Þjóðviljinn - 17.01.1943, Blaðsíða 3

Sunnudaginn 17. janúar 1343.
ÞJÓÐVILJINN
3
þlðOVIUINR
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýfiu
Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Hverfisgötu 4 (Víkingsprent)
Sími 2270.
íVfgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Simi 2184.
Víkingsprent h.f., Hverfisgötu 4.
Baráftan víd
gagnrýnína
Versti óvinur sérhvers þjóð-
félags, sem komið er að fótum
fram, er gagnrýnin. Þetta hafa
valdhafarnir á íslandi ljóslega
fundið, og þeir hafa látið sér
að kenningu verða og hafið
skipulagða og vel undirbúna
herferð gegn gagnrýninni.
Hvað eiga líka handhafar rík-
isvalds að gerat sem hefur ver-
ið misbeitt á eins herfilegan og
svívirðilegan hátt, eins og ís-
lenzka ríkisvaldinu?
Þeir hafa um tvennt að velja,
að gefast upp, sleppa ríkisvald-
inu úr hendi sér, eða verja víg-
ið með „kjafti og klóm“, og
þá fyrst og fremst með því að
þagga niður í öllum gagnrýn-
endum.
íslenzka auðvaldið hefur val
ið síðari kostinn. Þegar nefndir
þess og starfkerfið í heild,
var orðið svo fúið og maðksmog
ið, að hvergi varð fingri á drep-
ið án þess sjúkt væri fyrir,
samdi það ný hegningarlög, og
ákvað að fyrir hverskonar að-
dróttanir og ásakanir í garð op-
inberra starfsmanna, skyldi
refsað verða, þótt sannar og
sannaðar væru.
„Aðdróttun þótt sönnuð sé,
varðar sektum ef hún er borin
fram á ótilhlíðilegan hátt“,
segir í 108. grein hegningarlag-
anna, sem íslenzka auðvaldið
setti í árslok 1939 til þess að
þagga niður gagnrýnina þegar
það sjálft fann að málstaður
þess var óverjandi.
Ákvæðum þessara laga og
þessarar greinar hefur nú verið
beitt af Hæstai'étti, til að dæma
Þórodd Guðmundsson alþingis-
mann í sektir fyrir að lýsa
nokkrum þáttum og þó senni-
lega ekki þeim verstu, í starfs-
ferli síldarútvegsnefndar, vænt
anlega með þeim árangri, að
ýmsir, þó vonandi ekki allir,
veigri sér við að segja það sem
þeir vita sannast og réttast um
þessa virðulegu nefnd, því
nefndarmenn hafa nú fengið
hæstaréttardóm fyrir því, að
þeir séu opinberir starfsmenn,
og óleyfilegt að segja um þá
óþægilegan sannleika, þótt
sannað sé að satt sé sagt.
Öllum hugsandi mönnum ber
að gera sér ljós þau sjúkdóms-
einkenni, sem á síðari árum
hafa komið í ljós hjá íslenzka
auðvaldsþjóðfélaginu. Það atr-
iði, sem hér er gert að umtals-
efni, er aðeins eitt af mörgum,
en það eitt út af fvrir sig, að
Brúin
Einn góðviðrisdag síðast í |
október, þegar hlé hafði orðið ;
á bardögunum, teygðu nokkr- j
ir foringjar rauöa hersins úr
sér á grasflöt inni í skógun- ■
um, og ræddu hið komandi
i verkefni: að brjótast gegn um
yrarnarlínur fjandmannanna.
Þessi hluti vígstöðvanna
hafði verið treystur í ágúst
og lá víglínan meðfram á
nokkurri, sem aðgreindi
þýzka herinn og stöðvar
rauða hersins.
Einn þein’a, sem lá í gras-
inu þetta hlýja haustkvöld,
var Mukin hershöfðing5.
Hann gerði boö fyrir Sosnov-
kin verkfræðing og sagði hon
um hvað rætt hefði verið um.
„Nú verður þú að finna ráð
til þess að skriðdrekarnir
komist yfir fljótið, en ....“,
— það varö þýðingarmikil
bögn — „í fyrsta lagi, verður
brúin að vera byggð áður en
>óknin hefst, en ekki meðan
á hcnni stendur, og í öðru
lagi, þá mega Þjóðverjar ekki
hafa minnstu hugmynd mn
hvað þú ert að gera“.
Sosnovkin bað um tuttugu
og fjögra stimda frest til þess
að ráða fram úr þessu vanda-
máli er virtist óframkvæman-
anlegt að ráða fram úr. Um
nóttina byggði hann í hugan-
um fjöldan allan af hinum
ótrúlegustu brúm. Loks um
morguninn, meðan hann meö
dofnum fingrum vafði sér
vindling, datt honum í hug
síðasta'og eina nothæfa, hug-
myndin um gerð brúarinnar.
Þegar hann hafði klætt sig
fór hann á fund hershöfðingj
ans og ’ skýrði honum frá
ráöagerð sinni- Brúin yrði
gerð eins og venjulegar brýr,
að öðru leyti en því, að í
fyrsta lagi yröi hún ekki sam-
hún undir yfirborði árinnar.
Hverjum kafla brúarinnar
skyldi komið fyrir niðri í
vatninu, og milli þeirra skyldi
hera um eins meters bil. Slík
brú yrði vitanlega ónothæf
*yrir fótgöngul’ö, en hún yrði
fær skriödrekum. Þjóðverj-
arnir myndu ekki koma auga
á hana, því hún yrði 18
bumlimga undh* yfirborði
'atnsms í ánni.
Áætlunin var samþykkt og
tafarlaust hafizt handa á
verkinu. Viður var höggvinn
’iægilega mikill i tvær brýr,
- þá, sem átti að koma fyr-
ir í ánni og aðra, sem skrið-
Irekastjórarnir áttu áð æfa
sig á. Meðan á þessu stóð at-
hugaði Sosnovkin áðstöðuna
við ána. Austurbakkinn, þar
sem rauði herinn var, var
lágur með aflíðandi halla nið-
ur aö straumnum. Vestur-
handhafar ríkisvaldsins telja
sér nauðsynlegt að beita sér
með þessum hætti gegn gagn-
rýninni, sýnir, að sjúkdómurinn
er alvarlegur og sjúklingurinn
ekki lífvænlegur.
Konstantín Símonoff:
niöri í árstraumnum
KONSTANTIN SIMONOFF
bakkinn var hár og brattm,
og þaðan gátu Þjóðverjar
haft ágæta útsýn yfir allt
sem gerðist á austurbakkan- |
um aö degi til. Með þýzkri '
skyldurækni héldu þeir uppi
skothríð á austurbakkann um
nætur.
Það kom ekki til mála að
byggja brúna að degi til, þvi
þá gátu Þjóðverjamir fylgst
meö hverri hreyfingu. En
hvernig var þá hægt að koma
bjálkunum fyrir, án þess
fjandmennimir yrðu þess var
ir? Sosnovkin braut heilann
um það án afláts. — Víst
sáu Þjóðvegjar allt sem gerð-
ist við austurbakkann. En
hvað gerði það til? Þá var
ekki annað en flytja bjálk-
ana fram með vesturbakkan-
um. Hæð hans, sem gaf Þjóð-
verjum útsýni yfir austur-
bakkann, huldi um leið fyrir
þeim þáð, sem gerðist við
vesturbakkann.
Spölkorn fyrir ofan var
bugða á ánni. Þar var hægt
að draga bjálkana út í ána,
fleyta, þeim vestur yfir og
láta siðan straumihn bera þá
þangaö sem brúin átti að
vera. Til frekara öryggis gekk
Sosnovkin þannig frá brúnni,
að skriðdrekum var aöeins
fært að fara hana frá austur-
bakkanum, en alls ekki aust-
ur yfir. Vestasti hluti hennar
var svo snarbrattur niður að
bakkanum, að skriðdrekar
komust ekki þeim megin frá
út á brúna, en skriðdrekar,
sem komu austan yfir gætu
hæglega farið yfir á árbakk-
ann.
Það tók tvo daga að fella
trén og telgja bjálkana til.
Þeir, sem að því unnu fengu
strangar fyrirskipanir um að
láta ekki heyrast til sín, þeg-
ar þeir voru að vinna á næt-
uraar,
Nú var ekki hægt að
merkja tré þau, sem saman
áttu að falla, meö skriftölum,
eins og venja er tii, þáð hefði
verið óös manns æði aö nota
ljós í aðeins 150 metra fjar-
lægð frá stöðvum fjandmann-
anna. í þess stað voru trén
merkt meö skorum.
Þriðju nóttina hófst Sos-
novkin handa meö að koma
brúnni fyrir í ánni. Það var
köld haustnótt og áin var
hemuð. Vatnið í ánni náði
mönnunum í geirvörtu, þar sem
þeir ýttu bjálkunum vestur
yfir. Þeir fóru mjög gætilega,
því hið minnsta skvamp heföi
ljóstráð öllu saman upp.
Mennimir unnu tveir og tveir
saman og fluttu ekki aðeins
trén yfh að vesturbakkanum,
heldur einnig grjót og sand,
til þess að festa bjálkana
með og tókst aö leysa þetta
af hendi, án þess að gjálfrið
í vatninu kæmi upp um þá.
Um morguninn höfðu þeir
lokið við 2 hluta brúarinnar,
sem voru ósýnilegir, bæði fyr-
ir Þjóðverjunurh og rauöa
hernum. Næstu nótt luku
þeh við aöra tvo og þriðju
nóttina viö þrjá, og þar með
síðasta hluta hennar.
Kúlumar hvinu yfh höfð-
um þeirra allar nætur, því
Þjóðverjar brugðu ekki vana
sínum, áð halda uppi skot-
hríð, til þess að koma í veg
fyrir alla „óvænta atburði“.
Nokkr.'r þeirra, sem unnu að
brúarsmíðinni særöust nokkr-
ir féllu, en sjúkraber-
arnir unnu sitt verk jafn
hljóðlaust og brúarsmiöirnir.
Brúin var fuligcrö. Síðan
liðu dagar 1 eftirvæntingar-
fuUri bið, því enginn vissi
nvenær sókin skyldi hafin.
Kvíðafullur fylgdist Sos-
novkin með því, þegar áin
fraus og. vatnið lækkáði.
Auðvitað hafði hann gert ráð
fyrir því. En segjum að áin
minnkaöi óvenjulega mikð?
Að lokum rann stund sókn-
arinnar upp. Um nóttina
læddist Sosnovkin og menn
hans yfir ána, brutu vakir
í ísinn og komu fyrir stólpum
til þess að leiðbeina skriðdrek
unum. í dagrenningu tóku
hundruð byssna að þruma, og
samtímis brunuðu skriðdrek-
i arnir niður áö ánni og út í
j hana. Hinn þunni ís gat eþki
haldið þeim uppi, en þvert á
móti öllum guðs og manna
lögum virtist vatnið gera það.
Á undan hinum ferlegu
vígvélum fór maður, sem vís-
aði þe'm veginn — Sosnov-
kin verkfræöingur, lágvaxinn
maður í gráum frakka.
Von á nýrri bók
eftir Theódór Friðriksson
Sjálfsævisaga Theodórs Friðrikssonar, í verum, kom út
1941. Var það mikið rit, í tveim bindum, samt. 729 bls.
Nú hefur Theodór nýja bók f smíðum, sem ráðgert er að
komi út á þessu ári.
Þegar bókin 1 verum kom
út, sagði einhver að hún væri
„íslandskvikmynd í 60 ár“. 1
þessu sambandi er rétt að
geta atburöar, sem varpar
nokki’u ljósi yfir það, hvemig
valdamenn „bókmenntaþjóð-
ar'nnar" búa að rithöfundum
hennar: Þegar Theódór hafði
lokið þessu verki lækkuðu
þeir vísu menn, sem úthluta
styrkjum til skálda og lista-
manna, ritlaun Theódórs úr
1500 kr. niöur í 1000 kr.
Vera. má, að þeir hafi
haldiö áð Theodór væri
nú hættur að skrifa og ekki
þyrfti að gera sér rellu út af
honum lengur. — Ellilaunin
skyldu einkennast af hinu
sama og ellilaun annara al-
þýðumanna hér á landi til
þessa: huðuleysi, vanþakklæti
I og nízku.
En Theódór Friðriksson er
alls ekki hættur að skrifa. —
Hann hefur nefnilega aldrei
skrifað sér til fjár, heldur af
ómótstæöilegri þörf til þess
aö tjá hugsanir sínar og
reynslu.
Þegar ég spurði Theódór
um efni þessarar nýju bók
hans, svaraði hann: — Það
var fyrir hreina tilviljun, að
þessarar væntanlegu bókar
var getið í blaði fyrir skömmu,
annars ætláði ég ekki aö ræöa
hana í blööunum, fyrr en ég
hef lokið að fullu við hana.
Þegar hún er komin út mega
blöuin segja þaö sem þeim
sýnist um hana.
Efni bökarinnar er að
miklu leyti frásagnir af ýmsu
úr ævi minni, sem ekki er
getið úm ííverum, eruþessar
frásagnir af atburðum, mönn-
um og málefnum, sem ég hef
kynnst.
Eg hafði hleraö, að' Theódór
nefndi einn kaflann í bók
s nni: „Ofan jar'ðar og neðan“
og spurði hann því sérstakiega
um þann kafla. Hann hló við
og svaraði: — Víst er svo,
og það er einnig rétt, áö þar
er sitt af hverju saman komið
og á máske eftir að veröa
meira áður en lýkur.
Meira vildi hann ekki láta
hafa eftir sér, en hitt er víst,
aö margan mun fýsa áö lesa
1 það, hvernig augum Theódór
iítur á lif ð — „ofan jarðai'
og neðan“.
Bókin verður 20—25 arkir
aö stærð, og mun koma út
á þessu ári- Arnór Sigurjöns-
son mun skrifa formála að
henni.
Auglýsið í
Pjódv.Ijaaum
H>«OO«íPO«0<XK(OÖ0O<