Þjóðviljinn - 09.12.1938, Page 2

Þjóðviljinn - 09.12.1938, Page 2
Föstudagurinn 9. des. 1938. P J 0 Ð V I L X I Bí 51 HfómnuiNM Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn — Ritstjórar: Einar Olgeirsson, Sigfús A. Sigurhjartarson. Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis- götu 4 (3. hæð), sími 2270. Afgreiðslu- og auglýsingaskrif- stofa Austurstræti 12 (1. hæð), sími 2184. Áskriftargjöld á mánuði: Reykjavík og nágrenni kr. 2.00 Annarsstaðar á landinu kr. 1.50. 1 lausasölu 10 aura eintakið. Víkingsprent, Hverfisgötu 4, Sími 2864. Ný víðhorf Allt fram til ársins lQlósner- ist stjórnmálabarátta okkar fyrst og fremst um viðhorfið til sjálfstæðismálsins. En það ár er lagður grundvöllur að flokkaskipun um innanlands- málefni. Alþýðuflokkurinn og Framsóknarflokkurinn voru báðir stofnaðir árið 1916. Báðir sóttu þessir flokkar fylgi sitt til hins vinnandi fjölda. Sjó- menn og verkamenn á eyrinni mynduðu meginkjarnann í fylgi Alþýðuflokksins, en smábændur og búalið báru uppi merki FramsóknarfLokksins. Gegn þessum flokkum stóðu hin eig- inlegu íhaldsöfl þjóðfélagsins, hinir ,,nýríku“ við sjávarsíðuna, stórútgerðarmenn og stórkaup- menn, sem vildu verja og efla forréttindaaðstöðu sína í þjóð- félaginu. í fylgd með þessum mönnum slóst svo hópur mið- stéttarmanna sem lifðu í þeirri trú og von, að einnig þeir gætu síðar orðið burgeisar, og Ioks allmikið af örsnauðum verka- mönnum og smábændum, sem ekki höfðu áttað sig á afstöðu (sinni í þjóðfélaginu, voru fast- heldnir á gamlar venjur og tóku öllum nýjungum meðtortryggni Tómasar. Að ýmsu leyti var grundvöll- urinn undir flokkaskipuninni frá 1916 eðlilegur. Þó verður því ekki neitað, að grundvöllur sá, $emj Framsóknarflokkurinn byggði á, var dálítið hæpinn, Flokkurinn tók sér stöðu bil beggja milli þeirra andstæðna, sem þá þegar mörkuðu grund- vallarlínurna;r í -s'tjórnmálum allra landa ,sósíalismans og kapi talismans. Löngum hallaðist flokkurinn þó fremur í áttina til sósíalismans, enda hluíukjós- endur hans að beina honum inn á þá braut. Því verður ekki neit að, að starf vinstri flokkanna hef ur fært íslenzkri alþýðu marg- háttaðar réttarbætur, endahlaut &vo að verða, þar sem flokkarn- ir störfuðu sem lýðræðisflokkar og fólkið, sem þá myndaði, var einmitt síú alþýða, sem réttar og kjarabóta þurfti með. íhaldsöfl nútímans vita vel, að fjöldinn heldur áfram að krefjast réttar og kjarabóta. Þau vita vel ,að þær kröfur verða ekki niðurbældar, nema meðþví að afmá lýðræðið. Barátta nú- tíma íhaldsins gegn framsókn undirstéttanna er baráttan gegn lýðræðinu, barátta nazismans. Þessi staðreynd skapar nýtt viðhorf í stjórnmálabaráttunni, viðhorf ,sem ekki var til 1916. í öllum þessum þremur flokk- um, Sjálfstæðisflokknum, Fram- sóknarflokknum og Alþýðu- flokknum, sem nú tala um að mynda þjóðstjórn, er fjöldinn eindregið fylgjandi og unnandi lýðræði. En hitt er jafnvíst, að til eru leiðandi menn í þeim, Víðsjá Þjóðvíljans 9, 12, '38 Ása Oífeseæ Sænskur verklýðsskóli (Viskadalens Folkhögskola) I. Skólinn var stofnaður 1926 af ungfrú Agde Eriksson. Hún var af ríkri vefnaðariðjuhöldaætt frá Rygboholm, en það er fremur lítill verksmiðjubær í Vestur- Svíþjóð. Hún var áður kunn fyrir áhuga sinn og starf í al- menningsþágu, sérstaklega fyr- ir áhuga um menningarmál. Skólinn var ætlaður æskulýð verksmiðjubæjanna og sveit- anna umhverfis þá. Þar átti sá æskulýður, sem hafði áhuga á að menntast, að geta fengið þá fræðslu, er nauðsynlegust væri til undirbúnings lífsbaráttunni. Skólastjóri varð Allan Deger- man og gegndi hann því starfi þangað til 1933. Nú er hann rit- ari sænsku deildarinnar í Vörldssamling för fred (Alþjóða samband friðarvina). Eftir tvö ár þreyttist Agde Erikssoin að reka skólann. Hún var þá á Englandi að rannsaka fátækrahverfi Lundúnaborgar. Skólinn átti því að hætta störf- um1 vorið 1929. f En þá var fólkinu orðið ljóst, hve þörf. þess fyrir skóla handa æskulýðnum: í bygðarlaginu var brýn. Undir merkjum þeirra Sven Bachlund iog Allan Deger- man fylktu menn úr öllum átt- um og stéttum sér í „Félag Alþýðuskóla Vestur-Svíþjóðar“, og slá ’félagsskapur annast nú fjárhagslegan rekstur skólans. Síðan hefur aðsókn að skólan- um eigi verið aðeins úr næsta nágrenni, hann hefur verið sótt- ur af verjdýðsæsku frá öllu land inu. Auk þess hefur sótt þangað margt verkafólk frá öðrum Norðurlöndum, æskufólk sem hefur haft löngun til að kynn- ast Svíum og ágætum lýðhá- skólum þeirra. Skólinn og skólastjórinn gera allt sem í þeirra valdi stendur til að útvega nemendunum náms styrki. I byrjun hafði skólinn aðeins eitt hús til umráða og gat ekki tekið móti nema 10 nemendum. Nú hefur allt verið byggt að nýju, skólinn á nýtízku hús og er! Leitt heitt og kalt vatn inn í hvert nemendaherbergi. Húsa- öllum, sem óttast framsókn fjöldans til aukínnar menningar og bættra lífskjara, og þeir vita, að sú framsókn hlýtur að verða á kostnað yfirstéttarinnar. Og þessir menn hika ekki við að sameinast í baráttunni fyrir sinni eigin valdaaðstöðu. Þeir hika ekki við að fara í flíkur nazismans. 1 í dag er baráttan með eða móti lýðræðinu. Það er það nýja stjórnmálaviðhorf, sem skapast hefur á síðustu tímum. Eigi lýðræðið og menningin að halda velli ,verða allir lýðræð- issinnar að taka saman höndum. Þeir eru nógu margir til að verja lýðræðið gegn hvaða á- rásum sem er. Þeir eru nógu öfl- ugir til þess að efla það og fullkomna, ef þeir bera aðeins ij gæfu til að vinna saman, hvar í flokki sem þeir hafa staðið og standa. Nýjir tímar skapa ný viðhorf. Sá grundvöllur sem byggt var á 1916 er ekki leng- ur fyrir hendi. S. A. S. kynnin em stór og rúmgóð. Skólinn getur nú tekið móti 34 nemendum. Kennararnir við skólann halda fræðslufyrirlestra í byggðunum umhverfis skólann, [ verklýðs- félögum þeim sem skólann styrkja, og í Góðtemplarafélög- unum. Áhugasamur æskulýður úr ná- grenni skólans kemur þangað til að hlýða þar á fyrirlestra og á lengri og skemmri náms- skeið, er skólinn heldur. Skólafélagið er skipulagtþann ig, að hver félagsmaður borg- ar 3 kr. á ári í félagsgjald og öll þau stjórnmálafélög, verk- lýðsfélög og góðtemplarafélög, sem taka þátt í rekstri skólans greiða 25 kr. á ári. Skólinn hefur nú sömu rétt- indi qg flestir aðrir sænskir al- þýðuskólar og hefur því fjár- hagslegan styrk frá ríkinu. Auk þess hefur skólinn grætt 50000 kr. á happdrætti, og fyrir það fé hefur hann byggt sín nýju húsakynni. En um ]iað fé, sem hann hefur þurft á að halda umfram þetta og styrk frá rík- inu til þess að koma húsakynn- um sínum upp, hafa verklýðsfé- lögin verið honum hjálpleg. Því er það líka aðallega aesku lýður með stéttarmeðvitund, sem sækir skólann, og þessi æskulýður nýtur til þess fjár- hagslegs styrks frá verklýðsfé- lögunum. Verklýðshreyfingin fær síðan aftur með þessu unga fólki áhugasama starfsfélaga með heilbrigðar lífsskoðanir. Þó er fjarri því, að skólinn sé sjálfur pólitískt litaður á einn eða annan hátt. II. Þetta er almennt um skólann og sögu hans. En svo vil ég reyna að lýsa lítilsháttar lífinu bg starfiniu í skólanum. Við skulum hugsa okkur drungalegan haustmorgun. Það er að birta í Lofti og þokunni léttir yfir skóginum. Úti er dá- lítill úði líkt og oft er á haust- morgnana heima í Reykjavík. Þessi óþarfa vekjaraklukka hef- ur nýlega hringt rétt við eyrað á okkur. Tíminn er kominn að rísa úr rúmi. Herbergisfélagi; minn er kominn á fætur. Þegar hún hefur þvegið sér, kemur hún með vatnsglas að rúminu mínu, skvettir nokkrum drop- um! yfir mig og segir: „Á fæt- ur, Ása, eða ég helli úr glasinu yfir þig“. Ég kenni í brjósti um mig, en finn að ég verð að fara á fætur. Fyrst þvæ ég mér, þó að mér finnist það reyndar bölv- að pjatt og fara eigi sparsam- lega með húðina, svo bursta ég tennurnar. Þá er ég komin i svo gott skap, að ég get farið að syngja sálma. Oftast syng ég þá hjálpræðlshersöngva, helzt hinn vinsæla söng Kiljans: „Þú vínviður hreini“. Þetta er eitthvað svo hressandi fyrir sál- ina að heyra íslenzkan sálma- söng hljóma í herberginu árla morguns. Þegar klukkuna vantar 20 mínútur1 í 8, er hringt í fyrsta Sinn, í morgunkaffi. Þá safnast allir, kennarar og nemendur, fyrir utan borðstofuna og bíða þess að næst sé hringt. Sú hringing kemur þegar klukkuna vantar 15 mínútur í 8, og þá ganga allir inn í borðstofuna til fyrstu máltíðar dagsins. Að Lokinni máltíð er sungið eitt lag. í öllum sænskum alþýðuháskól- um er sungið lag eftir hverja máltíð. Þegar klukkan er 15 mínútur yfir 8, byrjar fyrsta kennslu- stundin qg stendur yfir í 45 mín útur. Milli kennslustunda er!5 mínútna hlé. Fyrir árdegisverð (kl. 12) Höfum við 4 kennslu- stundii;. Við árdegisborðið fáum við bréfin okkar, það er að segja, ef við fáum nokkur bréf. Ann- ars| sitjum við hjá og horfum á félaga okkar taka við sínum bréfum og þykir það oft súrt í brotið. En við því er ekkert að gera. Kunningjarnir eru trassar og gleyma að skrifa, eða erum það við, sem höfum gleymt? Jæja, ef til vill kemur bréf á morgun! Eftir árdegisverð hefur yngri deildin 3 kennslustundir, en í eldri deildinni eru 1—3 kennslu- stundir, eftir því hve erfið við- fangsefnin eru eða, hve mikia þarf að búa sig undir næsta dag. Við, sem erum í eldri deild megum *velja um, hvaða efni við lesum sérstaklega. Þetta er hyggilegt. Með því að g*efa nemerfdum kost á að rækjaþað einkum, sem þeir hafa mestan áhuga á, leggja þeir sig mikiu betur fram en þegar þeirverða að fórna miklu af námsþreki sínu til þess, sem þeir láta sér á sama standa um. Klukkan borðum við síð- degisverð iog kvöldkaffi drekk- um við klukkan 8. I ár erum við 34 nemendur, þar af 2 stúlkur. Aldrei hafa svo margir nemendur verið í skólanuin áður. Nemendurnir eru frá öllum Norðurlöndum nema Finnlandi. Hér eru tveir danskir strákar, einn norskur og í fyrsta sinn einn íslending- ur. Skólinn á stórt og gott bóka- safn og þar fást allar bækur, sent til námsins þurfa. í bóka- safni skólans eru 3—4 þúsund bindi. Nemendaherbergin eru mjög þægileg. Tveir nemendur búa í flestum herbergjunum, en 3 í þeim stærstu. Félags^ndinn meðal nemenda er ágætirf og samstarf kennara og nemenda eins gott og á verður kosið. Kennarar iog nemendur þúast, og er það ekki vanalegt við sænska skóla. Skólastjóri er nú Björn Ster- ner, og hefur hann gegnt því starfi síðan 1933. Að síðustu vil ég ákveðið ráðleggja þeirn íslenzka æsku- lýð, sem ætlar sér að ganga á sænskan alþýðuskóla að sækja Viskádalens Folkhögskola, Seg- lora, Sverge. Viskadalen 5. nóv. 1938. Ása Ottesen. Nanðvörn Skjaldborgar- innar á AkranesL Effír Sígerdér Sigoifdssoii Hálfdan Sveinsson barnakenn ari á Akranesi skrifar í/Alþýðu- blaðið 29. inóv. slefgrein .um stofnfund Sósíalistafélags Akra- ness. Hann hafði ekki mann- dómi til að setja nafn sitt und- ir þessa samsuðu og í öllu er hún nauða ómerkileg Á framhaldsstofnfund Sósíal- ístafélags Akraness var öllum heimilt að koma og auglýst þannig með það fyrir augum að' fá þá á fundinn Skjaldborg- ana Hálfdan Sveinsson og Sveinbjörn Oddsson, enda komu þeir með fylgismönnum sínum. Einnig komu á fundinn nokkrir Sjálfstæðismenn. Við Sameiningarmenn vorum búnir að gera ráðstafanir tii þess að fá stærra húspláss, ef þeir her- foringjar kæmu með liði sínu. Ég vona að þeir hafi ekki þurft að kvarta undan viðtökunum, því að þeim voru gerð full skil. 1 slefgrein sinni kemst Hálf- dan svo að orði: „Akurnesing- um kemur það ekki lengur á óvart að heyra Sveinbjörn bera glæsilegan sigur af hólmi við andstæðinga sína á fundum“. Sér er nú hver sigurinn! Skyldi flokksmönnum hans hafa fund- izt mikið til um yfirlýslngu Sveinbjarnar, að Skjaldborgin stæði nú í nauðvörn í öllum verklýðsmálum? Þá segist Hálfdan hafa sýnt frany á félagsþroska og fórnar- lund mína í verklýðsmálum. Ja, hvað heyri ég! Ég held ég þyrði að leggja - störf okkar Hálfdanar í verklýðsmálurn hér á Akranesi á metaskálarnar. Ég sagði Hálfdani einu sinni í trún- aði ástæðuna fyrir því, að ég sagði mig úr Verklýðsfélagi Akraness, og Ieyfi ég honium hérmeð að gera hana heyrum- kunna, ef harin vill. En ég býst ekki við, að hún verði Skjald- borginni til framdráttar eða sóma. Svo hirði ég ekki um að svara frekar umræddri grein. Ég læt mér í léttu rúmi liggja þó að hann kalli mig flokks- svikara og yfirleitt annað slúð- ur hans. En svo er myndin af mann- inum Hálfdani Sveinssyni (ekki flokkssvikara). Hálfdan var á framboðslista Alþýðuflokksins hér á Akranesi við síðustu hreppsnefndarkosn. Stjórnmálaflokkarnir hér komu sér saman um að hafa opinber- an hreppsfund nokkru fyrir kosningarnar. Þar lét Hálfdan ekki sj‘á éig, þorði ekki að ganga þar fyrir skjöldu Al- þýðuflokksins. Stuttu fyrir þær sömu kosn- ingar skrifar Hálfdan í Árroð- ann, blað Jafnaðarmannafélags Hátt ueröur nú Ímgsjónarisíö a Pjódstjórninni. Örvar-Oddur kef;al frétt hún verdi reist í lirútakojd Péturs{ á Hölmi, skóla/ium, sein VH' mimdur á að gefa pad heill)ri!ie!>s' vottorð, sem einni andlegri fœ®' ingarstofnun ber. Heimabrugff strídsöl eiga peir Pétur aö drekka viö\ athöfnina, pótt einhverjum pyki beiskt aö bergja og sársauki sé 1 bœn\ liins útskúfaöa Framsóknarfor■ ingja: „Drekkiö kaleik hins nýia sáttmála i mími blóöi. Gjöriö petta í mína minningu‘‘. ** Alpgöiiblaöiö aöhyllist auösjúan- lega\ aöferö strút.sins i ulanríkispóh' tíkinni, eina „öryggiö‘‘ sé hlutleysiö’ — eina vonin um aö lialda sjúlf' \ stœöinu sé aö bianda sér ekki 1j deilur stórveldanna, - einmitt PeP' ar stórveldin leysa deilur sinar a kostnaö smápjóöanna, meö pvt ae purk(\ út sjálfstceöi peirra. Var Ab- essinía eöa Spánn aö blanda ser, i deilar stórveldanna? Vildu Pa" j ekki. vera lilutlaus? Hvaö stoöai , pá hlutleysiö oy aö vilja lialda sér j utan viö? 1 Alpýöublaöiö œtti ekki alltaj a" , verá i skýjunum, pegar pad rceöir pessi mál, pvi pó paö geti lokaÖ^ Sues-skuröinum í sínum heimi, Pa \bjargar paÖ íslandi ekki meÖ sltk' tim stórvirkjum í pessiim heiini■ Farþegar með Goðafossi til Vestur- og Norðurlands voii1 meðal annarra: Þórunn Hafstein, Steinunflj Jónsdóttir, Halldór Halldórsson Þorbjörg Friðbertsdóttir, Mar- grét Árnason, Sólveig Alberts- dóttir, Tómas Jónsson, Jónas Tómasson, HjÖrtur Hjartar, Sig> Ólafsson, Gísli Indriðason, hig' var Guðjónsson, Hulda Bene- diktsdóttir, Jón Valfells og/rý> Jón Gunnarsson framkv.stj-v Guðmundur Friðjónsson,' Björn Blöndal löggæslumaður, Aðal- steinn Eiríksson skólastjóri, Ól- afur Kárason, Síra Sigurgei1 Sigurðsson. j Akraness, svívirðingagrein 11111 Jón Sigm<Undsson fyrverand' oddvita hreppsins. Eftir kosn- ingarnar stefnir Jón honumí fy1' ir sáttanefnd út af áðurnefnd11 grein. Þar þorir Hálfdan heldur að mæta, en lætm Sveinbjörn (ekki flokkssvikara) mæta fyrir sína hönd, þar verð- ur Sveinbjörn að kingja fyr11 Hálfdans hönd allri greininnioS Lofa að birta í Árroðanum yfi]' lýsingu frá Hálfdáni um, a° hann æti allt ofan í sig sein hann hefði skrifað um Jón (ó()' kalí í ofanálag). Eina af sárafáum tillögum sín urn síðan hann kom í hrepps nefnd hér skauzt Hálfdán me inn á hreppsnefndarfund ^ nóv. s.l., en mátti ekki vera a því að bíða eftir, að oddvi1 bæri hana undir atkvæði, hraðaði sér út af íundi. En ti lagan var á þá lund, að hrepps nefndin hlutaðist til um al halda ball eða einhven1 skemmtifagnað 1. desemben Hvílík bjargráðatillaga af f'01 manni Verklýðsfélagsins! Ég margar fleiri myndir af )icl dáni Sveinssyni svipaðar ÞeS^ um ,en ætla að geyma þær- ^ til vill gefur hann tilefni til a ég sýni þær síðar. Ég óska a eins Skjaldborginni til hamiugJ með foringjann. Akranesi 30. nóv. 1938- Sigurdór Sigurðs&0

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.