Þjóðviljinn - 08.01.1943, Blaðsíða 1
VILJINN
8, árgangur.
Föstodagur 8. Janúar 1943.
5. tölublað.
Hín óvíðjafnanlega vðrn og sókn Rilssa þýðíngarmestí
þátfur sfyrjaldarínnar 1942. — Áríð 1943 verður faríð langt
á leíðínni tíl Berlín, Róm og Tokio
Ætlar Ihaldið að stilta
tjpp___kauplækkunar-
lista í Oagsbrún?
.Trúrtaöarráö Dagsbrúnar
hefur ákveðið að stilla upp
að nýju þeirri stjóm, er stýrði
félaginu síðastliöið ár. Þaö
mun og verða leit aö þeim
verkamanni, sem æskir félagi
sinu annaírar stjómar.
Samt er „ÓÖinn“, klofn-
ingsfélag atvinnnrekenda
meðal verkalýðsins, að burð-
ast með undirbúning annars
lista við stjómarkosninguna
í Dagsbrún.
Ef sá listi fæðist, þarf eng-
inn að efast um tilgang hans.
Honum yi'ði ætlað að kljúfa
raðir verkamanna í komandi
Framh. á 4. síðu.
tÆg get engu spáð. Eg get ekki sagt yður hvenær eða hvar
Bandamannaþjóðimar hefja næst árás f Evrópu, en vér inununi
ráðast á Evrópu og það verður hörð árás“, sagði Roosevelt for-
seti í boðskap sínum til Bandaríkjaþingsins í gær.
»Eg get ekki sagt yður hvort vér ráðumst á Noreg eða á
Holland og Belgiu eða Frakkland eða gegnum Sardiniu eða Sik-
iley eða Balkanskaga eða Pólland, eða á mörg lönd samtímis.
En ég get sagt yður að hvað sem því líður að vér hefjum
árás á landi, mimum vér og Bretar og Rússar halda uppi miskunn
arlausum loftárásum.
Dag eftir dag skulum vér hella smálest eftir smálest af
sprengjum á vopnaverksmiðjur þeirra og hafnir. Hitler og
Mussolini munu nú skilja hve gífurlega þeim skjátlaðist er þeir
töldu að nazistar mundu alltaf hafa yfirráðin í lofti ofns og þeg-
ar þeir létu sprengjum rigna á Varsjá, Rotterdam, London og
Coventry. Þeir yfirburðir í lofti eru horfnir fyrir fullt og allt.
Já, nazistar og fasistar hafa unnið til þess, og þeir skulu fá það
ósvikið.
Eg vil engu spá um það hvenær stríðinu muni ljúka, en ég
treysti því, að þetta ár, 1943, muni flytja oss langt eftir veg-
inum sem liggur til Berlín, Róm og Tokio“.
Fer hér á eftir útdráttur úr
fyrsta hluta þessarar merku
ræðu, en sá hluti fjallar um
stríðið almennt:
Þetta 78. þing kemur saman á
afdrifaríkri stundu í sögu þjóðar
innar. Síðasta ár er ef til vill eitt
hið mesta örlagaár nútíma menn
ingar vorrar. Árið sem nú fer í
hönd mun verða mjög agasamt,
en ber þó í skauti sér vonir um
betri framtíð. Vér verðum að
meta ^ viðburðina í hlutfalli við
þýðingu þeirra. Vér verðum að
kunna skil á hlutfallslegu mik-
ilvægi vjðburðanna. Það sem
mestu máli skiptir að því er Am
eríkuvígstöðvarnar áhrærir, er
hin glæsilega sönnun er vér höf-
um fengið um kosti og ágæti her
manna vorra. Þeir hafa sýnt
þessa kosti bæði í mótlæti og
meðlæti. Á meðan fáni vor
blaktir yfir Capitol munu Amer-
íkumenn heiðra þessa hermenn,
sjómenn og sjóliða, sem börðust
í fyrstu orustunum er við háðum
við mikið ofureffli. Hetjurnar,
lifandi og látnar frá Wake,
Bataan, Guadal Canal, Javasjó,
Mldway, skipalestum Norðurat-
lanzhafsins — munu lifa, hið
ósigrandi hugrekki þeirra mun
aldrei fyrnast. En mestu og mik-
ilvægustu viðburðirnir sem gerð
ust í hersögu heimsins á árinu
1942, urðu’á hinum löngu víg-
stöðvum í Rússlandi. f fyrsta
lagi hin óvíðjafnanlega vörn
Stalíngradborgar, og í öðru lagi
sókn sú, sem rússnesku herirnir
hafa hafið á ýmsum stöðum síð-
ari hluta nóvembermánaðar og
enn heldur áfram með miklum
þunga og áhrifum.
Kyrrahófssvæðið
Aðrir meiri háttar viðburðir
ársins var framsókn Japans á
Filippseyjum, í Austurindíum,
Malaja og Burma; stöðvar þess
arar framsóknar á miðhluta og
suðurhluta Kyrrahafsins; hin
vel heppnaða vöm Austurlanda,
er Bretar hófu gagnsókn í Eg-
iftalandi og Líbyu, og hernám
Ameríkumanna og Breta í Norð-
urafríku. Það var enn mjög mik-
ilvægt, að háðar voru harðar og
látlausar orustur á siglingaleið-
unum og að yfirburðir möndul-
veldanna í lofti féllu smám sam-
an í skaut Bandamönnum.
Möndulveldin vissu, að þau
urðu að sigra í styrjöldinni á ár-
inu 1942, eða ef til vill tapa öllu
að öðrum kosti. Eg mun ekki
þurfa að segja yður frá því, að
fjandmenn vorir unnu ekki sig-
ur í styrjöldinni á árinu 1942.
Mesti sigur vor á Kyrra-
hafssvæðinu árið 1942 var loft-
og sjóorustan hjá Midwayeyju.
Þessi viðburður er mjög mikil-
vægur sögulega vegna þess, að
hann tryggði okkur afnöt sam-
gönguleiða, sem eru þúsúndir
mílna á lengd í allar áttir.
Á þessu tímabil gerðum við
fjandmönnunum mikið tjón —
Japanar misstu margar flugvél-
ar, herskip og flutningaskip.
Fyrir einu ári settum vér oss það
markmið að eyðileggja meiri
hemaðarbirgðir fyrir Japönum
en iðnaður þeirra gæti staðið
undir. Með vissu hefur þetta
verk verið framkvæmt og því
heldur enn áfram.
Þegar vér befjum árésir á
Roosevelt.
heimaeyjar Japana, munum vér
hafa að bandamönnum hetju-
þjóð Kínaveldis — en þessi
mikla þjóð hefur hinar sömu
friðarhugsjónir og vér. Vér mun
um vinna bug á öllum erfiðleik-
um og flytja slík hergögn til
Kína, að vald vors sameiginlega
fjandmanns verði að engu gert.
Tímabil varnar-vorrar á Kyrra
hafi er að enda. Nú er það mark-
mið vort að knýja Japana til
orustu. Á síðasta ári stöðvuðum
Framh. á 4. síðu.
Mibill árangur í sókníntii á Míd~
Donvígsfðdvunum og í Kákasus
Sókn rauða hersins á vígstöðvunum við Don og i Kákasus
heldur áfram, að því er seglr f miðnæturtilkynnlngunni frá
Moskva.
Rauði herinn hefur sótt niður með Don frá Tsimljanskaja, og
er nú um 120 km. frá Rostoff. Á Mið-Donvígstöðvunum hefur
sovéther sótt fram 50 km. á 30 km- breiðu svæði og tekið marga
bæL
f Mið-Kákasus sækja Rússar fíam og hafa tekið fimm b«l
síðasta sólarhringinn.
Þýzka herstjórnin viðui'kenndi
1 gærkvöld í fyrsta sinn undan-
hald fasistaherjanna í Kákasus.
í fregn, sem flutt var í Berlínar-
III
III afl uelia rayndlr sem rlMfl hauplr
Félag íslenzkra myndlistamanna er nú að byggja allstóran
sýningarskála, þar sem sýnd verða verk íslenzkra málara og
myndhöggvara. Bygging þessi verður nokkuð dýr — áætlað
kostnaðarverð 120 þús. kr. — en félagið á hinsvegar enga gilda
sjóði og hefur því stofnað til happdrættis til ágóða fyrir bygg-
ingu sýningarskálans.
Stjórn félagsins ræddi í gær við blaðamenn um starf og
stefnu félagsins og um hinn nýja sýningarskála.
Þorleifsson listmálari, Hér heima hefðu komið fram
raddir um það, m. a. frá tveim
meðlimum menntamálaráðs, að
með þessu vildu myndlistamenn
halda því fram, að þeir einir
hefðu vit á myndlist. Slíkt kvað
hann misskilning.
Þá er það óg á stefnuskrá fé-
lagsins, að haída sameiginlegar
listsýningar hér heima og er-
lendis. Til þess þurfa þeir að
koma upp sýningarskála og verð
ur hann tilbúinn á næstunni.
Félagar geta aliir þeir orðið,
sem stundaS&málara- eða mynd-
höggvaralist og hafa leyst af
hendi eitthvert verk, sem hlotið
hefur viðurkenningu.
í stjórn félagsins eru nú: Jón
Þorleifsson málari, formaður,
Finnur Jónsson málari, ritari og
Marteinn Guðmundsson mynd-
höggvari, gjaldkeri.
í félaginu eru nú 40 manns. 32
hér heima, en 8 erlendis. Af
þeim sem éru hérlendis, eru 4
arkitektar, en svo stendur á því,
að þeir voru i Bandalagi ís-
lenzkra listamanna, áður en því
var skipt í félagsdeildir eftir
hinum einstöku listgreinum og
hafa arkitektamir verið í mynd-
listamannáfélaginu síðan. Deild
irnar innan bandalagsins voru
stofnaðar fyrir tveim árum síð-
■ an. VÍ
Þeir félagsmenn, sem nú
dvelja erlendis, eru þessir: Emil
Walters, málari, í New York og
Nína Sæínundsdóttir, mynd-
höggvariv i Hollywood. Hinir eru
í Kaupmannahöfn og eru það
málararnir: Inger Blöndal, Jón
Stefáhsspn, Júlíana Sveinsdótt-
ir, Grete' Schewing og Svavar
Guðnason. Aðeins einn ísl. mynd
höggvari dvelur nú í K.höfn:
Sigurjón Ólafsson.
Þá vék Jón Þorleifsson máli
Framh. á 4. síðu.
Jón
sem er formaður félagsins, hóf
mál sitt með því að skýra frá
stefnuskrá félagsins, sem er
fyrst og fremst sú að stuðla að
framþróun skapandi myndlistar
í landinu og jafnan reyna að
hafa áhrif á það, að ríkið hafi
listfræðinga í þjónustu sirmi, er
geri tillögur um val þeirra
mynda, er ríkið kaupir.
í þessu sambandi kvaðst hann
vilja taka það fram, að þetta
ákvæði væri á stefnuskrá mynd-
listamanna erlendis og þar þekk
ist ekki annað en að öll söfn
hefðu listfræðinga eða mynd-
listamenn í þjónustu sinni til
þess að annast val mynda til
kaups, um það fjölluðu ekki aðr-
ir en listfróðir menn erlendis.
utvarpið, segú að þýzki og rúm-
enski herjpn í Mið-Kákasus hafi
yfirgefið fremstu stöðvar sínar
og stytt vamarlínuna