Þjóðviljinn - 09.12.1938, Síða 2
Föstudagurinn 9. des. 1938.
P J 0 Ð V I L X I Bí 51
HfómnuiNM
Otgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
— Sósíalistaflokkurinn —
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson,
Sigfús A. Sigurhjartarson.
Ritstjórnarskrifstofur: Hverfis-
götu 4 (3. hæð), sími 2270.
Afgreiðslu- og auglýsingaskrif-
stofa Austurstræti 12 (1. hæð),
sími 2184.
Áskriftargjöld á mánuði:
Reykjavík og nágrenni kr. 2.00
Annarsstaðar á landinu kr. 1.50.
1 lausasölu 10 aura eintakið.
Víkingsprent, Hverfisgötu 4,
Sími 2864.
Ný víðhorf
Allt fram til ársins lQlósner-
ist stjórnmálabarátta okkar
fyrst og fremst um viðhorfið til
sjálfstæðismálsins. En það ár
er lagður grundvöllur að
flokkaskipun um innanlands-
málefni. Alþýðuflokkurinn og
Framsóknarflokkurinn voru
báðir stofnaðir árið 1916. Báðir
sóttu þessir flokkar fylgi sitt
til hins vinnandi fjölda. Sjó-
menn og verkamenn á eyrinni
mynduðu meginkjarnann í fylgi
Alþýðuflokksins, en smábændur
og búalið báru uppi merki
FramsóknarfLokksins. Gegn
þessum flokkum stóðu hin eig-
inlegu íhaldsöfl þjóðfélagsins,
hinir ,,nýríku“ við sjávarsíðuna,
stórútgerðarmenn og stórkaup-
menn, sem vildu verja og efla
forréttindaaðstöðu sína í þjóð-
félaginu. í fylgd með þessum
mönnum slóst svo hópur mið-
stéttarmanna sem lifðu í þeirri
trú og von, að einnig þeir gætu
síðar orðið burgeisar, og Ioks
allmikið af örsnauðum verka-
mönnum og smábændum, sem
ekki höfðu áttað sig á afstöðu
(sinni í þjóðfélaginu, voru fast-
heldnir á gamlar venjur og tóku
öllum nýjungum meðtortryggni
Tómasar.
Að ýmsu leyti var grundvöll-
urinn undir flokkaskipuninni frá
1916 eðlilegur. Þó verður því
ekki neitað, að grundvöllur sá,
$emj Framsóknarflokkurinn
byggði á, var dálítið hæpinn,
Flokkurinn tók sér stöðu bil
beggja milli þeirra andstæðna,
sem þá þegar mörkuðu grund-
vallarlínurna;r í -s'tjórnmálum
allra landa ,sósíalismans og kapi
talismans. Löngum hallaðist
flokkurinn þó fremur í áttina
til sósíalismans, enda hluíukjós-
endur hans að beina honum inn
á þá braut. Því verður ekki neit
að, að starf vinstri flokkanna hef
ur fært íslenzkri alþýðu marg-
háttaðar réttarbætur, endahlaut
&vo að verða, þar sem flokkarn-
ir störfuðu sem lýðræðisflokkar
og fólkið, sem þá myndaði, var
einmitt síú alþýða, sem réttar
og kjarabóta þurfti með.
íhaldsöfl nútímans vita vel,
að fjöldinn heldur áfram að
krefjast réttar og kjarabóta. Þau
vita vel ,að þær kröfur verða
ekki niðurbældar, nema meðþví
að afmá lýðræðið. Barátta nú-
tíma íhaldsins gegn framsókn
undirstéttanna er baráttan gegn
lýðræðinu, barátta nazismans.
Þessi staðreynd skapar nýtt
viðhorf í stjórnmálabaráttunni,
viðhorf ,sem ekki var til 1916.
í öllum þessum þremur flokk-
um, Sjálfstæðisflokknum, Fram-
sóknarflokknum og Alþýðu-
flokknum, sem nú tala um að
mynda þjóðstjórn, er fjöldinn
eindregið fylgjandi og unnandi
lýðræði. En hitt er jafnvíst, að
til eru leiðandi menn í þeim,
Víðsjá Þjóðvíljans 9, 12, '38
Ása Oífeseæ
Sænskur verklýðsskóli
(Viskadalens Folkhögskola)
I.
Skólinn var stofnaður 1926 af
ungfrú Agde Eriksson. Hún var
af ríkri vefnaðariðjuhöldaætt frá
Rygboholm, en það er fremur
lítill verksmiðjubær í Vestur-
Svíþjóð. Hún var áður kunn
fyrir áhuga sinn og starf í al-
menningsþágu, sérstaklega fyr-
ir áhuga um menningarmál.
Skólinn var ætlaður æskulýð
verksmiðjubæjanna og sveit-
anna umhverfis þá. Þar átti sá
æskulýður, sem hafði áhuga á
að menntast, að geta fengið þá
fræðslu, er nauðsynlegust væri
til undirbúnings lífsbaráttunni.
Skólastjóri varð Allan Deger-
man og gegndi hann því starfi
þangað til 1933. Nú er hann rit-
ari sænsku deildarinnar í
Vörldssamling för fred (Alþjóða
samband friðarvina).
Eftir tvö ár þreyttist Agde
Erikssoin að reka skólann. Hún
var þá á Englandi að rannsaka
fátækrahverfi Lundúnaborgar.
Skólinn átti því að hætta störf-
um1 vorið 1929. f
En þá var fólkinu orðið ljóst,
hve þörf. þess fyrir skóla handa
æskulýðnum: í bygðarlaginu var
brýn. Undir merkjum þeirra
Sven Bachlund iog Allan Deger-
man fylktu menn úr öllum átt-
um og stéttum sér í „Félag
Alþýðuskóla Vestur-Svíþjóðar“,
og slá ’félagsskapur annast nú
fjárhagslegan rekstur skólans.
Síðan hefur aðsókn að skólan-
um eigi verið aðeins úr næsta
nágrenni, hann hefur verið sótt-
ur af verjdýðsæsku frá öllu land
inu. Auk þess hefur sótt þangað
margt verkafólk frá öðrum
Norðurlöndum, æskufólk sem
hefur haft löngun til að kynn-
ast Svíum og ágætum lýðhá-
skólum þeirra.
Skólinn og skólastjórinn gera
allt sem í þeirra valdi stendur
til að útvega nemendunum náms
styrki.
I byrjun hafði skólinn aðeins
eitt hús til umráða og gat ekki
tekið móti nema 10 nemendum.
Nú hefur allt verið byggt að
nýju, skólinn á nýtízku hús og
er! Leitt heitt og kalt vatn inn í
hvert nemendaherbergi. Húsa-
öllum, sem óttast framsókn
fjöldans til aukínnar menningar
og bættra lífskjara, og þeir vita,
að sú framsókn hlýtur að verða
á kostnað yfirstéttarinnar. Og
þessir menn hika ekki við að
sameinast í baráttunni fyrir
sinni eigin valdaaðstöðu. Þeir
hika ekki við að fara í flíkur
nazismans. 1
í dag er baráttan með eða
móti lýðræðinu. Það er það
nýja stjórnmálaviðhorf, sem
skapast hefur á síðustu tímum.
Eigi lýðræðið og menningin að
halda velli ,verða allir lýðræð-
issinnar að taka saman höndum.
Þeir eru nógu margir til að
verja lýðræðið gegn hvaða á-
rásum sem er. Þeir eru nógu öfl-
ugir til þess að efla það og
fullkomna, ef þeir bera aðeins ij
gæfu til að vinna saman, hvar
í flokki sem þeir hafa staðið og
standa. Nýjir tímar skapa ný
viðhorf. Sá grundvöllur sem
byggt var á 1916 er ekki leng-
ur fyrir hendi. S. A. S.
kynnin em stór og rúmgóð.
Skólinn getur nú tekið móti 34
nemendum.
Kennararnir við skólann halda
fræðslufyrirlestra í byggðunum
umhverfis skólann, [ verklýðs-
félögum þeim sem skólann
styrkja, og í Góðtemplarafélög-
unum.
Áhugasamur æskulýður úr ná-
grenni skólans kemur þangað
til að hlýða þar á fyrirlestra
og á lengri og skemmri náms-
skeið, er skólinn heldur.
Skólafélagið er skipulagtþann
ig, að hver félagsmaður borg-
ar 3 kr. á ári í félagsgjald og
öll þau stjórnmálafélög, verk-
lýðsfélög og góðtemplarafélög,
sem taka þátt í rekstri skólans
greiða 25 kr. á ári.
Skólinn hefur nú sömu rétt-
indi qg flestir aðrir sænskir al-
þýðuskólar og hefur því fjár-
hagslegan styrk frá ríkinu. Auk
þess hefur skólinn grætt 50000
kr. á happdrætti, og fyrir það
fé hefur hann byggt sín nýju
húsakynni. En um ]iað fé, sem
hann hefur þurft á að halda
umfram þetta og styrk frá rík-
inu til þess að koma húsakynn-
um sínum upp, hafa verklýðsfé-
lögin verið honum hjálpleg.
Því er það líka aðallega aesku
lýður með stéttarmeðvitund,
sem sækir skólann, og þessi
æskulýður nýtur til þess fjár-
hagslegs styrks frá verklýðsfé-
lögunum. Verklýðshreyfingin
fær síðan aftur með þessu unga
fólki áhugasama starfsfélaga
með heilbrigðar lífsskoðanir.
Þó er fjarri því, að skólinn sé
sjálfur pólitískt litaður á einn
eða annan hátt.
II.
Þetta er almennt um skólann
og sögu hans. En svo vil ég
reyna að lýsa lítilsháttar lífinu
bg starfiniu í skólanum.
Við skulum hugsa okkur
drungalegan haustmorgun. Það
er að birta í Lofti og þokunni
léttir yfir skóginum. Úti er dá-
lítill úði líkt og oft er á haust-
morgnana heima í Reykjavík.
Þessi óþarfa vekjaraklukka hef-
ur nýlega hringt rétt við eyrað
á okkur. Tíminn er kominn að
rísa úr rúmi. Herbergisfélagi;
minn er kominn á fætur. Þegar
hún hefur þvegið sér, kemur
hún með vatnsglas að rúminu
mínu, skvettir nokkrum drop-
um! yfir mig og segir: „Á fæt-
ur, Ása, eða ég helli úr glasinu
yfir þig“.
Ég kenni í brjósti um mig,
en finn að ég verð að fara á
fætur. Fyrst þvæ ég mér, þó að
mér finnist það reyndar bölv-
að pjatt og fara eigi sparsam-
lega með húðina, svo bursta ég
tennurnar. Þá er ég komin i
svo gott skap, að ég get farið
að syngja sálma. Oftast syng
ég þá hjálpræðlshersöngva,
helzt hinn vinsæla söng Kiljans:
„Þú vínviður hreini“. Þetta er
eitthvað svo hressandi fyrir sál-
ina að heyra íslenzkan sálma-
söng hljóma í herberginu árla
morguns.
Þegar klukkuna vantar 20
mínútur1 í 8, er hringt í fyrsta
Sinn, í morgunkaffi. Þá safnast
allir, kennarar og nemendur,
fyrir utan borðstofuna og bíða
þess að næst sé hringt. Sú
hringing kemur þegar klukkuna
vantar 15 mínútur í 8, og þá
ganga allir inn í borðstofuna
til fyrstu máltíðar dagsins. Að
Lokinni máltíð er sungið eitt lag.
í öllum sænskum alþýðuháskól-
um er sungið lag eftir hverja
máltíð.
Þegar klukkan er 15 mínútur
yfir 8, byrjar fyrsta kennslu-
stundin qg stendur yfir í 45 mín
útur. Milli kennslustunda er!5
mínútna hlé. Fyrir árdegisverð
(kl. 12) Höfum við 4 kennslu-
stundii;.
Við árdegisborðið fáum við
bréfin okkar, það er að segja,
ef við fáum nokkur bréf. Ann-
ars| sitjum við hjá og horfum á
félaga okkar taka við sínum
bréfum og þykir það oft súrt
í brotið. En við því er ekkert að
gera. Kunningjarnir eru trassar
og gleyma að skrifa, eða erum
það við, sem höfum gleymt?
Jæja, ef til vill kemur bréf á
morgun!
Eftir árdegisverð hefur yngri
deildin 3 kennslustundir, en í
eldri deildinni eru 1—3 kennslu-
stundir, eftir því hve erfið við-
fangsefnin eru eða, hve mikia
þarf að búa sig undir næsta
dag.
Við, sem erum í eldri deild
megum *velja um, hvaða efni
við lesum sérstaklega. Þetta er
hyggilegt. Með því að g*efa
nemerfdum kost á að rækjaþað
einkum, sem þeir hafa mestan
áhuga á, leggja þeir sig mikiu
betur fram en þegar þeirverða
að fórna miklu af námsþreki
sínu til þess, sem þeir láta sér
á sama standa um.
Klukkan borðum við síð-
degisverð iog kvöldkaffi drekk-
um við klukkan 8.
I ár erum við 34 nemendur,
þar af 2 stúlkur. Aldrei hafa
svo margir nemendur verið í
skólanuin áður. Nemendurnir
eru frá öllum Norðurlöndum
nema Finnlandi. Hér eru tveir
danskir strákar, einn norskur
og í fyrsta sinn einn íslending-
ur.
Skólinn á stórt og gott bóka-
safn og þar fást allar bækur,
sent til námsins þurfa. í bóka-
safni skólans eru 3—4 þúsund
bindi.
Nemendaherbergin eru mjög
þægileg. Tveir nemendur búa
í flestum herbergjunum, en 3
í þeim stærstu. Félags^ndinn
meðal nemenda er ágætirf og
samstarf kennara og nemenda
eins gott og á verður kosið.
Kennarar iog nemendur þúast,
og er það ekki vanalegt við
sænska skóla.
Skólastjóri er nú Björn Ster-
ner, og hefur hann gegnt því
starfi síðan 1933.
Að síðustu vil ég ákveðið
ráðleggja þeirn íslenzka æsku-
lýð, sem ætlar sér að ganga
á sænskan alþýðuskóla að sækja
Viskádalens Folkhögskola, Seg-
lora, Sverge.
Viskadalen 5. nóv. 1938.
Ása Ottesen.
Nanðvörn Skjaldborgar-
innar á AkranesL
Effír Sígerdér Sigoifdssoii
Hálfdan Sveinsson barnakenn
ari á Akranesi skrifar í/Alþýðu-
blaðið 29. inóv. slefgrein .um
stofnfund Sósíalistafélags Akra-
ness. Hann hafði ekki mann-
dómi til að setja nafn sitt und-
ir þessa samsuðu og í öllu
er hún nauða ómerkileg
Á framhaldsstofnfund Sósíal-
ístafélags Akraness var öllum
heimilt að koma og auglýst
þannig með það fyrir augum
að' fá þá á fundinn Skjaldborg-
ana Hálfdan Sveinsson og
Sveinbjörn Oddsson, enda
komu þeir með fylgismönnum
sínum. Einnig komu á fundinn
nokkrir Sjálfstæðismenn. Við
Sameiningarmenn vorum búnir
að gera ráðstafanir tii þess að
fá stærra húspláss, ef þeir her-
foringjar kæmu með liði sínu.
Ég vona að þeir hafi ekki þurft
að kvarta undan viðtökunum,
því að þeim voru gerð full skil.
1 slefgrein sinni kemst Hálf-
dan svo að orði: „Akurnesing-
um kemur það ekki lengur á
óvart að heyra Sveinbjörn bera
glæsilegan sigur af hólmi við
andstæðinga sína á fundum“.
Sér er nú hver sigurinn! Skyldi
flokksmönnum hans hafa fund-
izt mikið til um yfirlýslngu
Sveinbjarnar, að Skjaldborgin
stæði nú í nauðvörn í öllum
verklýðsmálum?
Þá segist Hálfdan hafa sýnt
frany á félagsþroska og fórnar-
lund mína í verklýðsmálum. Ja,
hvað heyri ég! Ég held ég
þyrði að leggja - störf okkar
Hálfdanar í verklýðsmálurn hér
á Akranesi á metaskálarnar. Ég
sagði Hálfdani einu sinni í trún-
aði ástæðuna fyrir því, að ég
sagði mig úr Verklýðsfélagi
Akraness, og Ieyfi ég honium
hérmeð að gera hana heyrum-
kunna, ef harin vill. En ég býst
ekki við, að hún verði Skjald-
borginni til framdráttar eða
sóma.
Svo hirði ég ekki um að
svara frekar umræddri grein.
Ég læt mér í léttu rúmi liggja
þó að hann kalli mig flokks-
svikara og yfirleitt annað slúð-
ur hans.
En svo er myndin af mann-
inum Hálfdani Sveinssyni (ekki
flokkssvikara).
Hálfdan var á framboðslista
Alþýðuflokksins hér á Akranesi
við síðustu hreppsnefndarkosn.
Stjórnmálaflokkarnir hér komu
sér saman um að hafa opinber-
an hreppsfund nokkru fyrir
kosningarnar. Þar lét Hálfdan
ekki sj‘á éig, þorði ekki að
ganga þar fyrir skjöldu Al-
þýðuflokksins.
Stuttu fyrir þær sömu kosn-
ingar skrifar Hálfdan í Árroð-
ann, blað Jafnaðarmannafélags
Hátt ueröur nú Ímgsjónarisíö a
Pjódstjórninni. Örvar-Oddur kef;al
frétt hún verdi reist í lirútakojd
Péturs{ á Hölmi, skóla/ium, sein VH'
mimdur á að gefa pad heill)ri!ie!>s'
vottorð, sem einni andlegri fœ®'
ingarstofnun ber. Heimabrugff
strídsöl eiga peir Pétur aö drekka
viö\ athöfnina, pótt einhverjum pyki
beiskt aö bergja og sársauki sé 1
bœn\ liins útskúfaöa Framsóknarfor■
ingja: „Drekkiö kaleik hins nýia
sáttmála i mími blóöi. Gjöriö petta
í mína minningu‘‘.
**
Alpgöiiblaöiö aöhyllist auösjúan-
lega\ aöferö strút.sins i ulanríkispóh'
tíkinni, eina „öryggiö‘‘ sé hlutleysiö’
— eina vonin um aö lialda sjúlf' \
stœöinu sé aö bianda sér ekki 1j
deilur stórveldanna, - einmitt PeP'
ar stórveldin leysa deilur sinar a
kostnaö smápjóöanna, meö pvt ae
purk(\ út sjálfstceöi peirra. Var Ab-
essinía eöa Spánn aö blanda ser,
i deilar stórveldanna? Vildu Pa" j
ekki. vera lilutlaus? Hvaö stoöai ,
pá hlutleysiö oy aö vilja lialda sér j
utan viö? 1
Alpýöublaöiö œtti ekki alltaj a" ,
verá i skýjunum, pegar pad rceöir
pessi mál, pvi pó paö geti lokaÖ^
Sues-skuröinum í sínum heimi, Pa
\bjargar paÖ íslandi ekki meÖ sltk'
tim stórvirkjum í pessiim heiini■
Farþegar með Goðafossi
til
Vestur- og Norðurlands voii1
meðal annarra:
Þórunn Hafstein, Steinunflj
Jónsdóttir, Halldór Halldórsson
Þorbjörg Friðbertsdóttir, Mar-
grét Árnason, Sólveig Alberts-
dóttir, Tómas Jónsson, Jónas
Tómasson, HjÖrtur Hjartar, Sig>
Ólafsson, Gísli Indriðason, hig'
var Guðjónsson, Hulda Bene-
diktsdóttir, Jón Valfells og/rý>
Jón Gunnarsson framkv.stj-v
Guðmundur Friðjónsson,' Björn
Blöndal löggæslumaður, Aðal-
steinn Eiríksson skólastjóri, Ól-
afur Kárason, Síra Sigurgei1
Sigurðsson. j
Akraness, svívirðingagrein 11111
Jón Sigm<Undsson fyrverand'
oddvita hreppsins. Eftir kosn-
ingarnar stefnir Jón honumí fy1'
ir sáttanefnd út af áðurnefnd11
grein. Þar þorir Hálfdan
heldur að mæta, en lætm
Sveinbjörn (ekki flokkssvikara)
mæta fyrir sína hönd, þar verð-
ur Sveinbjörn að kingja fyr11
Hálfdans hönd allri greininnioS
Lofa að birta í Árroðanum yfi]'
lýsingu frá Hálfdáni um, a°
hann æti allt ofan í sig sein
hann hefði skrifað um Jón (ó()'
kalí í ofanálag).
Eina af sárafáum tillögum sín
urn síðan hann kom í hrepps
nefnd hér skauzt Hálfdán me
inn á hreppsnefndarfund ^
nóv. s.l., en mátti ekki vera a
því að bíða eftir, að oddvi1
bæri hana undir atkvæði,
hraðaði sér út af íundi. En ti
lagan var á þá lund, að hrepps
nefndin hlutaðist til um al
halda ball eða einhven1
skemmtifagnað 1. desemben
Hvílík bjargráðatillaga af f'01
manni Verklýðsfélagsins! Ég
margar fleiri myndir af )icl
dáni Sveinssyni svipaðar ÞeS^
um ,en ætla að geyma þær- ^
til vill gefur hann tilefni til a
ég sýni þær síðar. Ég óska a
eins Skjaldborginni til hamiugJ
með foringjann.
Akranesi 30. nóv. 1938-
Sigurdór Sigurðs&0