Þjóðviljinn - 17.10.1940, Blaðsíða 1

f
Þeím er flækf í lífshæffu fíl Kírkwafl að óþörfu og sídau fekur Iand~
gangan hér 2 sólarhringa og fer þanníg fram ad öffum híýfór að gremfasf
Fyrstu far|»egarnir af „Esju” komu í land í gær um kl. 4l/2 e.
h. með línuveiðara upp að Sprengisandi. Sökum þess hve löng töfin
var um borð var það ráð tekið að láta farþegana fara í iand í smá-
hópum og var þetta fyrsti hópurinn. Annar hópurinn kom kl. 6 og
þannig var haldið áfram og er búizt við að lokið verði flutningum
þessum í dag.
Fólk byrjaði að safnast saman á hafnarbakkanum um kl. Zl/2
og hafði J»ví beðið alllengi er fyrsti hópurinn kom. Urðu margir
fagnaðarfundir, er skyldmenni og og vinir höfðu heimt Esjufarana,
en engin almenn móttaka fór þó fram sökum þess að svona var
skift, — og ef til vill hefur ]»að verið gert með ráðnum hug svona
af Jíeim yfirvöldum, er nú skipa fyrir verkum á íslandi.
Allir farþegar, sem til hefur náðst, hafa sömu söguna að segja
af því að afgreiðsla á leiðinni hafi allsstaðar gengið jfljótt og vel,
nema hér. Hér hefur töfin verið allt of löng og er ómögulegt ann-
að að segja en hinum ensku hernaðaryfirvöldum hafi tekizt mjög
klaufalega með afskipti sín af Esju, svo ekki sé neitt verra sagt.
Fyrst að flækja henni til Kirkwall til rannsóknar. Rannsaka hana
svo ekki þar og gera' þannig þann mjög hættulega krók á leið henn
ar óþarfan. Og tefja farþegana síðan svona lengi, þegar Esja loks
er komin heim til íslands. Enda mun hafa verið orðin almenn
reiði meðal farþeganna um horð út af þessu ,og eru fslendingar í
landi ekki síður gramir yfir þessari meðferð, sem vonlegt er.
En þrátt fyrir allt þetta, þá verður þó efst í hug hvers Islend-
ings í dag, kveðjan til þeirra, sem við nú höfum heimt heim.
Verið þið öll velkomin. Þjóðin fagnar heimkomu Jjessara 258
fslendinga. Þó J»ið að vísu komið hér að ættlandi ykkar herteknu,
og fslendingar fái ekki einu sinni að ráða því sjálfir, livemig þeir
taka á móti ykkur, þá er það ykkar heimaland samt og fögnuður-
inn hjá ]»jóðinni yfir að þessi heimferð hefur tekizt, er jafn einlæg
þó að ekki hafi gefizt tækifæri til að láta það í ljósi á viðeigandi
hátt og taka á móti ykltur eins og gert hefði verið, ef íslendingar
réðu hér ríkjum sjálfir.
Jón Engílbertslístmálarí segírfráferðínní
Tiðindamaður Þjóðviljans hitti
Jón Engilberts listmálara, er
hann var nýkominn í land með
konu sinni og tveim dætnim og
þótt hann vart hafi fengið tæki-
færi til að heilsa foreldrum sín-
um og bræðrum heima hjá þeim,
brást hann vel við beiðni vorri um
4 nýír kaupendur
komu í gær
Eru þá komnír 26
nýír í okfóber
4 nýir kaupendur komu að
Þjóðviljanum í gær.
Eru ]iá alls komnir 26 nýir
áskrifendur að blaðinu það sem
af er október. Enn hefur þó
enginn skipulögð söfnun áskrif
enda átt sér stað af hálfu flokks
ins, heldur er hér fyrst og fremst,
um starf nokkurra áhugamarma
að ræða og svo hitt að fjölda
margir gerast áskrifendur án
nokkurs áróðurs. — Enn þarf að
herða söfnunina. Þjóðviljinn
treystir því að allir vslunnarar
geri skyldu sína.
að segja lesendum Þjóðviljans
eitthvað af ferðinni. Fer hér á eft-
ir stuttur vrdráttur úr því sem
Jón hafði að segja, sem var margt
Jón Engilberts.
og merkilegt og mun lengra en
hér er rúm fyrir að þessu sinni.
Miðvikudaginn 25. sept. kl. 10
f. h. var lagt af stað frá Havne-
gade í Kaupmannahöfn með Eyr-
arsundsskipinu „Bellevue”. Það
voru 217 íslenzkir ríkisborgarar
frá Danmörku og Þýzkalandi, sem
þarna lögou upp í för til Islands
yfir Petsamo. Yngsti farþeginn
var 5 mánaða gamall. Færri kom-
ust með en vildu, því ýmsum
ESJA
dönskum ríkisborgurum, sem gift-
ir voru íslendingum, var neitað
um að fá að vera með.
Toileftirlit í Danmörku var
rýmilegt. Enginn þýzkur eftirlits-
maður var viðstaddur og yfirleitt
mættu farþegar aldrei neinni
hindrun eða töf frá Þjóðverja
hálfu. Eins var eftirlitið í Svíþjóð
það vægasta, sem verið gat.
Það ægði öllu saman, þegar
haldið v;tr af stað. Fólk kom
með föggur sínar í hinu kyndug-
legasta ástandi. Margskonar rugl-
ingur varð oft á farangrinum,
er gerði fararstjórunum mjög erf-
itt fyrir. En til þess að hafa
skipulag á öllum þeim fjölda, sem
þarna var á ferðinni, var, er til
Stokkhólms kom, fólkinu skipt í
6 hópa og voru 26—50 í hverjum.
Fór svo að Jón varð sjálfur far-
arstjóri í stærsta hópnum, af því
að Gunnar Cortes, sem uppruna-
lega átti að verða fararstjóri
veiktist. Voru í hóp þessum um
50 manns, mest konur og börn þ.
á. m. 23 börn á öllum aldri. Mun
Jón liafa átt í miklu stríði ,með
þennan hóp, og lagt á sig hið
mesta erfiði, þó ekki vildi hann
mikið úr því gera, en óskaði þó
eft.ir að þurfa ekki að lenda í
öðru eins aftur. — Eggert Guð-
mundsson hafði og ekki ólíka far-
arstjórn með höndum. Var deild
hans kölluð „sjúkrahúsið” í gamni
því þar var allmikið um veikt
fólk.
Þegar til Stokkhólms kom, sló
raiklum ótta á Islendingana, er
þeir heyrðu að Þjóðverjar hefðu
tekið Esju á útleið og farið með
hana til Þrándheims. Voru menn
nokkra daga í kveljandi óvissu
um hvernig færi, hvort Petsamo-
förin myndi nú í annað sinn verða
eyðilögð, — og varð því mikil
gleði, er sú fregn barst út, að
Esja væri nú loks laus og förin
því örugg.
En biðin í Stokkhólmi var slæm
fyrir fólkið, sem mestmegnis var
félaust. En hinn ágæti sendifull-
I trúi íslands þar, Vilhjálmur Fin-
sen bætti úr því, með því að láta
fararstjórana útdeila fjárupphæð
meðal landanna, svo þeir hefðu
fyrir brýnustu nauðsynjum og
kæmu ekki Svíum sem beininga-
roenn fyrir sjónir
1. okt. hélt Tryggvi Sveinbjörns
son sendisveitarritari af stað frá
Stokkhólmi áleiðis til Rovaniemi
með nokkra, sem veikastir voru.
En 2. október kl. 12 á hádegi hélt
svo einkalest af stað með aðal-
hópinn.
Sænskir og íslenzkir fánar
blöktu á stöðinni og ljósmyndar-
ar tóku myndir af þessum fjöl-
rtiennasta Islendingahóp, sem Sví-
þjóð hefur gist.
Mikið var um flutningalestir er
norðar kom í Svíþjóð og mun þar
og hafa verið um hergagnaflutn-
inga að ræða. Varð Islendingalest-
in oft að fara inn á hliðarspor.
Kl. 10 morguninn 3. okt. var
svo morgunverður snæddur í Bod-
en og um kvöldið var komið til
Tornio í Finnlandi. Engin rann-
sókn átti sér stað á landamærun-
um.
Kl. 8 um kvöldið var svo haldið
af stað áleiðis til Rovaniemi í hin-
um hrörlegu finnsku lestarvögn-
um. Aðeins í einum þeirra var gas-
Ijós. 1 hinum varð að notast við
kerti, sem þó voru af skornum
skammti. Lá fólkið þarna í kös,
skælandi bömin inn á milli, — en
enginn lét hugfallast, allir voru í
góðu skapi, því nú var haldið heim
á leið af fullum krafti.
531 bm, bílferd norðan
við heímskaufsbau$
Til Rovaniemi var komið laust
eftir miðnætti. Var Tryggvi Svein-
björnsson og förunautar hans þar
fyrir. Var þar stutt viðdvöl og
borðað, en síðan lagt upp í 531
kílómetra bílferð til Petsamo í 10
almenningsbílum.
Kl. um nóttina 4. okt. fór
fyrsti bíllinn af stað, en hinn síð-
asti klukkan 4.
UrsilHiii bir
al siöbui ralmagns
iiaehhunina
Rafmagnsstjóri bæjarins hef
ur lagt til við bæjarráð að raf-
magnið hækki í verði. Bæjarráð
hefur fallist á tillögur hans, og
fóru ]>ær í dag til bæjarstjómar
til endanlegrar aígreiðslu. Hækk-
anir þær, sem hér um ræðir eru
frá 9,1% til 13,6%, mismunandi
eftir verðflokkum.
Samkvæmt þessu hækkar 44
aura verðið á kwst. upp í 48 aura
11 aura verði^ í 12 aura, 8 aura
vérð í 9, 7 aura verðið í 8 aura.
Rafmagnsstjóri styður verð-
hækkun þessa með því að benda á
kauphækkun starfmanna Rafveit-
unnar, og þar af leiðandi auknum
reksturskostnaði.
Reikningur hans þar að lútandi
er auðvitað réttur, en á hitt má
benda, að Rafveitan mun eins og
sakir standa ekki geta greitt rétt-
um viðtakanda vexti og afborgan-
ir af lánum sínum. Að sjálfsögðu
ber henni að miða rekstur sinn
við að geta innt þær greiðslur af
hendi, þegar til þarf að taka. En
fyllsta ástæða er til að ætla að
þetta geti tekizt án þess að hækka
rafmagnsverðið, því reikna verð-
ur með aukinni notkun, ef taxtan-
um er haldið í skefjum og reynt
að greiða fyrir rafmagnsnotkun
manna þannig, að orka stöðvar-
innar nýtist sem allra bezt.
Bæjarstjórn ætti að gera allt,
sem í hennar valdi stendur til þess
að hamla á móti hinni sívaxandi
dýrtíð, og eitt af því, sem hún get-
ur gert er að láta vera að hækka
rafmagnsverðið, Hækkun er ekki
nauðsynleg, og ber því að koma
í veg fyrir hana.
Voru þeir Jón Engilberts og
Eggert Guomundsson í fyrsta
bílnum með um 30 manns. Var þar
margt barna og nokkuð af las-
burða fólki.
Nóttin var ísköld, allar rúður
frosnar, menn héldu sér þó uppi
eftir beztu getu, þó kaldir væru
og svefnlausir. Reynt var að láta
börnin liggja niðri eða sofa á
bekkjunum eða í kjöltum full-
orðna fólksins. Ýmsir voru bílveik-
ir. Var þetta löng og minnisrík
nótt, sem enginn mun gleyma, er
þá vöktu og sízt gleymum við mál-
ararnir hinni guðdómlegu aftur-
eldingu þann morgun yfir finnsk-
rússnesku vígstöðvunum, sagði
Jón.
Kl. 8 um morguninn var dmikk-
ið kaffi í Ivalo og síðan haldið af
stað til Petsamo og komið þangað
kl. iy2 e. h. 4. okt.
Hcrflutníngar og ví§»
girðíngar í Nordur-
Finnlandi
Öll var för þessi farin norðan
vil heimskautsbaug, því Rovani-
erni liggur norðan við hann.
Framhald á 4. síðu.