðgerðum en
Framsókn hefir porað að ráðast i
enn?
Nei, vissulega ekki. En kann-
ske pað pýddi svik Jónasarklik-
unnar við ihaldið?
**
— íhaldsblöðin vissu bók-
staflega alls ekki um, hvað paðI
var, sem raunverulega var verið
að greiða atkvœði um“. (/. G. í
Alpýðublaðim 21. nóv. um alls-
herjamtkvœðagreiðslum i Dags-
brún.)
Svo er nú. pað. Ekki virtist held-
ur Alpýðublaðið sannfróðara. Það
taldi atkvœðagreiðsluna snuast fyrst
og fremst um árgjöldin og rétt
verkamanna til Stómsjóðs.
Eða kannske Alpbl. hafi vitað
betur, en ekki pótt œskilegt, að
verkamenn vissu betur?
meðferðina í áróðurskyni,
hvorki í ræðu né riti.
Eftir 13 ára erfiða fangelsis-
vist sér Tom Mooney loks
dýflissudyrnar opnast. Hverju
svarar hann? „Ég lét þá vita,
að ég muindi aldrei umdirrita
slíka skuldbindingu. Ég mundi
aldrei binda mig til að hlíta for-
slknftuim atvinniurekenda um
hegðun mína. Ég er saíklaius;
þegar ég verð náðaður ætla ég
að fara frá San Quentin skil-
yrðalaust. Ég ætla að verða
frjáis maður“.
Eftir þessi málalok var ekki
við það komandi, að Tom Moon
ey yrði náðaður. Mál hans var
slíkt reginhneyksli og fjöldi á-
hrifamanna flæktur í það, —
einnig meðal hinna svonefndu
verklýðsforingja í Kaliforníu,
að orðið hefði óþægilegt að fá
Tom Mooney lausan, fyrst ekki
haíði tekizt að bæla vilja hans
með vondri meðferð og 14 ára
fangelsisvist. Nafn hans var
orðið tákn baráttunnar gegn
hinu rotna og rangláta réttar-
fari, er atvinnurekendur Banda-
ríkjanna nota til að berja nið-
ur verklýðshreyfinguna. Nafn
Tom Mooney var orðið þekkt
og virt um allan heim.
Tom Mooney frjáls — það
Þ.V'ddi stórsigur fyrir róttæka
verklýðshreyfingu, þá hreyfingu
sem hann hefur lifað fyrir allt
sitt líf, einnig fangelsisárin. En
baráttan hélt áfram, varð harð-
ari og víðtækari með hverju
árj. Svo fór, að við allar opin-
berar kosningar í Kaliforníu
FRAMH. Á 3. SÍÐU