Þjóðviljinn - 13.01.1943, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 13. jauuar 1943.
plðOVIiJINM
Útgefandi:
Sameiningarflokhur alþýðu
Sósíalistaflokkurtnn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (,fib.)
Sigfús Sigurhjartareon
Ritstjórn:
Hverfisgötu 4 (Víkingsprent)
Sími 2270.
fifgreiðsla og auglýsingaskrií-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f., Hverfisgötu 4.
Sjálfkjörín
Dagsbrúnarstjórnin er sjálf-
kjörin. Þrátt fyrir víðtækari lýð-
ræðislega möguleika til baráttu
um stjórnarsætin býður enginn
aðili fram gegn stjóm þeirri,
sem setið hefur að völdum í
Dagsbrún síðasta ár.
Það mun vera í fyrsta skipti í
sögu Dagsbrúnar, sem stjórn þar
er sjálfkjörin og er áreiðanlega
í fyrsta skipti, síðan Dagsbrún
varð eitt fjölmennasta félag
landsins og. einhver voldugasta
samtakaheild íslenzkrar alþýðu.
Betri traustsyfirlýsingu en
þetta getur engin stjórn fengið
frá meðlimum félagsins. Og
stjórn Dagsbrúnar verðskuldar
þessa traustsyfirlýsingu líka full
komlega. Hún tók, við félaginu,
þegar afturhaldið í landinu
hafði lagt það í fjötra eins og
önnur vei'klýðsfélög. . Undir
stjórn hennar. sleit Ðagsbrún af
sér f jötra þessa, braut ísinn fyrir
alla verklýðshreyfingu landsins
og knúði fram mestu grunn-
kaupshækkun, sem verklýðsfé-
lögin nokkru sinni hafa fengið.
Og samhliða því kappi og
dirfsku, sem sýnd var í þessum
átökum, sýndi stjórnin hina ýtr
ustu gætni og forsjá í þeim mál-
um, sem gátu haft hættulegar
afleiðingar, svo sem í kaupdeil-
unni við setuliðið. Þessari stjórn
hefur tekizt að skapa einingu í
þessu stærsta verklýðsfélagi
landsins, sem er bæði alþýðunni
og allri þjóðinni til fyrirmyndar.
Sigur einingarinnar í Dags-
brún og traustsyfirlýsing Dags-
brúnarmanna til stjórnar sinn-
ar verður enn meiri, þegar þess
er minnzt, að þegar þessi stjórn
var kosin með tæpum 1100 at-
kvæðum, þá fengu andstæðing-
ar hennar um 700 atkvæði, — en
nú bjóða þeir ekki fram. Og
stjórn þessi hefur svo sem ekki
farið varhluta af árásum á þessu
fyrsta stjórnarári sínu. Henni
hefur ýmist verið borið á brýn
„fantatök“ við íslenzka atvinnu-
rekendur eða „undirlægjuhátt“
við þá útlendu, — en svo þegar
á á að herða, þá dettur engum
þeim, sem hæst hefur talað gegn
henni, í hug að reyna áð bjóða
fram á móti henni. Sigur Dags-.
brúnarstjórnarinnar er því að
öllu leyti einhver mesti sigur,
sem nokkur stjórn hefur öðlazt
í sínu verklýðsfélagi. Og sá sig-
ur er afleiðingin áf því að undir
forustu þessarar Dagsbrúnar-
stjprnar hafa reykvískir. verka-
menn unnið sína stærstu sigra
á sviði kaupgjaldsmálanna og
einingarinnár.
ÞJÓÐVILJINN
Ilfa Eretibúrg:
Sjakalarnir eru
þefvísír
í gömlu mdversku kvæði seg-
ir, að þegar tígrisdýrið fari í
veiðiför, þá fari sjakalarnir einn
ig á kreik — jafnvel fuglar fylgi
því eftir, en þegar tígrisdýrið sé
á flótta vilji enginn vera vinur
þess. Tígrisdýrið er ekki á flótta
sem stendur, en þegar hafa
nokkrir farfuglar flogið í suð-
urátt.
Ýmsir af sjakölum Hitlers eru
leiknir í því að bregða yfir sig
skikkju sakleysisins. Heima fyr-
ir ræða Finnar gremjufullir um
„hið mikla Finnland“, sem Hitl-
er hafi lofað þeim, en gagnvart
útlendingum setja þeir upp
mæðusvip og andvarpa þungan.
Já, og í Colorado héldu gamlar
meykerlingar að Finnar ættu í
„hreinu varnarstríði“.*)
En sjakalarnir í suðri gerðu
enga tilraun til meylegrar
feimni. Þeir kjömsuðu svo hátt,
að allir máttu heyra, og nöguðu
beinin, sem lágu eftir í slóð tígr-
isdýrsins.
„Hin nýja Evrópa“ er fjármál
í skáldsögustíl. Hitler greiðir
fyrir fallbyssufóður með heilla-
skeytum. Mússolíni og Anton-
escu eru ekki á föstum launum.
Þeir hafa einu sinni ekki fengið
loforð um launahækkun. Þeir
taka við því, sem að þeim er rétt
og lifa í voninni.
Mússolíni verður að berjast
um Korsíku á sléttunum við
*) Hvað sögðu ekki ýmsar
„gamlar konur“ hér á íslandi á
dögum finnagaldursins?!
Það mun enginn neita því, að
í Dagsbrún ríki hið fyllsta lýð-
ræði. Það er hverjum frjálst að
bjóða þar fram. Samt er stjórn-
in og allur trúnaðarmannalist-
inn sjálfkjörinn.
Því hrópa nú ekki vissir menn
um einræði. Þetta er alveg það
sama og gerst hefur i Rússlandi!
Verkamenn ræða hverja þeir
skuli hafa sem trúnaðarmenn
sína. Reynslan sýnir þeim að
þetta eru merrn, sem þeir geta
treyst. Og þeir verða sjálfkjörn-
ir næst, þótt allir hafi rétt til
þess að stilla upp á móti. Það er
eining vinnandi stéttar, sem
fundið hefur til máttar sins, sem
hér er að verki, — stéttar, sem
veit að eining vígreifs fjölda er
grundvöllurinn að öllum mögu-
leikum hans til frekari sigra. Og
við skulum vona að það sé ein-
mitt skilningurinn og tilfinning-
in fyrir nauðsyn þessarar em-
ingar, sem veldur þ\n að þeir,
sem voru andstæðingar Dags-
brúnarstjómarinnar fyi'ir ári
.siðan, bjóða nú ekki fram.
Beztu óskir alls íslenzks verka
lýðs fylgja Dagsbrún og hinni
sjálfkjörnu stjórn hennar á hinu
nýbyrjaða starfsári. Við skulum
vona að Dagsbrún takist að
sækja eirts fram á öllum sviðum
menningar og félagsþroska á
þessu ári, eins og henni tókst að
sækja fram á sviði kaupgjalds-
niálanria á aiðagfca ártrm
Don og skjálfandi af kuldanum
á rússnesku steppunni dreymir
Bersaglieri um sólarhitann í
Riviera. í hverjum mánuði læt-
ur Hitler Transylvaníu vera
þrætuepli milli Rúmeníu og Ung
verjalands. Þó að smáþjófarnir
hafi barizt innbyrðis og barið
sér að búmanna sið, þá hafa þeir
allt til þessa alltaf trúað á færni
háyfirþjófsins.
En í nóvember 1942 gerðust
margir óheillavænlegir fyrirboð
ar. Vissir farfuglar hröðuðu sér
frá hinum fölnuðu ti’jám í Vichy
til grænna og tígulegra pálma.
Og nú þegar ræða vissir svart-
stakkar um það, að amerískir
hafrar séu miklu kraftmeiri
fæða en makkarónur úr gervi-
efni
Rúmenar eru átakanlegasta
dæmið um alla krossfara Hitl-
ers. Fyi'ir 7 eða-8 árum lá leið
mín um Rúmeníu. Bændakon-
urnar í Rúmeníu gengu berfætt
| ar þegar kaldast var veður. En
rúmensku auðmennirnir lifðu,
þrátt fyrir allan sinn ruddaskap
og nesjamennsku, hinu íburðar-
mesta óhófslífi. Einmitt þessi ó-
þvegnu smámenni og þessa kúg-
uðu þræla hefur Hitler sent til
þess að „vernda Evi'ópumenn-
inguna fyrir bolsévismanum.“
Svo lengi sem rán og gripdeild
ir voru aðalatriðið stóðu Rúmen
amir sig vel. Þeir svívirtu
Odessa, eyðilögðu á Krímskag-
anum og saurguðu vatnið í Don-
fljótinu.
En þá rak tígrisdýrið upp vejn.
Ein af kúlum veiðimannsins
hafði hitt markið. Sjakalinn fór
að þefa í kringum sig. Vera
Ilja Erenburg.
kunni að nú væri kominn tími
til þess að hypja sig og þykjast
hvergi hafa nærri komið: Eg
gerði eiginlega aldrei neitt í
Rússlandi, herra. Eg var aðeins
á leiðinni til Transylvaníu frá
Búkarest og beygði heldur langt,
herra.
Við vitum að bændurna í
Rúmeníu dreymdi ekki um Stal-
íngrad né Novorossisk. Við vit-
um að Þýzkaland hefur rúið
„Stór-Rúmeníu“ og þjóðin
hungrar.
En við vitum einnig um fram-
ferði Rúmenanna í borgum okk-
ar og þorpum. Við vitum hvern-
ig þeir kæfðu með gasi íbúana i
Odessa, sem höfðu leitað hælis
í neðanjarðarbyrgjunum. Við
vitum hvernig þeir rændu og
brenndu í þorpum Kósakkanna.
Við vitum að stund reiknings-
skilanna kemur og sjakalarnir
reyna að forða sér á flótta ásamt
tígrisdýrinu.
Félag isMra sfýdenta i Haup-
uerðup iinliii ára
21. )ID. D. i
Félagið gengst fyrir merkilegri menningarstarfsemi meðai
íslendinga á meginlandi Evrópu.
Áskorun tii íslendinga um að styrkja þjóðemisstarfsemi
Hins íslenzka stúdentafélags í Kaupmannahöfn.
Hinn 21. jan. n.k. á Félag íslenzkra stúdenta í Kaupmanna-
höfn hálfrar aldar afmæli. Þótt hljótt hafi verið um þetta félag
nú um stund, er þess skylt að minnast, að það á sér merka og
viðburðarika sögu og hefur mjög komið við íslenzk stjóramál
og menningarmál almennt
I
, Þegar styrjöldin hófst uröu
íslenzkir náxnsmenn og aörir
landar á meginlándi Evrópu
mjög einangraðir. Mikil hætta
er bxíin þessum löndum. vor-
' um ef þeh' slitna algerlega úr
( tengslum við ættland sitt,
tungu og þjóöerni. Fyrir þá
sök hefur Félag íslenzkra
stúdenta í Kaupmannahöfn
hafizt handa og haldið uppi
kvöldvökum fyrir íslendinga
í Kaupmannahöfn. Hóf félag-
ið' þessa starfsemi haustiö
1941 og hefur haldið henni á^
fram síðan. Kvöldvökurnax
fóru þannig fram, aö á hverri
vöku var tekið fyrir eitthvert
ákveöiö íslenzkt efni, og voru
lesnir beztu og skemmtileg-
ustu kaflarnir, sem um það
fundust í íslenzkum bók-
menntum- Kaflarnir voru svo
tengdir saman meö' nokkrum
orðum til skýrmgar og yfir-
lits. Á hverri kvöldvöku var
útbýtt fjölrituöum blööum
meö íslenzkum kvæðum, sem
voru sungin, ýmist af öllum,
eöa af kór stúdenta. Voru m-
a. rifjuð upp gömul íslenzk
tvisöngslög og rímnastemmur.
____________________________3
Lúðvík Jósepsson flyt
ur frv. uir. eignar-
námsheimild handa
Neskaupstað
1. gr. Bæjarstjórn Neskaup-
staðar er heimilt að taka eign-
arnámi þann hluta jarðarinnar
Ness í Norðfirði, sem ekki er
þegar í eigu bæjarins.
2. gr. Lög þessi öðlast þegar
gildi.
Greinargerð.
Flestir kaupstaðir landsins
munu nú orðið eiga land það, er
bæimir eru byggðir á, og með
lögum um jai'ðakaup ríkisins
vegna kauptúna og sjávarþorpa
frá 1941 hefur Alþingi eiimig á-
kveðið að stefna að því, að kaup-
tún öll eignist allar lóðir og lend
ur innan sinna umdæma.
Neskaupstaður er einn þeirra
kaupstaða, sem eimþá ræður
ekki yfir bæjarlandi sínu. Af því
á bæjafélagið nú um 18 hxmdr-
uð, í óskiptu landi, en um 11
hundruð eru í eigu 6—7 manna.
Þessir fáu landeigendur ráða al-
gerlega útlánum og leigukjör-
um á bæjarlandinu og njóta í
ýmsu sérstakra hlunninda, sem
þeir sjálflr veita sér.
Langur rökstuðningur fyrir
þörf og réttmæti þess, að bæjar-
stjórnir ráði að fullu yfir landi
bæjanna, er óþarfur. Sú rök-
semd ein skal nefnd hér, að bæj-
arfélögin og eins ríkið auka verð
mæti lóða og lendna í kaupstöð-
um með margvíslegum fram-
kvæmdum, og sjá allir hve óðli-
legt er, að einstaklingar skuli
njóta þeirra verðhækkana lóð-
anna, sem þannig verða til.
Hið háa verð lóðanna, sem hið
opinbera hefur á þennan hátt
skapað, verður síðan beinlínis
fjötur um fót bæjarfélaganna
með ýmiskonar nauðsynlegar
framkvæmdir á bæjarlandinu.
Frumvarp þetta er flutt sam-
kvæmt beiðni bæjarstjórnai
Neskaupstaðar, sem hefur æ of-
an í æ rekið sig á vandkvæði
þess að ráða ekki yfir landi því
er bærinn er byggður á.
Kvöldvökur þessar iuöu
mjög vinsælai’ meöal landa í
Höfn og kom á völdvökurn-
ar margt fólk, sem aldrei hef-
ur áöur sézt á samkomum ís-
lendinga í Kaupmannahöfn.
En kvöldvökur stúdentaí'é-
lagsins ná ekki nema til Is-
lendinga í Höfn. Þessvegna
færðist félagið' þaö stórvhki
í fang, að gefa út tímarit á
íslenzku, er senda skyldi öll-
um íslendingum á meginland
inu, sem í næóist. Tímarit
þetta hefur nú hafi'ó' göngu
sína og heitir „Frón“.
En það' má vera vitanlegt
öllum mönnum, aö . svo fá-
mennt og fátækt félag, sem
Félag íslenzkra stúdenta í
Kaupmannahöfn mun ekki
geta staðiö eitt saman undir
útgáfu slíks tímaríts. Haustiö
1941 veitti íslenzka ríkisstjóm
in félaginu 1000 kr. danskar í
styrk til þess aö auka.starf-
semi félagsins. Styrkur þessi
Framh. á 4. sí'öu.