Þjóðviljinn - 04.12.1938, Qupperneq 2

Sunnudaginn 4, desember 1938
P J ö S V I L J 1 N N

Ctgefandi:
S am einúgarfleisk u r aijíýðu
— Sósiallst*flsiá£BriDn —
RitMjérar:
Hayjaskemman
í Iðnó á fólunnm
Eorielr Iðiasar fiifimidssoiar
Svar víð árás í Alþýðublaðínu
Einar Glgairsso*,
Siglás A. Si*wkjartarsan.
Rttatjórnetrslerifst+fur: Hveríis-
gete 4 (3. hæð), sími 2270.
Aígjceiðsiu- og augiýsingaskrif-
stofa Attst»rsta"æti 12 (1. hæð),
steii 2184.
Asleriftargjöld á mánuði:
Eav^av-ík og nágreani kr. 2.00
Att&aaestaðar á landinu kr. 1.50.
1 lausasöiu 10 aura eintakið.
VfitíMgsprent, Hverfisgötu 4,
Sfani 2864.
Allir í K,-R^hás-
ið í dagtt
Fyrsta og helgasta skylda
hvers siðaðs Jjjóðfélags er og
hlýtur að vera sú, að skipa svo
atvinnumálum sínum, áð ’allií
þegnar Jiess eigi þess kost að
vinna og hljóta þau laun fyrir
sem endast megi til að lifa
menningarlífi.
Þessari skyldu hefur þjóðfé-
lag vort brugðizt.
Dæmin eru deginum ljósari. í
höfuðstað landsins ganga menn
hundruðum saman atvinnulaus-
ir. í kaupstöðum og þorpum um
allar strendur landsins er sagan
sú sama, atvinnuleysi og aftur
atvinnuleysi.
Allir vita, hvernig þessi vá-
gestur sverfur að. Beinn skortur
er hlutskipti margra, líkamlegt
og andlegt þrek þúsunda verka-
manna og fjölskyldna þeirra er
í voða.
Þeir ,sem þyngst eru haldnir.
af svefnhöfga; íhaldsseminnar,
berja sérl á brjóst og segja:
Það er leti og ómennska, sem
skapar atvinnuleysið, menn með
mínum dugnaði eru ekki at-
vinnulausir.
Það ætti ekki að þurfa að
rökræða þetta fávíslega sjónar-
mið, en þó skal bent á nokkrar
staðreyndir.
íslenzku bæirnir eru skapaðir
af því fjármagni, sem þjóðin
hefur aflað.
Stjórnir bankanna og að
sumu leyti þing og ríkisstjórn
hafa ráðstafað þessu fé að lang-
mestu leyti til þess að kaupa
og reka framleiðslutæki við sjó-
inn. Framleiðslutækin kölluðu á
fólkið til starfa og búsetu við
sjávarsíðu, og atvinnuþörf þess
bauð því að hlýða kalli.
Þejgajr veltufé þjóðarinnar
beinist að ákveðnum stöðum,
hljóta*]jjóðflutningar að hefjast
til sömu staða.
Það er því augljóst mál, að
það er fjármálastjórn þjóðarinn-
ar, sem ber ábyrgð á sköpun
og vexti bæjanna, og þeirri
sömu stjórn ber því að tryggja,
a!ð þau atvinnuskilyrði, séu þar
fýrir hendi, á hverjum tíma, að
allir, sem unnið geta eigi þess
köst.
Atvínnulausir verkamenn
koma saman til fundar í K. R.
húsinu í dag, til þess að minna
valdhafana á þessa skyldu til
þess að knýja þá til að gegna
tafarlaust þeirri skyldu að
bægja hungurvofunni frá dyr-
um verkamanna, til þess að
sýna þeim að verkamenn eiga
þann mátt, sem getur knúið
fram þær þjóðfélagsbreytingar,
sem með; þarf til þess að allir,
sem vilja vinna, fái að vinna.
Kr.'stján Krisíjánsson
í hlutverki Schuberts í „Meyjaskemmunniu.
Ef óska ætti eftir bendingum
leikhússgesta í Reykjavík um
val á leikriti um jólin, þarf varla
að efast um það, hvert svar
þeirra yrði. Meyjaskemmuna
eftir Schubert yrðu flestir sam-
mála um. Það á vitanlega sín-
ar eðlilegu orsakir, eins og ann-
að. Meyjaskemman er vinsæl-
asta óperetta, sem sézt hefur á
leiksviði og lögin eru eftir vin-
sælasta tónskáld, sem heimurinn
hefur eignazt, Vínartónskáldið
Franz Schubert. Efnið á, eins
og kunnugt er, að sýna nokkrar
myndir úr lífi Schuberts ogvina
hans, baron von Schaber, Kup-
elwieser, Vogl og Schwind. Þó
efni óperettunnar sé vitanlega
aðeins að nokkru leyti sann-
sögulegt, stendur samt tón-
skáldið Franz Schubert og líf
hans ljóslifandi fyrir augum á-
horfandans. í sinni vonlausu fá-
tækt, með skugga vonbrigðanna
á aðra hlið og hið bjarta, bros-
andi líf á hina, hljóðfærislaus í
þröngri, ofnlausri stofu skapar
hann hvert listaverkið öðru full-
komnara. Jafnvel á þröngri vín-
kránni meðan hann sifur við
glas af víni, hripar hann á blað
lög, sem í dag, meira en 100
árum eftir dauða hans, eru hug-
svölun mannanna, jafnt þeirra,
sem búa austur í Japan eða
Kína, við svipuð kjör og hann
lifði við, og hinna, sem búa í
háborgum listar og menningar
við .allsnægtir unaðar og feg-
urðar.
Þeim, sem kynnast lögum
eins og „Der Wanderer", „Des
Mádchens Klage“, „Der Doppel
gánger“ og „Ave Maria“, dett-
Hver einasti verkamaður, sem
vill setja þessa kröfu fram á
eftirminnilegan áhrifaríkan hátt,
verður að mæja í K. R. húsinu
í dag.
Allir í K. R.-húsið. Stöndum
fast að kröfunum um vinnu
handa öllum, sem unnið geta.
S. A. S.
tur aðf sjálfsögðu í hug að höf-
undur þeirra hafi einhverntíma
átt um sárt að binda, og að
engin koná hafi í raun og veru
fellt ástarhug til mannsins, sem
gaf þeim „Leise flehen meine
Lieder“, því trúa fáir, sem von
er, sem einungis hafa kynnst
Schubert af lögum hans. Schu-
bert var ekkert kvennagull.
Hann var fátækur hið ytra,'ó-
framfærinn, viðkivæmur og
hafði lítið sjálfstraust. Það leit
oft næstum' út fyrir að sköpun-
argáfa hans væri honum ósjálf-
ráð. Óstöðvandi straumar ljúfra
laga runnu úr pennanum án af-
láts. Hann gat ekki að því gert.
Sál hans var svo viðkvæm og
opin fyrir áhrifum, að lítið at-
vik, sem aðrir gáfu engan gaum
,Varð í honum efni í ódauðlegu.
lagi. Schubert er skáld alheims-
ins, hvert barn lærir lög hans,
ogenginn verðursvo gamall, að
ást hans á Schubert fölni. Schu-
bert er fæddiur í Vín, hanri lifði
jalla ævi í Vín og var Vínarbarn
— en nú getur engin þjóð eða
borg krafizt áð eiga hann. Hann
er eign alls mannkynsins, og
með hverju ári sem líður, verð-
ur hann eign fleiri manna.
Hvaða þjóð hefði af eigin mætti
getað skapað slíkan anda, sem
skilur allar þjóðir og allar þjóð-
ir skilja. í Meyjaskemmunni
eru ofin saman í fallegt heild-
arverk margar fegurstu melódí-
ur Schuberts, úr sönglögum
hans, sónötum og fleiri verkum,
og efnið er „týpiskt“-Vínar frá
þeim tíma, sem Schubert lifði
á. Þeir, sem sjá Meyjaskemm-
una, skilja betur en áður, hvað
við eigum Schubert að þakka.
Fáir hafa betur en hann sann-
að heiminum hve mannkynið er
skylt hvar sem það býr undir
sólinni, hve ástir og vonbrigði,
gleði og þjáningar Germanans,
Gyðingsins og Afríkunegrans
eru runnar af skyldum rótum,
— þegar öllu er á botninn
hvolft.
Guðmund ö. Guðtmindsson.
Eftír
- * *
Niðurl.
Ekki vantar lítillætið hjá Jón-
asi, hinum mikla fyrverandi for-
manni Verklýðsfélags Norðfjarð
ar, hann segir orðrétt:
„Með allri virðingu fyrir þess
um fyrverandi formanni Dags-
brúnar vil ég segja honum það,
sem- hann þó sjálfur veit, að ég
hefi miklm meiri reyuslu en
hann mm hvað hentar og heoíar
ekki í verkföílum í hioumi
smærri bæjam og kaupíúcun?/
og heís verið íeogiur formaður
í verklj'ðsiélagi ?o h3i og
!j>ð aldrei lagt út í jaín heimsku-
íega vionostöðvun og þá, sem
hano er frægastur fyrir.
Getiur hamn því sparað sér
failar bollaleggingar um smáfé-
lögio annarsstaSar á landiniu,
enda veit ég ekki ttl, að hann
hafi inokkru, sinni komið nálægt
pokkurri deilu þeirra yegna.
(Leturbreyting mín. G. Ó. G.)
Það er ekki von, að Jónas viti
það ,að ég hef verið meðlimur
Dagsbrúnar í 20 ár, og ég hef
öll þessi ár verið starfandi með-
limur, aldrei legið á liði mínu
og hef tekið þátt í ekki tugum,
heldur að ég hygg hundruðum
skyndistöðvana á afgreiðslu
vara og skipa vegna smáfélaga
kringum land og hér í bænum
pg hef oft haft forustu í þeim
málum fyrir félagið mitt.
Fg er ekki vanur að leggj-
-V á lítilmagnann, en ég má
‘ii. vegna gorgeirs Jónasar, um
það, að hann hafi verið lengur
formaður í verklýðsfélagi en ég
og aldrei lagt ' út í jafn-
heimskulega vinnustöðvun og
þá einu, er hann telur mig
frægan fyrir, að geta um hans
lokatímabil á Norðfirði. Jónas
var formaður Verklýðsfélags
Norðfjarðar í mötg ár, en for-
ysta hans fyrir félaginu mun
lengi í minnum höfð á Austur-
landi, því að hin síðustu árin
hélt hann aðeins einn fund og
var aðalmálið að kjósa hanrí
fyrir formann; — þó liðu ár
svo, að hann hélt ekki einu
sinni aðalfund í félaginu, en
taldi sig sjálfkjörinn formann
þess.
Meðan Jónas var aðalleið-
togi Alþýðuflokksins á Norð-
firði og taldi sig sjálfkjörinn
aðalverklýðsforingjann þar,
gekk það lengi svo til, að óá-
nægja með hann í formarfLí'
sæti félagsins var barin niður,
með því að hver sá, er fann að
aðgerðarleysinu í verklýðsmál-
unum, var talinn kommúnisti,
og voru það sérstaklega þrír
menn ,sem voguðu opinberlega
að krefjast endurlífgunar á
Verklýðsfélagi Norðfjarðar.
Jónas sagði okkur hér fyrir
sunnan, að það væru einu
kommúnistarnir á Norðfirði.
Þóttu það ill tíðindi Alþýðu-
flokksmönnum, sem ekki þekktu
framkomu Jónasar í félaginu,
er við fréttum að þessir þrír
kommúnistar hefðu verið kosnir
í stjórn þess, og einn af þeim
formaður. Jónas sat rneðan sætt
var, en það kostaði Alþýðu-
flokkinn marga góða drengi, —
starfsleysi hansí í verklýðsfélag-
inu.
Ein ástæðan til þess að Jón-
as varð að víkja úr formanns-
sæti félagsins, var sú, að hann
braut kauptaxta þess sem fram-
kvæmdastjóri atvinnufyrirtækis
í bænum. Það fór svo að i
verkamennirnir í Verklýðsfélagi
Norðfjarðar urðu að stöðva
vinnu við fyrirtækið, er sjálfur
formaður félagsins veitti for-
stöðu.
Þannig endaði verklýðsmála-
saga Jónasar á Norðfirði. Saga
hans þar er að endurtaka sig
hér. Það, sem hann vinnur að
'hér í Reykjavík nú, er að eyði-
leggja verkalýðssamtökin. En
sem betur fer lítur út fyrir að
þeim verði bjargað úr höndum
hans enn sem fyrr.
Mjög læzt Jónas hneykslast
á ummælum mínum í fyrri
grein, að höfuðhættan, sem nú
vofir yfir verklýðssamtökunum
sé frá stjórn Alþýðusambands-
ins. En það er ekki ofmælt, ef
ummæli Jónasar í Alþýðublað-
inu eru tekin alvarlega, þar
sem hann viil svipta verklýðsfé-
Iögin réttinum til skyndistöðv-
ana með því að breyta vinnu-
löggjöfinni til enn meiri þiiig-
unar á verklýðsfélögin. Ef svo
yrði gert er sýnilegt, að ti! al-
varlegra átaka hlýtur að dragn
milli verkamanna og lögregl-
unnar. Og við, sem þekkjum
samtakamátt hinna kúguðu og
óskammfeilni þeirra ,sem lög-
reglunni vilja beita gegn verka-
lýðssamtökunum, efumst ekki
um, að þeir, sem stofna til slíkra
átaka, leiða blóðbað yfir þjóð-
ina.
Jónas birtir úr grein minni
þessa setningu:
„Stjóm Alþýðusambaidsins
er ekki löglega kosin, því að
fundur sá, er það gerði, neitaði
réttkjörinmm íulltrúium sam-
bandsfélaganna inngöngiu“.
Þessi kurteisa og rökfasta at-
hugasemd fylgir frá Jónasi:
í „Ég Iýsi hér með Guðmu íd
Ó. Guðmundssion, fyrv. formann
Dagsbrúnar, vísvitandi Iygara
að hverja orði í þessari orðrétt
tilfærðiu setningu eftír hann“.
Ég hef rökrætt þessa fullyrð-
ingu mína, um ólögmæti sam-
bandsþingsins í fyrri grein, en
vil nú vegna þessarar vinsam-
legu yfirlýsingar hjá Jónasi talca
þetta fram: Það var neitað inn-
göngu á fund þann, er Jónastel-
ur 15. þing Alþýðusamb. Islands,
löglegb 'kpsnum fulltrivum frá
verklýðsfélögunum í samband-
inu. Þar mættu og fengu full
fulltrúaréttindi menn, sem eng-
an rétt áttu til þess samkvæmt
lögum sambandsins eða sam-
þykktum sambandsþinga. Þar,
sem nú fjöldi verklýðsfélaga
hefur þegar mótmælt lögmæti
þingsins með þeim forsendum,
er ég hér hefi sagt, þá fyndist
mér ekki óeðlilegt, að einmitt
Jónas, er telur sig ritara Al-
Þýðusambandsins, stefndi mér
fyrir þessi ummæli og fyrir það,
að ég neita því algerlega, að
hann sé löglega kosinn ritari
þar sem ég tel mig hafa í hönd-
fyllstu sönnun fyrir því að meiri
hluti sambandsstjómar hafi beitt
lögleysum og blygðunarlausum
klíkuskap við ákvörðun um lög-
mæti fulltrúa á þingið.
Jónas birtir í grein sinri "il-
lögu, er ég ásamt félaga mín
um flutti á verklýðsmálaráð-
stefnu, er haldin var 1930, þar
sem lögð er áherzla á, að skipu-
lag Alþýðusambandsins haldist
óbreytt eins og áður var.
Þá spyr Jónas: Hvað veldur
breytingunni á G. Ó. G.?
Á aðalfundi Dagsbrúnar íjan-
úar 1937 var samþykkt tillaga,
borin fram af mér, með um 400
atkvæðum gegn engu, og síðar
við allsherjaratkvæðagreiðslu
einróma, þar sem stjórn félags-
ins og trúnaðarmannaráði er
falið að koma fram kjarabótum
fyrir reykvíska verkamenn, þar
á meðal styttingu vinnudagsins.
Eftir að stjórn félagsins var
orðin úrkula vonar um að fá
nokkrar kjarabætur með sam-
komulagi við atvinnurekendur,
þá flutti hún tillögur um á-
kveðinn taxta fyrir félagið og
bar hann fram í trúnaðar-
mannaráði í maí það ár. Á
íundinum komu upp þrír menn,
forseti Alþýðusamb., varaforseti
og framkvæmdastjóri þess, og
vöruðu fulltrúana við því, að
taka ákvörðun í slíku stórmáli,
er mundi, ef til átaka kæmi,
sem fáir eíuðust um, hafa hinar
alvarlegustu afleiðingar fyrir Al-
þýðuHokkinn í kosningum þeim,
er fram áttu að fara 20. júní
Fundurinn varð við tilmælum
þeirra og tók enga ákvörðun.
Þrem vikum eftir kpsningar
fór stjórn félagsins á fund sam-
bandsstjórnar og bar þar fram
ákveðna tillögu, er hún óskaði
að stjórnin samþykkti að styðja
félagið í að koma fram. Þá
komu fram raddir þriggja á-
hrifamanna í sambandsstjórn,
er voru á þessa leið: Ástandið
hefur ekki breytzt fr,á því í
sumar, þvi að enn er allt í ó-
vissu um stjórnarsamvinnu. Jón-
as frá Hriflu vill slíta samvinnu
við Alþýðuflokkinn og taka upp
samstarf méð íhaldinu, og ef
Dagsbrún lendir í harðvítugu
verkfalli, getur stjórnarsamvinna
farið út um þúfur. Þá létu þeir
Héðinn og Jón Axel í ljós þá
skoðun, að þcir yrðu að láta
hið pólitíska viðhorf eiga sig,,
því að Dagsbrún gæti ekki enda
laust frestað kaupgjaldsákvörð-
unum sínum. Hefði sambands-
stjórn enn, mælt á móti því, að
Dagsbrún tæki ákvörðun um
hækkað kaup, — en ég þakka
Jrað fyrst og fremst Héðni, að
svo varð ekki, — þá væru reyk-
vískir verkamenn búnir að færa
ægilega fórn, þar sem kjara-
bótamál þeirra mundu þá óleyst
enn, vegna þess að tímarnir
hafa versnað til slíkra átaka síð-
an.
Eftir að ég hafði gert mér
Ijóst, hvað litlu nrunaði, að sam-
bandsstjórn stöðvaði Dagsbrún
fyrir fullt og allt í þessu brýna
hagsmunamáli allra verka-
manna, hvaða stjórnmálaflokki,
sem þeir fylgja, þá varð mér
fyrst verulega ljóst, að ákvarð-
anir verklýðsfélaganna í brýn-
ustu hagsmunamálum verða að
takast án tillits til ástæðna
nokkurs ’pólitísks flokks. Þess-
ari skoðun minni lýsti ég á
(fundi í Dagsbrún áður en deil-
an innan Alþýðuflokksins hófst.
Jónas Guðmundsson er með
bitlingar í bak og fyrir. Hann er
bankaráðsmaður, og hann er í
stjórn Fisksölusambandsins.
Hvað nrundi Jónas vilja láta
verkalýðssamtökin offra miklu
til þess að Skjaldborgarar geti
haldið ríkisstjórnaraðstöðu ?
Því læt ég þá um að svara,
sern bezt þekkja manninn.
Gaðm. ó. Guðmundsson.