Þjóðviljinn - 29.12.1940, Side 2

Sunnudagur 29. desember 1940
ÞJOÐVIL JINN
f t
f
f
3
*l
:
««
KVENNASIBAN
?
f
f
f
f
f
f
I

erðlaunasaM^ii
*»>
r/v* r
m zt
0JÖÐV1IIINI8
*-,[-.,—„.
SaxueintagBrfMdEiHr aiþý6a
— SósíalistaflskkwjBa.
Bltstjénuc:
Bmar ©IgeirsaoB.
Sigfus A. SlgTirhjartarsan.
Eitstfóra:
HTerfÍsgötu 4 (VfldBgs-
pre&t) simi 2210.
Aígreiðsla og »nglý«ngartŒ4í
stofa: Aust*rstrsti 12 (1.
h»6) sími 2184.
ÁOkrlðeupgj&kl á máuuíi:
Reykjavík og nigronni kr.
2.50. AjraarwrtaSar 4 tand-
E iim kr. 1,7®. 1 taw»»8lti li
aura eintaldð.
VíkÍBgsprent k.f., Hverfisgötu
Réfiur og vafd
Árið 1940 hefur fært nokkrum
stórafvinnurekendum 40—50 millj.
króna í hreinan gróða. Sama ár
hefur fært verkamönnum deild-
an verð pegar bezt lætur, stund-
um Sult og seyru en alltaf pröng
an Kost.
íslenzkir verkamenn geta ekk-
ert sparað af kaupi sínu, þó peir
hafi stöðuga vinnu. Þeir getaekki
eignazt afgangs aura til þess að
afla börnum sínum menntunar,
þeir geta ekki lagt fé til hliðar,
til þess að tryggja sér áhyggju-
iausa elli þegar vinnugetan þverr,
þeir geta í sem fæstum orðum
sagt ekkert annað en dregið fram
lífið. Það eru þó óneitanlega þess
ir menn sem hafa skapað 40—
50 milljóna arðinn, sem stórat-
vinnurekendur telja sína eign, sá
arður ætti að teljast eign þeirra
sem hann sköpuðu, eign hins ís-
lenzka verkalýðs, en ekki þieirra
manna, sem kallaðir eru eigend
ur framleiðslutækjanna, og njóta
þess réttar í þessu þjóðfélagi að
hirða og sóa arði góðæranna, en
láta banka þjóðarinnar taka við
töpum hinna erfiðu ára, sem sið
an sjúga töpin út úr fátækum al-
menningi með okurvöxtum.
Það er sérstök ástæða til að
minna á þessar staðreyndir nú
þegar verið er að ræða um arð-
skiptinguna af vinnu þjóðarinnar
en þær umræður fara nú fram
milli samninganefnda verkálýðs-
félaganna og atvinnurekenda.
Viðhorf beggja aðila eru ljós.
Stóratvinnurekendur krefjast
alls þess arðs, sem af vinnunni
flýtur og ekki þarf til þess að
halda lífinu í þeim, sem vinna,
sultarlaun handa verkamönnum
er þeirra glæsilegasta boð.
Ekki er stóratvinnurekendum
þetta nóg. Þeir vilja að gróði
þeirra sé skattfrjáls, og það er
hann að miklu leyti nú. Þeir vilja
ekki borga hluta af igróða sinum
til hinna sameiginlegu þarfa þjóð
arinnar, þeir vilja ekki verja hon-
um til þess að bæta vegakerfið,
tii hafnarbóta eða annarra verk-
legra framkvæmda, og því síður
vilja þeir verja honum til menn-
ingarstarfsemi.
Hinsvegar eru kröfur verka-
manna um það að kaup þeirra
hækki að sama skapi sem dýr-
tiðin vex, og þeir fái smávægi-
lega kauphækkun, sem kynni að
geta orðið til þess, að ef þeir
hefðu vinnu hvern einasta dag, að
þeir þyrftu ekki að láta sig skorta
brýnustu lífsnauðsynjar.
Hægt og hljóðlega rennur
stundaglas gamla ársins út,
klukkustundirnar hverfa ein af
annarri, ósýnilegar ofan í ómæl
djúp liðna tímans. Nýja árið bíð
ur ungt og ferskt eftir því að
gamla árið taki síðasta andvarpið.
Þetta ár, sem nú er að líða í
skaut aldanna, kveður tilveruna
með óvenju stjörnubjörtu og
fögru kvöldi. Blátær himinn
prýddur gullnum stjörnum og
glitrandi norðurljósum, hvelfistyf
ir lítinn jarðarskika, klæddan tár-
hreinni mjöll.
Marglitir flugeldar líða um
geiminn, í áttina til stjarnanna,
örlítil kveðja frá mennskum jarð-
arverum. En peir komast aðeing
örfáa metra upp í loftið, svo fat
ast þeim flugið, þeir hrapa niður.
og skilja eftir örlitla ljósrák, sen
glampar og hverfur.
Kyrrð kvöldsins er hvað eftir
annað rofin af hvellum og smell
um, það eru strákarnir, þeir eru
að sprengja púðurkerlingar.
Eftir mannlausri götu gengur
dökkklædd kona, hröðum skref
um. Fótatak hennar marrar í snjón
um. Strákarnir heyra fljótlega að
einhver er á ferli, þieir laumast
út úr skúmaskoti og sprengjapúð
urkerlingu rétt hjá lienni. Hún
hrekkur í kút. lltur skelfdum auig
um í kringum sig, en heldur svo
áfram, ósnortin af hæðnishlátri
strákanna og fegurð kvöldsins.
Það er svo sem engin vo-n að
Öli þjóðin veit að verkamenn
hafa réttinn sín megin. Hver ein-
asti íslendingur veit og viðurkenn
ir að sú skipting arðsins, sem nú
fer fram er ranglát, og af henni
stafar beinlínis þjóðarvoði. En
þó þrátt fyrir allt þetta er fjarri
því að verkamenn eigi sigurinn
vísan. Sagan sýnir að rétturinn
verður þrátt að víkja fyrir vald-
inu, og atvinnurekendur munu
beita valdinu gegn rétti verka-
manna. Þeir hafa náð valdi á
allmörgum verklýðsfélögum, með
því að setja þar leigða þjóna —j
málaliða — til valda. Þeir hafa
vald á Alþingi, það vald er fyrst
og fremst fengið með því að
kaupa fylgi beint og óbeint fyrir
peninga og síðast en ekki sízt
hafa þeir vald yfir ríkisstjórninni
— það er með öðrum orðum, allt
vald hins íslenzka auðvaldsþjóð
félags er í þeirra höndum. Þeg-
ar verkamenn nú heyja kaup-
gjaldsbaráttu, ber þeim að gera
ljóst, að það er ekki einhlítt að
hafa réttinn með sér, valdið verð
ur að vera með í för, o(g valdið
er verkalýösins, ef hann kann að
standa saman, og hefur hug og
dug til eð berjast fyrir rétti sín-
um.
hún hirði um stjörnur eða stráka
konan sú. Maðurinn hennar ligg-
ur dauðveikur heima og bíður eft
ir lyfinu, sem hún skrapp til að
sækja.
Læknirinn hafði litið inn um
kvöldið. „Svæsin lungnabólga",
sagði hann stuttlega. Röddin var
hörð og óþjál eins og venjulega.
Hún verkaði æfinlega á konima
eins og kalsaél. Hún gat ekki
gert að því konan, hún vardauð-
hrædd við þennan fasmikla, svart
skeggjaða mann, en þó treysti
hún honum betur en guði almátt-
ugum tii þess að gefa mannin-
um hennar líf. Hún þorði ekki að
spyrja neins, en tók þegjandi við
seðlinum sem hann rétti henni.
Hún flýtti sér að hátta börnin og
hljóp síðan í lyfjiabúðina með
þennan dýrmæta seðil, sem hún
hefði ekki getað stafað þó að
sáluhjálp hennar væri í veði.
Ólundarlegur afgreiðslumaður
afhenti henni lyfið í gegnum gat
á hurðinni og tók í staðinn nœst-
um aleigu hennar í peninigum.
Honum hlaut að batna af þessu
kolsvarta, rándýra lyfi, þetta var
ábyggilega töfradrykkur. Hann
mátti ekki deyja á bezta aldri,
frá ungum börnum og konunni,
sem átti hann einan að vin.
Konan hraðar nú göngunni sem
mest hún má og fer að lokum
inn í kjallara á stóru húsi.
íbúðin er lítil, aðeins ein stofa
húsbúnaður fábrotinn, en hrein
lega og snyrtilega umgengið. Tvö
börn sofa andfætis í litlu rúmi
öðrum megin í stofunni. Við
vegginn hinum' megin liggur sjúkl
ingurinn á tvibreiðum leigubekk.
Andardráttur hans er þungnr og
hás og svitadropar standa á enn-
inu. Konan þurrkar blíðlega af
honum svitann og gefur honum
siðan töfralyfið með titrandihönd
um.
Eftir skamma stund sígur svefn
mók á sjúklinginn. Konan siezt hjá
honum og fer að sauma. Hún er
með saliafínan silkikjól, sem
skrjáfar undan vinnuhrjúfum
höndunum. Frúin uppi á hæðinni
gaf henni hann af dóttur sinni
það hafði komið á hann sly.sagat
og telpan gat ekki notað hann
lengur. Konan í kjallaranum ætl-
ar nú að reyna að lagfæra kjól-
inn svo hennar dóttir geti verið
í honum á nýársdag. Litla stúlk-
an verður sjálfsagt giöð, þegar
hún fær kjólinn, svona fínian kjól
hefur hún aldrei átt. Konan er
þreytt, höfuð hennar hnígur nið-
ur á brjóstið, eitt andartak gleym
ir hún kvíða sínum og áhyggjum
hyííir i örmum svefnsins.
bezta vinar sjúkra og þreyttra.
En svefn hennar er fljótlega rof-
inn, hávær hlátur ,söngur og gleði
læti berast að eyrum hennar. Fólk
ið á hæðinni er að kveðja gamla
árið, hlæjandi .syngjandi með
freyðandi vín á skálum. Þeir sem
eiga allsnægtir mega eta, drekka
og vera glaðir án þess að kvíða
morgundeginum.
Konan í kjallaranum horfir föl
og dapureyg út i bláinn. ósjálfrát
sveimar hugurinn til liðinna daga.
| — Tvær ungar laglegar stúlkur
úr sömu sveit eru á leið til Reykja
víkur í vist. Útþráin hefur hrifið
þær úr örmum sveitarinnar og í
hillingu fjarlaagðarinnar er höfuð-
staðurinn fyrirheitna landið, þar
sem kóngssonurinn í ævintýrinu
bíður.
Fyrirheitna landið bregzt öll-
um vonum, vistirnar eru erfiðar,
frúrnar geðvondar, lítið frí og
þær sjá eftir óháðu frelsi sveit
arinnar. Þegar líður á veturinn
birtast draumaprinsarnir, það eru
engir dulbúnir kóngssynir, heldur
vasklegir og hraustir sjómenn.
Tilveran breytist, sumarland æsku
ástarinnar birtist í öllum yndis-
leik sinum. Nú dreymir þær sam-
eiginlega um litla vistlega íbúð
þar sem ástvinurinn á indælan
samastað þegar hann er í landi.
Tveimur árum síðar. Viðhorfið
er breytt. Fram á sjónarsviðið
kemur mjúkmáll, fagurvaxinn
yngismaður, hann á ríkan föður
bak hans er óbeygt af vinnu, hend
ur hans eru hvitar og fallegar og
hann dansar eins oig engill.
Vinnulúinn sjómaður, luralegur
og stirður, með stórar hendur
bólgnar af því að slæ;gja þorsk
verður lítilsigldur við hliðina á
slíku glæsimenni.
Togarinn kemur að landi eftir
erfiðan Englandstúr. Ungu menn
irnir, sem hafa horft í opið gir
dauðans og sent ástmeyjunun
hinstu kveöju i hiuganum, hliakka
nú enn meir en nokkru sinni fyrr
til að vefjia þær örmum. Önnur
bíður á hafnarbakkanum með
ásthlýja arma, en hin sendir kald
yrt kveðjubréf. Frávita af harmi
með augun döggvuð af tárum
sver sjómaðurinn hefnd. „Ég
skal drepa þessa bölvaða stétt,
se.m stelur öllu frá fátækum sjó
mönnum". Og htann æðir um
gólfið hamstola af bræði.
Stúlkan giftist ríka pilMnum,
þau fara brúðkaupsferð til út-
landa, kaupa fínt hús oig halda
nú íburðarmikla drykkjuveizlu á
gamlárskvöld. Nú er hún fín frú,
sem á loðkápur og silfurrefi. Hún
þérar gömlu stallsystur sína, sem
Sagan sem birtist í kvennasíð-
tinni í 'dag hlaut verðiaun í siam-
keppninni ,sem síðan efndi til
fyrir jólin. Kvennasíðan þakkar
hér með öllum þeim, sem tóku
þátt í samkeppninni og votnast
til að mega eiga þá að þótt síð-
ar verði.
Krónuveltan
Hlín Ingólfsdóttir, Karlag. 17,
skorar á Dýrleif Árnadóttur Mið
stræti 3 og Þórunni Magnúsdóttur
Hverfisgötu 50.
Guðrún Finnsdóttir, Grettisg.67
skorar á Þóru Vigfúsdóttur Njáls
götu 72 og Elínu Björnsdóttur
Garðastræti 19.
Friðrika Guðmundsdóttir Karla
götu 7, skorar á Vilborgu Ólafs-
dóttur, Barónsstíg 63 og Sigrúnu
Straumland, Hringbraut 76.
Anna Árnadóttir, Holtsgötu 13
skorar á Guðrúnu Sveinbjörns-
dóttur, Fálkagötu 9 og Hallfríði
Jónasdóttur, Brekkustíg 14B.
Kristín Einarsdóttir, Bergþórug.
15A skorar á Ásthildi Egilsson
Laugamýrarbletti 22 og Sigríði
Friðriksdóttur Klapparstíg 9.
Margrét Árnadóttir Lokastíg 18,
skorar á Helgu Valdemarsdóttur
Fjólugötu 11 og Sínu Jakobsdótt-
ur, Spitalastíg 6.
er fátæk og leigir í kjallara.
Hin stúlkan giftist unnusta sín
um skömmu síðar. Þau eignast
sno-turt lítið heimili. Hinn sjómað
urinn á þar alltaf vísan samiastað
líka. Ungu hjónin eru mjög ham-
ingjusöm, afkoman er sæmileg
og þau nægjusöm. Lítill drengur
fæðist, hrokkinhærður hnokki,
fjörugur Oig frískur. Foireldranir
eru hamingjusömiust í heiminum-
Ári síðar bætist lítil helpla í hóp-
inn, henni er fagnað hjartainlega.
Lífið er bjart. En svo skellur
ólánið yfir. Togarinn straindar.
Einhver mannbjörg. Andvökunótt,
skelfing og kvíði. Hafði h,anu
komizt af?. — Daginn eftir kem
ur fregnin. Hann lifir, en er mjöig
þjakaður. Hann liggur lengi á
eftir aðframkominn af lungna-
bólgu. En hressist þó að lokum.
Vinurinn fórst, þeir héngu báðir
á sarna flekanum og bjuggust við
dauða sínum, horfðu þögulir út í
náttmyrkrið án vonar um björg
un. Allt í einu sagði vinur hans
eins og við sjálfan sig: „Ég fyr-
irgef henni“. Alda skall yfir flek
ann, hinn var einm eftir.
Þegar konan í -kjall|aranum fær
ir æskuvinkionu sinni þessa fregm
sér hún eitthv-að glitra í augna-
kró-kum frúarinnar, en hún snéri
sér Is vo snúðugt undan, að kon-
an 1 abbaði þegjandi burt, án þess
að þora að segjia nokkurt samúð-
arorð.
Nú fer að þrengjast í búi. Mað-
urinn er heilsuveill.. Hantn getur
FramhRNf á 4. síðm.
Eftir Valborgu Bents