Þjóðviljinn - 31.12.1938, Side 1

Níunda hljómkviða
Beethovens
Páll Isólfsson rífar cffírfarandí
greín í fílefní af ffufníngí úf~
varpsíns á 9. hljómkvíóu Beef~
hovens annað hvðfd.
Hún verður leikiti í útvarpinu
á nýársdag. I sambandi við það
bað Þjóðviljinn mig að skrifa
nokkur iorð um verkið og höf-
trndinn.
Franska skáldið Romain Roll-
and hefur tekið Beethoven (og
að nokkru leyti Wagner) til fyr-
irmyndar í iskáldsögu sinni Jean
Christoph, þar sem hann lýsir
®vi mikils tónlistarmanns frá
vöggunni til grafarinnar. Fyrir
þetta verk hlaut Rolland Nob-
elsverðlaun á sínum tíma. Beet-
hoven, þessi merkilegi, einstæði
Fstamaðiur, hefur orðið hugð-
arefni fjölda margra skálda og
'vúkilrnenna, má t. d. nefna
h'anska stjórnmálamanninn
bierriot, sem skrifað hefur bæk-
Ur um hann og notað frístundii;
sínar til að sökkva sér niður í
Ff Beethovens og verk.
Það er ekki einungis tón-
skáldið, sem laðar menn að sér.
hað er einnig maðurinn sjálfur,
hinn mikli persónuleiki Beet-
hovens. Hann bjó yfir ofsafeng
mni og liarðri skapgerð, en
einnig yfir bljúgri barnslund.
Sem lítið dæmi má nefna þetta:
Hann hafði tileinkað Napóleon
þriðju hljómkviðuna, en þegar
h'egnin barst um það, að Napó-
hon hafði látið krýna sig til
k'eisara, brást hann reiður við
log reif í bræði sinni titilblaðið
^eð tileinkuninni í tætlur og
tróð það undir fótum sér! Síðan
Saf hann hljómkviðunni nafnið
Slnfonía eroica.
beethoveri varð fyrir þvímikl
óláni að missa heyrnina ábezt
aIdri. Qeta menn ímyndað sé
hvað það er átakanlegt fyri
lónlistarmann, sem finnur má
sinn tii aö geta skapað ódauc
ie£ listaverk. Það er átakanlef
að lesa hið svokallaða „Heilig
e 11 staedter-testame,nt‘‘, þar ser
hann lýsir sálarkvölum sínun
^að var trúin á listina, „hin
kuðdómlegu“, sem bjargac
°num frá sjálfsmorði; han
,e*s upp að inýju og gerði þes:
01 ð að einkunnanorðum sínum
yg'egnum þjáningar til gleðF
rauninni hefur heyrnarlieysi
e ki bagað hann eins og ætl
niætf i. Tónskáldið þarf a
I roska sína innri heyrn fyrs
^ frenist, og Beethoven hafc
f vlúna fullkomlega á valc
fínu’ er hann missti heyrnin;
111 voldugustu verk’ sín samc
Beethoven eftir að hin yti
eFln hvarf honum. Og meðí
p,’’13 er níunda hljómkviðar
ert tónskáld hefur eins o
h^thiovM getað lýst mannleg;
- ' lónum, — með fáum -er
íöld;
um ,inum nær líann ...
sitt þPStu hlfinningum á va
spr’ ifð er eins °8 hann 1;
«ndH Sí1, .mann,Cgt óviðkbl
1Sr sinni. Hann er að l
'V
Páll ísólfsson.
leyti ólíkur fyrirrennara sínum
Mozart, sem varla tyllir tánum
til jarðar. Tónar Mozarts hafa
jrví æði oft verið kallaðir himn-
eskir, en um tóna Beethoven9
færi betur að segja, að þeir
endurspegluðu og lýstu hyldýpi
mannshjartans, þjáningum þess
og gleði.
Níunda hljómkviðan er síð-
asta og mesta hljómkviða tón-
skáldsins, og frægasta hljóm-
kviða heimsins, fíiestir kannast
við „þá níundu“, en svo er hún
oft kölluð. í þessu verki hefur
mannleg snilli náð einna hæst,
en menn mega ekki ætla a§
þeir fái skilið til fulls slíkt risa-
verk við fyrstu heyrn. Slík verk
verður að hliusta á oft og mörg-i
um sinnum, þá fyrst rennur upp
fyrir hlustendum hversu tröll-
aukinn andi býr á bak við þessa
tóna. Hljómkviðunni lýkur með
kór og hljómsveit. Beethoven
valdi kvæði Schillers „Til gleð-
innar“ (ísl. þýðing eftir Matt-
hías Jochums&on). Gleði og
bræðraliagi hefur aldrei verið
sungið eins fagurlegk lof og í
þessum lokaþætti. Þessvegna er
þessi hljómkviða svo ioft leikins
við ýms tímamót víðsvegar um
heim. Því hvort heldur hún er
leikin í Þýzkalandi, Frakklandi,
Englandi, Rússlandi: allsstaðar
snerta þessir tónar mannleg,
hjörtu, og fylla þau fögnuði
vonarinnar um bætt kjör og
betri örlög mannanna.
Páll ísúlfssion.
YFÍRLÝSING.
Að gefnu tilefni og vegna
fyrirspurna viðvíkjandi eigna-
káupum fyrir Góðtemplararegl-
una hér í Reykjavík skal*lýst,l
yfir því, að fyrir hönd Regl-
unnar hér í bænum hefur ekk-
ert hús verið keypt eða samið
um kaup á. — Engin tillaga um
það efni hefur verið samþykkt,
og kaup á húseign |>eirri, Frí-
kirkjuveg 11, sem aðallega hef-
ur verið nefnd í þessu sam-
bandi, eru því Reglunni óvið-
kbmandi.
Framkvæmdanefnd Stórstúku
íslands.
IDeð Télbyssnm og handsprengjnm
mótl stðrskotallðl og skrfðdreknm
Sfjómarherínn I Katalóníu
verst með dæmafárrí hreystí
Sjóorusta við Gibraltar
EINKASKEYTI TIL ÞJÖÐVILJANS. KHÖFN í GÆRKV
Sóhn fasístaherjanna í Khtalóníu míðar hægt áfram
— víðasthvar hefur stjórnarhernum tehizt að halda
vellí, þrátt fyrír margfalt meírí og fullhomnarí her-
gögn fasísta, eínhum stórshotalíð, shríðdreha og flug-
vélar. Talíð er að í fyrsta áhlaupínu 27. þ. m. hafí
ehhí færrí en 10000 fallbyssuhúlum rígnt yfír vígstöðv-
ar lýðveldíshersíns. Áhlaupíð stóð í 5 hluhhustundír.
Árásum skriðdreka log fóH
göngu’iiðs fasista varð stjórnar-
herinn að mæta með hand-'
sprengjum og vélbyssnaskot-
hríð, io;g í vörjrinni síðiustw daga
hafa hermenn spönsku stjórn-
arinnar enn á ný unsnið afrek,
er vekja undrun hernaðarsé’r-
fræðinga. Stjórnarhernium hef-
ur tekizt að standia á móti hinni
.ægilegu sókn. Vígvöllurinn er
stráður llkum ítalskra úrvals->
h-ermanna, sundurskio" irma
þýzkra skriðdreka og leifunf,
brunnjnna Fiat- log Messer-
schmidts-flugvéla.
Sókn þessi hefur verið lengi
og rækilega undirbúin. ítalskf
herlið og þýzk og ítölsk her-
gögn, í stórum stíl hefur verið
sent til Kataloníuvígstöðv-
anna mánuðum saman. Leiðtog-’
ar fasista hafa ekki farið dulf
með að þetta ætti að verða úr-
slitasóknin, nú skyldi Barcelona
verða tekin. Upphaflega var
ætlunin að hefja sóknina ekkj
fyrr -en með vorinu, en henni
var flýtt til |>ess að r-eyna að
knýja fram úrslit, eða a. m. k.
stórsigra áður en Chamberlain
kærni til Róm svo að þeif
Mussolini ættu hægra með að
stofna til nýrrar fjórveldaráð-
stefnu, -er gerði út um Spánar-
málin Francoi í vil.
Eítí síjérnarherskíp
á mótí mörgatn
óvínaskípum
Tundurspillirinn Jose Luis
Diez lenti í ori1ustu við herskip:
fasista í nótt sem leið, erhann
sigldi út frá Gibraltar, en þang-
að neyddist Diez til að flýja í
sumar, ósjófær eftir orrustu.
í orrustunni í inótt tókst tuncD
urspillinum að sökkva einu her-
skipi uppreistarmanna, -en Diez
skemmdist svo sjálfur að sigla;
varð honum á land.
Sjö menn létu lífið, en fjöldi
manna særðjsit í viðureign þess-
ari,
Orrustan fór fram innan
brezkrar landhelgi, og hefurþví
verið sett nefnd til að rannsaka
atburðinn. Diez var hleypt á
land innan landssvæðis Breta.
Enislc stjórnarvöld í Gibraltar-
hjálpuðu áhöfn tundurspillis-
ins við landgönguna, og kömu
hinum særðu þegar til læknis-
hjálpar og hjúkrunar.
FRÉTTARITARI
Jarðarför Vatdervelde för
fram meö mikilli viöhöfit
EINKASKEYTI TIL ÞJÓÐ-
VILJANS. KHÖFN í GÆRKV
Jarðarför belgiska jaínaðar-
mannsins Emile Vandervelde
fór fram .11 idiajgi í Brússel með
mikilli viðhöfn.
Athöfnin hófst eftir hádegi,
en allan fyrrihluta dagsins
streymdu verkamenn framhjáj
kistu hins látna foringja, og
stóðu námumenn í vinmufötum
heiðursvörð við kistuna.
Viðstaddir jarðarförina voru
fulltrúar frá öllum dcildum
belgisku verklýðshreyfingarinn-
ar og ótal félögum og samtök'-
um öðrum. Fyrir ríkisstjórnina
mætti Spaak forsætisráðherra
og fleiri ráðherrar, og Le-opold;
konungur sendi opinberan full-
trúa.
Allmargir erlendir sósíalista-
leiðtogar voru viðstaddir athöfn
ina, þar á meðal Leon Blum og
Paul Faure, fyrir franska Jafn-
aðarmannaflokkinn.
De Brouckére, forseti Al-
þjóðasambands jafnaðarmianna
og baráttufélagi Vanderveld-e.
um hálfrar aldar skeið, hélt einui
ræðuna, sém haldin var. Minnt-
ist hann með látlausum en þó!
áhrifamiklum orðum hins látna! j
leiðtoga og félaga.
Jarðarförii var ákaflega fjöl-
menn og þátttaka almenn.
Karlakór Verkamanna. Næstu
æfingar verða: þriðjudag kl,
8,30 I. og II. bassi, enfimmtu-
dag kl. 8,30 I. og II. tenor.
Spönsk herskip í Gibraltarsundi.
Leyit að skrá á togarana
þó að sanmingar haii
ekki tekizl
Samníngutn verður hald-
íð áfram
Samningar á milli sjómanna-
félaganna log útgerðarmannja
renna út í kvöld log hafa ekki
náðst að nýju þrátt fyrir mokkra
samningafundi.
Á fundi sem haldinn var í
fyrrakvöld með fulltrúum sjó-
mannafélaganna og útgerðar-
manna, náðist samkíomulagum
að skrá mætti á skipin þrátt
fyrir það að samningar hefðu
ekki tekizt um kaup og kjör.
Verða sjómenn því skráðirupp
á sömu kjör og gilt hafa síðan
í fyrravetur að þau voru ákveð-
in með gerðardómi. Samkbmu-
lag þetta gildir til febrúarmán-
aðar ef samningar hafa -eklci
áður tekizt.
F-ulltrúar sjómannafélaganna
og útgerðarmanna hafa þegar;
átt með sér nokkra fundi um
málið, en samkomulag hefur
ekki náðst. Meðal annars hafa
ful’trúar sjómannafélagann.a kraf
izt þess, að útgerðarmenn hækki
káup ef krónan verður felld og
að hækkun sú fari eftir vísi-
tö’ureilOingi Hagstofunnar, sem
sé reiknuð 4 sinnum á ári, 1.
jan, 1. apríl, 1. júlí og 1. októ-
ber.
Blaðið mun síðar ræða nán-
ar þessa rinkennile'gu afstöðu
sjómaninafélagsstjórnarinnar.
eftír áramót
Tooarinn Otnr
seldnr tii
Hafnarfjarðar
Útvegsbankinn hefur selt tog-
arann „Otur“ til Hafnarfjarðár.
Er það nýstofnað togarafélag;
í Hafnarfirði, er kaupir togar-
ann og voru samningar undir-
ritaðir í ^ær. Félagið sem kaup-
ir nefnist Hrafna-Flóki og er
Ásgeir G. Stefánsson útgerðar-
stjóri Bæjarútgerðarinnar fram-
kvæmdastjóri þess, -en stjórn
skipa Kjartan Ólafsson, Ernií
Jónsson og Björn Jóhannsson.
Skipið skiptir um nafn og
nefnist nú „Óli Garða“. Skipið
klostaði 160 þús. kr.
Togurunum í Reykjavík fer
nú óðum fækkandi og er -ekki
annað að sjá en að þeir hverfi
héðan að fullu ,efti;r skámman
tíma ef -eins verður haldið á-
fram og verið hefur.
Hinsvegar -er þess að vænta,
að aukin atvinna skápist í Hafn-
arfirði við komu togarans þang-
að.