Þjóðviljinn - 01.12.1938, Blaðsíða 2
Fimmtudaginn 1. des. 1938.
P JC0VILJINN
ÚtgxfMidi:
S«w»iaij»fcBíflGkiíur alþýöu
— Sð»fati«t«íi»ltSrt!rlnn —
nHetjirur:
BUiar Ql*®ir*ae«,
Sigfó* A. Sigurk jarta rson.
StHKtjórfutrtkrifatefur: Hverlis
götu 4 (3. b»ð). síwi 2370.
Afgreiðslu- og augiýsingaskrif-
stofa Auslnrstræti 13 (1. bæð),
síbíí 2184.
Áskriftargj'ölíi á mánuöi:
Roykjavík eg nágrrnni kr. 2.00
Aanarsstaðar á landinu kr. 1.50.
1 lausasðlu 10 aura eintakið.
Vfltíngsprent, Hverfisgötu 4,
Sínai 2864.
Tryggíng sfálf~
sfæðis vors og
utamíMspéHtíh
vor
Fyrsta tryggingin fyrir sjálf-
stæði voru er eining íslenzku
þjóðarinnar sjálf'rar um að
vernda lýðréttindi sín og Jrjóð-
réttindi sem grundvöll allra
fjárhagslegra og menningar-
legra framfara þjóðarinnar.
Hver einasti sannur Islendingur
verður án tillits til annars, sem
lokkur skilur, að standa með
í þeirri þjóðfylkingu, sem skap-
ast verður um þetta frumskil-
yrði frelsis og velferðar lands-
búa.
En þótí óhugsandi sé að
halda sjálfstæði voru án þessa
skilyrðis, þá nægir það samt
vart eitt ,út af fyrir sig á slík-
um tímum, sem við nú lifuri
Að vísu yrði erfitt fyrir nokk-
lurt erlent ríki að eyðileggjs
sjálfstæði vort, ef öll þjóðin
stendur sameinuð gegn árásum
og lætur enga landráðamenn
þrífast hér. En óhugsandi væri
það þó ekki.
Pví er það að íslenzka þjóð-
in verður og að tryggja sér,
ef nokkur kostur er á, 'að er-
lend ríki, sem styrkur er að
iog standa myndu við skuld-
bindingar sínar, tækju einnig á-
byrgð á sjálfstæði íslands og
verðit það, ef á það yrði ráð-
ist.
Við vitum að Danmörk get-
ur oss enga vernd veitt og á.
sjálf fullerfitt með að vernda
sjálfstæði sitt gagnvart yf-
irgangi þýzka nazistaríkisins.
En engin ríki hafa enn sem
komið er tryggt sjálfstæði vort.
Hinsvegar erú ýms ríki, sem
ætla mætti að ekki vildu þola
það að ísland yrði gert að
þýzkri nýlendu. Til þessara
ríkja verðum við að leita og
fá úr því skorið, hvort Jtau
vildu taka á sig skuldbindingi-
ar gagnvart okkur..
Pau ríki, sem hér koma fyrst
og fremst til mála eru Banda-
ríkin, Norðurlönd, Sovétríkin
og þvínæst England og Frakk-
land. Hvað hin tvö síðastnefndu
snertir, þá er að vísu trygging
þeirra ekki mikils virði efí|;
svikin vjjð Tékkóslóvakíu, en
hinsvegar má segja, að Eng-
land eigi, hvað hernaðarlega af-
stöðu snertir, meira á hættu, ef
ísland lenti undir yfirráðum
þýzkrar nazistastjórnar en þó
Tékkóslóvakía gerði það.
Pað mun mörgum finnastþað
hart, að við skulum á 20 ára
afmæli sjálfstæðis vors verða
að mnnsaka það af alvöru og
fullir kvíða um framtíð vjora,
hvernig tryggja megi fullvíeldi
Mort áfram. En það vlæri arg-
asta ábyrgðarleysi að gera það
Sígfús Sígiiirfijairfasrson:
Vídsjá Þjódvlljans l. 12. '38
Fnllveldisins minnzt
Dagtsr mmnínga og
gUðí
F við lesum #þær til-
kynningar, sem ríkis-
stjórnin hefir sent þjóð-
inni til þess að undirbúa
hana undir að halda tuttugú
ára afmæli fullveldisins hátíð-
legt, þá hljótum við að kom-
last að þeirri niðurstöðu, að
hún hafi valið deginum eink-
unnarorðin Að minnast og
gleðjasí.
Pað þ'arf ekki heldur að efa,
að þjóðin vill halda daginn í
dag sem minninga- og gleði-
dag. Hún vill og hún mun
horfa á tjald sögunnar og hún
mun skoða þar myndir sinna
mætustu sona, og hún mun sjá
aldirnar koma og hverfa, með
bæði feiknstafi sín.a og líkn-
stafi. En hún mun fyrst og
fremst festa sjónir við raðir
þeirra skörunga, sem hófu upp
merkið gegn ómenningu og
kúgun, manna, sem fremstir
stóðu í þeirri baráttu, er
veitti oss stjórnarfarslegt sjálf-
stæði fyrir 20 árum síðan.
Og því skyldum við ekki
minnast þessara manna, því
skyldum við ekki minnast V.erka
þeirra? P>ví skyldum við ekki
segja við hvern ungan Islands-
son og hverja unga íslands-
döttur: Lærið þið af Skúla,
Baldvin Einarssyni, Tómasi
og Jóni Sigurðssyni að ganga
ótrauður út í baráttu við hvers-
konar ómenningu, harðstjórn
og kúgun. Gleymið því ekki,
að blómunum, sem sagan hef-
ur fléttað úr fagra sveiga um
nöfn þeirra, var ekki stráð á
leið þeirra, meðian þeir voru
ofar moldu, meðan þeir enn
börðust fyrir réttlæti og frelsi,
því réttlæti og frelsi, sem við
minnumst með gleði í dag.
Þeirra hlutskipti var hlutskipti
brautryðjandans, þrotlaus bar-
átía við afturhald og kyrrstöðu,
sífelld sókn undir eitraðar eggj-
ar skammsýnnar fáfræðinnar,
hleypidómanna og heimskunn-
ar, en þó að lokum sigur þrátt
ekki. Við skulum muna, ;að fyr-
ir rúmum mánuði átti annað
Jríki í Evrópu líka 20 ára sjálf-
stæðisafmæli, ríki, sem líka á
• 1000 ára menningu og sögu að
baki, — Tékkóslóvakía —, en
afmælisins var ekki minnzt op-
inberlega, svo herfilega hafði
það verið leikið.
Sósíalistaflokkurinn benti
strax á það í' bréfi sínu til
stjórnarflokkanna og kunnger-
ir það óhikað fyrir þjóðinni, að
hann vill ,að hafizt sé handa um
að fá erlend ríki til að tryggja
sjálfstæði vort.
En fyrsta skilyrði þess að
það sjálfstæði sé tryggt, er þó
að íslenzka Jajóðin sé sjálf ein-
huga, vakandi á vlerði um þann
arf, sem forfeðurnir hafa okkur
■eftir skilið, frelsi vort og menn-
ingu, og sé sífellt reiðubúin til
að vernda það gegn fasisman-
um, gegn þessari harðstjórn,
sem sagt hefur þjóðfrelsi og
mannréttindum allra þjóða stríð
á hendur. Og þessa einingu
þjóðarinnar verðum vjið að
skapa sem fyrst.
E. O.
fyrir ailt, af því að þeir áttu
þami andans eld, þann hug-
sjónaþrótt, sem jafnvel dauð-
inn fær ekki deytt.
SHkra sona og dætra þarfnast
ísland í dag. Óræktað land, lítt
ræktuð þjóð, áþján og atvinnu-
leysi fjöldans hrópar hástöfum
á slíkar hetjur. Já, land og þjóð
kalla á menn með eldmóð og
hetjulund Skúla og Tómasar,
með \it og ráðsniild Jóns Sig-
urðssonar.
Við skulum minnast frum-
herja frelsisbaráttunnar í dag,
\ið sk ilum gleðjast yfir afrek-
um þcirra, en við skulum um-
fram allt láta líf þeirra og,
s-arf vera brennandi vita, er
vísi okkur leiðina til fórnfúsr-
ar baráttu, við áþján, kiigun og
afturhald, til fórnfúsrar baráttu
fyrir frelsi og fullkomnum
mannréttindum hvers einasta
manns.
Víð etrrnn háðfr sft* *aum
um ffá meglnlandínu.
,' IÐ horfum á tjald sögunn-
a:r og gleðjumst. Getur sú
gleði verið óblandin? Við skoð-
um raðir skörunganna, við sjá-
um þá sterka og sjálfstæða, en
bak við myndir þeirra sjáum
við voldugar hreyfingar, hreyf-
ingar, sem afturhald og kúg-
un allrar Norðurálfunnar skalf
fyrir. Við sjáum ,,hjarta Norður-
álfunnar", París, slá með ofsa-
kenndum hraða, við nemum
staðar við stjórnarbyltinguna
rniklu 1789, við júlíbyltinguna
1830, við febrúarbyltingun.a
1848. Öll þessi ár sló hjartað
svo ört, að öflugir straumar
frelsis, jafnréttis og bræðralags
flæddu allt til útskaga og ey-
landa.
Hver getur horft á tjald sög-
lunnar án þess að viðurkenna
þá staðreynd, að frelsishetjurn-
ar okk.ar sóttu þrótt og hug-
sjónir í lífsstraum frá hjarta
Norðurálfunnar? Hver getur 1
látið vera að viðurkenna að ís-
landssagan er að verulegu leyti
háð þeim flóðöldum menningar
eða ómenningar, sem á hverj-
um tíma flæða yfir meginland
álfunnar?
Enginn neitar því, að sá sig-
ur, sem var unninn fyrir tuttugu
árum og við minnumst í dag,
var meðal annars, og ef til vill
fyrst og fremst, afleiðing af því,
sem gerðist í Versölum 1918,
og þess ber að minnast, þótt
vissulega væri það ekki allt
gleðiefni, sem þar gerðist.
Pað er staðreynd, að saga
okkar á mikið af upptökum sín-
um í þeim straumum, sem á
hverjum tíma gætir mest í um-
heiminum. Pegar þessa er gætt
ber skuggaí á gleðina, því að í
dag liggur þungur straujmur
gegn frelsi og jafnrétti, gegn
þeirri hugsjón, sem nítjánda
öldin fórnaði lífi og blóði
fyrir, gegn þeim hugsjónum,
sem gerðu forvígismenn okkar
að hetjum.
Daglega sjáum við rétt hins
máttarminni fótum troðinn. Við
sjáum bókfell skráð hátíðlegum
samningi, staðfestum af leið-
togum og höfðingjum stórþjóð-
anna, verða að Jaýðingarlausum
pappírsmiðum, sem fjúka veg
allrar veraldar fyrir návindum
nazismans. Við sjáum þjóðflokk,
sem á ekkert föðurland, þjóð-
flokk, sem hefur gefið mann-
kyninu hin mestu íturmenni,
jafnt á sviði trúmála, stjórn-
mála, bókmennta, lista og vís-
inda, ofsóttan, rændan og pínd-
an. Við sjáum viðurstyggð ó-
menningar og ófrelsis fara sem
flóðbylgju, ekki aðeins yfir
Norðurálfuna, heldur um allan
heim auðvaldsins.
Og sagan segir okkur, að
við, hinir fáu og smáu, séurn
háðir þeirri stefnu og sfraum-
um, sem flæða yfir heiminn á
hverjum tíma.
Pað er að \onum, þótt okkur
daprist gleðin um stund, þegar
þessa er gætt. En aðeins um
stund, því að vita megum við
það, að það er heilög skylda
okkar, skylda; sem tengd er
við þær minningar, sem þjóðin
gleðst yfir í dag, að hver og
einn einasti Islendingur standj
fast og trúlega á verði um
þjóðfrelsi vort og menningu.
Stjórnarfarslegt sjálfstæði
vort er ekki tryggt af stór-
veldum, og sannast mála erþað,
að síðustu tímar hafa ekki auk-
ið trú manna á skuldbindingar
þeirra í garð smáþjóðanna. En
þrátt fyrir allt er það glapræði
að leita: ekki eftir loforðum
lýðræðis stórveldanna um að
vernda sjálfstæði okkar. Ég
hygg það, þrátt fyrir allt, haf-
ið yfir deilur, að okkur beri að
Ieita slíkra loforða. Það er að
minnsta kosti það eina, sem við
getum gert út á við til þess að
stuðla að því, að gleði okkar í
dag yfir sjálfstæði og frelsi,
þurfi ekki á morgun að snúast
upp í harm yfi'r horfnu frelsi.
„Maður, hyg$ sjálfum
þér nær"
V DAG er dagur minninga og
* dagur gleði. Því miður er
hætt við því, að dagurinn verði
fyrst og fremst dagur hinniá
fjarlægu minninga. En „maður,
hygg sjálfum þér nær!“ Fregn
berst um það, óljós og óstað-
fest, að framandi þjóð í fjar-
lægri heimsálfu vilji fá ungtfólk
frá Norðurlöndum í vinnu-
mennsku. Landbúnaður og
byggingaiðnaður þessarar þjóð-
ar þarfnast verkamanna, — ekki
landnema, því að landið er full-
numið. Dag eftir dag þyrpast
ungir menn og meyjar á þá
staði, þar sem hugsazt getur, að
hægt væri að fá einhverjar upp-
lýsingar um vinnufólksþörf
þessa á Nýja Sjálandi. Hundr-
uðum saman er þetta fólk reiðu-
búið að yfirgefa það land og
þá þjóð, sem í dag minnist
frelsisbaráttunnar og gleðst yf-
ir unnufn sigrum.
Hvað veldur?
Við höfum fengið stjórnar-
farslegt frelsi, en unga kynslóð-
in, sem nú er reiðubúin að flýja
Iandið hefur ekki fengið það
frelsi, sem henni ber.
Ég heyri raddir þeirra
manna, sem af mestum fjálg-
leik binda horfnum frelsishetj-
um blómsveig, þeirra manna,
sem dást að sigurvegurunum,
eftir að bein þeirra taka aðfúna,
en spyrna broddum gegn öllu
því, sem hafði eilíft lífsgildi í
hugsjónum þeirra. Ég heyri
Iraddir þessara manna. Þær
segja: Hefur ekki hver e|inasti
íslendingur fullt frelsi til að
brjóta sér braut til frægðar og
frama? Höfum við ekki allin
sama rétt til gæða þessa lands?
Við þekkjum þessar raddir,
og við vitum þær segja ósatt.
Hvar er frelsi hinna ungu
verkamannasona og dætra? Ör-
snauður faðir gengur bónleiður
frá Heródesi til Pílatusar og
biður um atvinnu. Að lokinui
þessari píslargöngu liggur leið-
in oft til sveitar- eða bæjarfé-
j lags, síðan heim í þungbæran
skort og örbirgð. Synir og dæt-
ur á manndómsaldri hefjasömu
píslargönguna. Þau biðja um at-
vinnu í dag, þau biðja um at-
vinnu á morgun. Þau fá alls-
staðar sama svarið: Það er ekk-
ert pláss fyrir þig. Því verður
ekki með sanngirni neitað, að
það er mannlegt, þótt það
hvarfli að þessu fólki, að yf-
irgefa það land og þá þjóð, sern
á tuttugu ára fullveldi^afmæl-
inu býr því slík kjör.
Þegar við hugleiðum þessar
staðreyndir, hljótum við að
spyrja: Er það frjáls þjóð, sem
býr í hinu fullvalda, íslenzka
ríki? Eru einstaklingar þjóðar-
innar frjálsir menn í frjálsu
landi? Við höfum virt fyrir
okkur frelsi verkamanns og
barna hans. Honum er heitið
margsháttar frelsi í stjórnar-
skrá og landslögum, en lífið
færir honum fjötur atvinnuleys-
is og skorts. Og hvað líður
frelsi smáatvinnurekandans? Er
ekki allt hans líf þrotlaus bar-
átta í fjötri skuldaófrelsis? Já,
er ekki meginþorrinn af öll-
um okkar atvinnurekendum vaf-
inn í viðjar botnlausra skulda
og fjármálaerfiðleika? Jú, vissu-
lega. Við höfum fengið stjórn-
arfarslegt frelsi, það er gott,
því ber að fagna, en yfirgnæf-
andi meiri hluti þjóðarinnar býr
við ófrelsi og jafnvel skbrt, svo
mikið ófrelsi og svo mikinn
skort, að hundruðum saman eru
vöskustu synir og dætur þjóð-
larinnar reiðubúin að klæðast
farmannskufli og leggja leið
sína yfir úthöfin til að leita
frelsisins og gæfunnar í verk'a-
mannastétt fjarlægrar heinis-
álfu.
Áfram sfefna sporin.
ETTA sýnir okkur, að
® verki frelsishetjannai er
ekki lokið. Þær unnu glæsileg-
an sigur. Þær náðu í áfanga á
hinni löngu leið, sem liggur að
markinu: frjáls þjóð í frjálsu
Iandi. Það eru enn ugglaust
margir, sem vilja setjast að í
áfanganum. Ýmsúm líður þar
vel, og hvað varðar þá ann-
arra neyð? En öld tekur við
af öld, og hver öld kallar á
nýjar þjóðhetjur. hver öld
krefst nýrra fórna fyrir frelsi
og mannréttindi. „Áfram stefna
sporin“. Ef til vill hefir aldrei
riðið meira á því en einmitt nú,
að allir synir og dætur íslands
skilji það til hlítar, að sporin
eiga og verða að stefna áfram.
'Skúli, Baldvin, Tóm|ás og.
Jón Sigurðsson féllu fyr-
ir lögmálum lífs og dauða,
en stungu merki frelsis og jafn-
réttis í jörðu. Öll saga
Pósthúsið verður opið milli
kl. 10 og 12 í dag vegna sölu
nýrra frímerkja.
Stúdentablaðið verður selt á
götunum í dag og er það hið
vandaðasta að öllum frágangi
og fjölbreytt að efni. Er blaðið
að þessu sinni ,að miklu leyti
helgað fullveldisafmælinu, og
rita í það meðal annarra full-
trúar öllum þingflokkum
Iandsins. Auk' þess eru í blað-
inu sögur, smákvæði og fréttir
frá stúdentum og starfi þeirra.
I ritnefnd blaðsins voru Hauk-
ur Kristjánsson, Bárður Jakobs-
son og Axel V. Tulinius.
Dansleik heldur A. S B. í
kvöld kl. 10 síðdegis í Iðnó.
Aðgm. verða; seldir í Iðnó eftir
leftir kl. 4 í dag.
Leiðiétiig. I minningargrein
um Þorstein Björnsson, er birt-
ist hér í blaðinu fös.udaginn
25. s. 1. misritaðist fæðingar-
dagur Þorsteins og fæðingar-
ár. Hann var fæddur 25. ágúst
1901. Ennfremur var móðir
Þorsteins Bjarnadóttir en ekki
Björnsdótiir, eins og í grein-
inni stendur.
Verzlunum og rakarastofum
bæjarins verður lokað í dag.
Útvarpsíígindi, 7. tbl. ér ný-
kbmið út og flytur ýmsar grein-
ar ert snerta útvarp og útvarps-
mál.
Skákklúbbur Æskulýðsfylking
arinnar heldur fund annaðkvöld
(föstudag) kl. 8.30 í Hafnarstr.
21. Komið með töfl!
þeirra er óslitið hróp til eflir-
komendanna um að grípa
merkið og bera það framar og
framar.
Þið ungu menn, sem í dag
talið um að flýja land undan
örðugleikum og áþján. Minnizt
þess, hvernig var umhorfs hér
á landi, þegar Skúli hóf sína
baráttu. Minnizt þeirrar heilögu
skyldu að láta það merki ekki
falla, sem hann hóf við loft.
Það er ykkar hlutverk. Það er
hlutverk okkar allra, að þoka
merki hans áfram. Frjáls þjóð
í frjálsu, landi er markið. Áfram
stefna sporin, hversu þungt serti
móti blæs.
Siguf sósíallsmans cr
ssgur ftrclsísins.
N við megum ekki gleyma
því, að frelsi hins vinn-
andi manns verður aldrei ann-
að en draumórar og fjarlægar
hillingar innan auðvaldsþjóðfé-
lagsins. Sú frelsisbarátta, sem
þjóðin nú verður að heyja, er
barátta fyrir sigri sdsíalismans.
Sigur sósíialismans er sigur •
frelsisins. Aðeins í ríki sósíal-
ismans er hægt að tala um
frjálsa þjóð í frjálsu landi og
aðeins í heimi sósíalismans geta
smáþjóðirnar vænzt þess að
njóta frelsis og jafnréttis.
í dag höldum við dag minn-
inga og gleði — látum minn-
ingarnar og gleðina sameina
okkur til úrslitabaráttu fyrir
hinu sanna J)jóðfrelsi, fyrir ])ví
þjóðfrelsi, sem veitir hverjum
einasta einstakling frelsi í
frjálsu landi, — fyrir Jjjóðfrelsi
sósíalismans.
Sósíalistafélag Reykjavíkur
heldur fyrsta skemmlikvöld sitt
næstkomandi sunnudag. Aug-
lýst síðar.
Aflasöíur: Júpiter seldí afía
‘Sinn í fyrrada’g í Grimsby 1175
vættir fyrir 1086 stpd.