Þjóðviljinn - 24.11.1938, Blaðsíða 2

Fimmtudagurinn 24. nóv. 1938.
JOVILJIKN
Óvœnt ðr*s ð Dagsbrðn
Eítír G«émund Ó* Guðtmmdsson
tuðoinuiiiN
Utffejandi:
SaaieiBÍagarflokkur alþýfiu
— Sósialistaflckkurinn —
Kltetjórar:
•hMf Qlgeirsso*, —’**"
t~ ■—'■ st- ■ - ■ T- „.***_--*i»
SíRÍú* A- Sigurhjartarson.
^ KHatjómarakrifstofur: Hverfis-
gotu 4 (3. hæð), sími 2270.
AfffreiCslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð),
*ú»i 2184.
Askriftargjöld á mánuði:
Reykjavík og nágreoni kr. 2.00
AMarsstaðar á landinu kr. 1.50.
t lausasölu 10 aura eintakið.
Víkiugsprent, Hverfisgötu 4,
Síani 2864.
Er sfaðíd á verðí
gegn þfztítn
njósnurum?
Tólf menn hafa verið teknir
fastir í Danmörku fyrir að
starfa að njósnum í þágu Pýzka
lands. t
Níu þessara manna voru Pjóð
verjar en þrír Danir og þar á
meðal, að minnsta kosti, einn
háttsettur embættismaðnr.
Það er ekki að ástæðulausu
þó óhug slái á menn er þeir
spyrja slík tíðindi. Pað sannar
svo áþreifanleg.a, að ekki verð-
ur ium villzt, að þýz'ki nazisminn.
hefur lagt net sitt vítt um lönd,
og að því unnið markvíst og
af miklum dugnaði að brjóta
villimennsku og harðstjórn
braut innan vébanda friðelsk-
andi lýðræðisrííkja.
Pað vantar að sjálfsögðu mik-
ið á ,að fyllilega sé upplýst um
starf þessara Hitlers þjóna
í Danmörku. En svo mikið er
víst, að þeir hafa átt að veita
húsbændum sínum upplýsingar
sem að haldi mætti koma, í
sfríði milli Þýzkalands .og Eng-
lands. Sennilegt er þó að starf
þeirra hafi ekki síður átt að
vgra .fólgið í því, að efla fylgi
nazismans í Danmörku og
tryggja þannig að þýzkir naz-
istar gætu átt sína 5. hersveit
þar ef til ófriðar kemur.
(Franöo talar um 5. hersveit-
ina sína, en það eru njósnarar
og svikarar, sem starfa í þeim
hluta Spánar sem lýðveldis-
stjórn hefur á sínu valdi)
Pað er ekki í Danmörku einni
sem þýzkir nazistar hafa verið
staðnir að njósnarastörfum.
Einnig í Bandaríkjunum og Bret
landi hefur lögreglan haft hend-
br í hárii þeim, og enginn efast
um að þeir séu að verki í flest-;
um löndum heims.
Hér í Reykjavík er saman-
kominn fjöldi Pjóðverja. Um
þá flesta er það vitað, að þeir
eru æstir nazistar, en hvað þeir
hafa hér fyrir stafni og hvert
erindi þeir áttu hingað, er í
mörgum tilíéllum myrkri hul-
ið. Einnig éru hér í bænum
nokkrir heimamenn, sem virð-
ast standa í dularfullu sam-
bandi við þýzka nazista.
Hafa þessir menn sama hlut-
verk með höndum, eins og þeir
tólf, sem handteknir hafa ver-
íð í Danmörku?
íslenzkum stjórnarvöldum ber
að taka þessa spurningu til
mjög rækilegrar íhugunar.
Peim ber að fylgjast vel með
starfi þeirrar nazista „nýlendu"
sem hér er mynduð.
Peim be.r að gera allt ,sem
»uðið er, til þess að tryggja, að
ekki séu reknar hér njósnir í
FRAMHALD AF 1.
bá flr ou* * acjioi, sem stjórn-
andi Alþýðusambandsins ætíi
að vita, en bankaráðsmaður-
inn Jónas Ouðmundsson veit
ekkert um, en það er nauðsyn
verkalýðsfélaga til skyndi-
viinnustöðvana samkvæmt ósk
allsherjar&amtakanna, t. d. að
fyrirbyggja vöruflutnínga til at-
atvinnurekenda, sem standa í
deilum við önnur stéttarfélög.
Þetta skildu þeir Guðm. í. Guð-
mundsson og Haraldur Guð-
ímundsson og héldu þeir því
fram, að hverju félagi væri
n.auðsynlegt að geta hafið
yinnustöðvun án fyrirvara, en
bentu á, að til þess að það
væri hægt, þyrfti Dagsbrún að
breyta lögum sínum, þar sem
valdið væri í höndum fámenns
trúnaðarmannaráðs, og sagði
Guðm. í. Guðmundsson, að
eðlilegast væri að í því ráði
væru aðeins tveir til þrír menn.
Ég hafði ekki trú á ,að verk-
lýðssamtökin gætu þrifizt und-
ir þeim þvingunarákvæðum, er,
í vinnulöggjöfinni eru, þess
vegna myndu þau vera tilneydd
að taka ákvarðanir, er brytu
í bága við lö.gin, þó vildi ég
gera tilraun til þess að Dags-
brún gæti starfað samkvæmt
lögunum, án þess að eyðileggja
félagið.
Þegar ég var kosinn í laga-
nefnd Dagsbrúnar síðastliðið
vor, fór ég á fund Guðm. í.
GuðmundssO'nar lögfræðings
iog bað ég hann að semja fyrir
tnig greín í Iög félagsins, sem
gerði því mögulegt að starfa
samkvæmt lögunum um stéttar-
félög og vinnudeilur, og varð
hann við bón minni, og er ég
viss um, að það var gert með
góðum vilja, því að honum var
umhugað, að verklýðsfélögin
væru ekki neydd til þess að
þverbrjóta lögin þegar í upp-
hafi. Páð eina, sem ég hafði
áhrif á, hvernig hann gekk frá
þessári lagagrein var það, að
trúnaðarmannaráð væri skipað
fleiri mönnum en sæti ættu í
stjórn félagsins eða níu í stað
þess að hann taldi nægilegt að
það væri skipað þrem til fimm
mönmum. Áður en hann afhentj
mér lagagreín þessa, bar hann
það undir Stafán Jóh. Stefáns-
Son félaga smn, hvort hann
væri ekki samþykkur gretninni
og var hann áinægður með
greinina eins og Gaðmundut*
jgekk frá henni.
Sú lagagrein, sem bankaráðs-
maðurinn sérstaklega átelur
atvinnurekendur og íhaldsmenn
fyrir að hafa komið í Iög
Verkamannafél. Dagsbrúnar
er orðrétt í lögurn félagsins/l
eiins og hún var samin af Gað-
nrjnd' f. Guðmundssyni lög-
fræð’ngi og samþykkt af Stef-
áni Jóhanni Stefánssyni hæsta-
réttarmálaflutningsmanni.
Pessi lagagrein hefir, inú í tvoj
daga skapað Alþýðublaðinu
fjögra dálka fyrirsagnir, og
bankaráðsmanninum, sem telur
sig ritara Alþýðusambandsins,
efnii í 9 dálka grein.
Allir þeir, sem eitthvað
þekkja- til starfsemi verklýðsfé-
þágu erlendrar ofbeldisstefnu.
Sefur ríkisstjómin í þessum
máli, eða er hún vakandi?
Pjóðin krefst þess að hún sé
vakandi.
S.A.S.
laganna, skilja það, að undir
ýmsum tilfellum er bókstaflega
líf félaganna undir því komið,
að þau geti skyndilega beitt
því eina vopni, er þaú hafa,
en það er að stöðva vinnu, ef
á samtökin er ráðizt fyrirvara-
laust. Það er nú mín vissa,
að höfuðhættan á árásum á
verklýðs- og iðnfélögin er frá
Stjórn Alþýðusambands íslands,
sem sér það að hún er að
missa öll tök á verklýðshreyf-
ingunni, og í f jörbrotunum ætl-
,ar hún að reyna að notfæra sér
hina pólitísku aðstöðu sína og
koma fram löggjöf, er leitt get-
ur blóðbað yfir þjóð vora, en
það mundu þaa lög gera ar
þviinga ættu verklýðss;amtökiin
til þess að beygja sig fyrir lög!-
|um þeim, er sviptiu félögiin rétt-
inium t?I skyndiv/nnustcðvaiia.
Stjórn Alþýðusambandsins er
ekki löglega kosin, því að fund-
ur sá, er það gerði, neitaði rétt-
kjörnum fulltrúum sambandsfé-
laganna inngöngu. pessi stjórn
heldur, að húíi geti með aðs’oðj
lögreglu þvingað verkamanna-
félagið Dagsbrún til þess að|
hlýða boðiutní sínum og banni.
Nei, Skjaldborgarar! — Dags-
brúnarmenn, hvaða stjórnmála-
flokk sem þeir fylla, eru þeg-
ar búnir að sýna ykkur, að þeir
ætla ekki að viðurkenna þau
lög, er þið nú teljið lög Alþýðu
sambandsins og munu aldrei
hlýða kalli ykkar meir.
Við erium ákveðinir í, að fram
vegis verði Dagsbrún íyrst og
fremst hagsmiuinasamtök allra
verkamanna, þar sem Skjaítf-
borgari hefur sama rétt og Sjálf
stæðismaðiur og Framsóknar-
maður og Sósíalisti, en ekki
meiri. Dagsbrún ætlar sér að
gangast fyrir því að allsherjar-
samtök verkalýðs og iðnfélaga
verði óháð öllum pólitískum
flokkum og geti kosið til trún-
aðarstarfa hvern þann meðlim,
er sýnt hefiur það með starfí
jsúiu í félagsskapnium, að hann
er trausls verðiugur, hvaða póli-
tíska skoðun sem hann hefiur.
Petta ,er ástæðan til þess, að
bankaráðsmaðurinn biður nú
blöð atvinnurekenda um hjálp
til handa Skjaldborgururn tij
þess aðgereyðileggjavejklýðs-
samtökin ,seni þeir vilja heldur
sjá í rústum en sleppa þeim
undan pólitískum yfirráðum
SÍnum. 1 "
Til þess að sýna, hversu all-
ir verkamerin og verklýðssínn-
ar voru sammáíá um hauðsyn ■
þess, að grein sú um trúnaðar-
mannaráð, er nú er í lögum
Dagsbrúnar ,yrði samþykkt,
skal eg geta um það, að ítrek-
uð tilraun var gerð af þeim, er
innan félagsins fylgja Skjald-
borgurum, að fá það atriði bor-
ið upp sérstaklega, því að þeir
vildu greiða atkvæði meðþeirri
grein, þótt þeir teldu sig ekki
geta greitt atkvæði með laga-
breytingunum í heild.
Pá skaR-á það bent, að það
eru vísvitandi ósannindi hjá
bankaráðsmanuinum, að sjö
kommúnistar séu í trúnaðar-
mannaráði. Trúnaðarmannaráð
Dagsbrúnar skipa nú:
Héðinn Valdimarsson,
Sigurður Guðnason,
Eggert Guðmundsson,
Sigurbjörn Björnsson,
Kristófer Grímsson,
Friðleifur í. Friðriksson og
Guðm. Ó. Guðmundsson,
áem allir eru þrautreyndir trún-
aðarmenn reykvískra verka,-
manna — og hafa aldrei verið
kommúnistar, en eru þekktir
góðir Alþýðuflokksmenn, en
þessir menn ha'fa allir beitt sér
fyrir sameiningu allra sósíalista
í einn flokk og tekið þátt í fram-
kvæmd þeirrar sameiningar.
En auk þess eru í trúnaðar-
mannaráði tveir menn, er áður
voru kommúnistar, þeir 'Páll
Þóroddsson og Þorsteinn Pét-
ursson og hafa nú sameinazt í
starfi meginþorra alþýðuflokks-
mann.a.
| pað sam fsr í faugar banka-
ráðsmannsins er, að allir þess-
?r mí|u meinn, enu samxnála um'
;að þnrka út úr verklýðssramtök-
Minium þrætumál hinna pólitísku
fbkka, cn sameina atta meðlinrl
samtakanna ,én tíJlits fil aístccra
þeirra til s'jórnmálaflokkarra,
ram hagsrrunamál verklýðsstétt-
annnar. i
Guðm. ó. Guðmundsson.
itokin innan Sjaifstæðisflokksins
í „Sjálfstæðisflokknum“ virðist gæta þrennslconar stefna
í þessu sambandi. Fasistarnir í honum virðast sérstaklega
styðjast við nokkra heildsala og valdajþyrsta ævintýramenn, er
hafa tvímælalaust allsterk' áhrif í flokknum. Peir afturhalds-
menn, — sem vinna yilja með Jónasi frá Hriflu og Lands-
bankavaldinu ,styðjast fyrst og fremst við stórútgerðarmenn
og byggja áhrif sín á kerfisbundinni fjármálaspillingu,
munu ekki ýkjasterkir út á meðal fylgjendaj flokksins. —■ En
þriðja stefnan. í flokknum er sú, sem virkilega vill vernda lýð-
ræði og frelsi þjóðarinnar. Sú stefna er vafalaust enn sterkust
á meðal fylgjenda flokksins, en á sér engai forustu í foringja-
liði hans og kemur því enn s em komið er aðeins fram sem ó-
ljós stemning. En lemm'iítt í jþess'U fjöldafylgi lýðræðisins reyna
fasistarnir oft að fiska með lýðskrumi gegn afturhaldssömum
aðgerðum ríkisvaldsins, þannig, að oft verður vart á milli
séð hvenær lýðræðisöflin í Sjálfstæðisflokknum berjast fyrir
góðu máli, eða fasistaklíkan reynir að nota sér gott mál til
framdráttar sér. Veltur mikið á að verklýðshreyfjngin taki sí-
fellt rétta afstöðu gagnvart þessu .fyrirbrigði, því það, að
vinna lýðræðisöfl „Sjálfstæðisflokksins" til heilbrigðrar sam-
vinnu gegn afturhaldi og fasisma er eitfhvert mesta og ör-
lagaríkasta viðfangsefni sésíalistisks fjöldaflokks á íslandi eins
og sakir standa. (E. O. í „RéTT' í júní 1938).
Utbreidið Pjóðviljann
Alpýðnblaðið gegs Albýðnblaðinn
„Nú verður það opinberlega lagt fyrir að Dagsbrún fari
úr Alþýðusambandi íslands, sem hún hefur verið í frá því
það var stofnað“.
(Alþbl. 4. nóv. 1938 um Allsherjaratkvæðagreiðsluna í
Dagsbrún).
„Af þessu er ljóst að atkvæðagreiðslan í Dagsbrún var
ekki um það, að hún færi úr Alþýðusambandinu".
(Alþbl. 22. nóv. 1938).
„Sjálfstæðismenn hafa í þessari atkvæðagreiðslu verið
ginntir eins og þursar:
Peir héldu að verið væri að segja Dagsbrún úr Alþýðu-
sambandinu, en það var ekki“.
Hver skyldi hafa giunt þá?
(Alþbl. 22. nóv. 1938)
„Kommúnistar ætla að kljúfa Dagsbrún úr Alþýðusam-
bandinu“.
(Alþbl. 4. nóv.).
„Kommúnistar ætluðu ekki með Dagsbrún úr Alþýðusam-
bandinu — og; fóru það heldur ekki“.
(Alþbl. 22. nóv. 1938)
Trúarhreyfingin í Korpelia í Norð
urbolni í Svíþ'jóð vakti geysilega
eftirtekt hérna um veturinn. Fölk
er þar mest finnsk-lappneskrar ætt-
ar, !>ý r við örbirgð, inenningarskort
og trúargrillur. Á vakningarsamkom
um hófst söfnuðurinn í algleymi,
talandi annarlegum tungum og
syngjandi hósíanna i von um yfir-
vofandi heimsendi. . ;
t haust var leitað áfengis hjá
Síkvaara, leiðtoga Korpela-flokks-
ins í aðalþorpi hans, Acravaara.
Mikið malt fannst og bruggun á
brennivini. Frú Síkvaara stóö fyrir
svörum hvergi smoyk. sagði, að
framar bæri að hlýða guði en mönn
um og í biblíunni bannaði. drotiinn
hvergi að brugga, heldur hlyti það
að vera póknanlegt honum að neyta
guðaveiga á samkomum Hans til að
„hífa‘‘ upp; Aiidann.
** '
í tilefni af áttræðisafmæli sínu
var skipstióri nokkur, frægur að
svaðilförum, spurður að því, hveT
nær hann hefði komizt í hann
krapp'astan.
„Ætli pað hafi ekki verið pegar
ég var nærri drukknaður“.
„Segíð mér af pví nánar. Hvenær
var pað, og hvernig vildi pað til?“
„Já, sjáið pér, ég l.enti í sjúkra-
húsi og var deml)t oní helvíta mik-
ið baðker alveg sneisafullt r “.
* *
1 íslen 'kum annálum er pess get-
ið, að 18Í7 hafi ein 17 ára gömul
spámey úþ'prjsið. í Hnappadalssýslu
og kvaðst hafa haft samræður við
Gabriel cngil, næstliðin tvö ár, og
hefði hann spáð sér mikilli gæfu
upp frá tvílugs aldri. Samtal hcnn-
ar við engilinn var allt í Ijóðanefn-
um, og voru á pví ári orðnar 140
vísur. öllum peim, sem eigi vildu
trúa pessum sögnum hennar, kvað
hún og faðjr hennar eilífa glötun
búna, h'Ii hverri enginn komast
jniutnd: í þeirra hrepp, utan 2 eða 3
manneskjur.
**
■' Árjð 1815 dó í Jamaíca sveríing:a-
kona, sem ví )'r 140 ára. Hún hafði
aldrei orðið veik, lét eftir sig
55 börn og hárnabörn, og 25 barna-
barna-börn.
Þann 8. des. 1829 var Jósep Hun-
ton hengdur i Lundúnum fyrir að
hafa gefið út falska víxla fyrir
5000 sterlingspund (90 pús. kr.).
Seinustu 2 dagana, sem hann lifði,
komu 5 bónarbréf til konungs um
náðun. Var eitt þeirra undirskrif-
að af 7888 manns, en náðuninni var
samt s.njað. Hunton sýndi mikla
hugprýði á aftökustaðnum og af-
henti þar bréf til konu sinnar og
10 barna, og sagði: „Segið minni
hjartkæru konu, að ég er orðinn
farsæll“.
Islesskir stúd-
entar í Svígjóð
úrna Súsíalista-
flokknnm heilla
Á fundí í „Fél. ísl. stúdenta í
Stockhiölm“, sem haldinn var
13. þ. m. var að tillögn þeirrai
Hauks Helgasonar og Sölva
Blöndal samþ. eftirfarandi heilla
ósk:
„Fundur í „Félagi íslenzkra
stúdenta í SLokkhólmi", 13. nóv.
1938, lýsir yfir samúð sinni með
stofnun hins nýja Sameiningar-
flokks alþýðu. Það er álit fund-
arins, að á þessum alvarlegtl
tímum, sé það lífsnauðsyn að
sameina alla alþýðu íslands til
baráttu móti auðvaldi og fas-
' isma.
Stofnun hins nýja flokks er
istórt spo/r í 'þá átt, og vill fund.
urinn árna hínum nýja flokki
allra heilla í baráttunni fyrir
einingu alþýðunnar“.
Bullfoss
fer í kvöld til Breiðafjarðar,
Vestfjarða, Siglufjarðar og Ak-
' ureyrar, tog þaðan beint suður
aftur.