Þjóðviljinn - 23.01.1943, Blaðsíða 4

flJÓÐVIUINN
LEIKFELAG REYKJAVIKUR.
Næturlæknir: Kjartan Guðmunds-
son, Sólvallagötu 3, sími 5351.
Næturvörður er í Lyfjabúðinni
Iðunni.
Leikfélag Reykjavíkur sýnir „Dans
inn í Hruna“ annað kvöld, og hefst
sala aðgöngumiða kl. 4 í dag.
Skiðafélag Reykjavíkur ráðgerir
að fara skíðaför upp á Hellisheiði
næstkom. sunnudagsmorgun. Lagt á
stað stundvíslega kl. 9 frá Austur-
velli. Farmiðar seldir á laugardag-
inn hjá L. H. Muller frá kl. 10 til 5
til félagsmanna, en til utanféngs-
manna frá kl. 5 til 6, ef óselt er.
M* Mfi »».• «(’*• >.•»> uw -k1
Útvarpið í dag:
12.10—13.00 Hádegisútvarp.
15.30—16.00 Miðdegisútvarp.
18.30 Dönskukennsla, 1. flokkur.
19.00 Enskukennsla, 2. flokkur.
19.25 Hljómplötur: Samsöngur.
20.00 Fréttir.
20.20 Leikrit: „Húsfreyjan á Hömr-
um“ eftir Davíð Jóhannesson
(Haraldur Bjömsson o. fl.).
22.00 Fréttir.
22.10 Danslög.
24.00 Dagskrárlok.
K. R.-skíðaferðir að Skálafelli
verða um helgina eins og hér segir:
í dag kl. 2, í kvöld kl. 8 og á morgun
kl. 9 f. h. Þátttaka óskast tilkynnt
í síma 5587 kl. 5—6 í kvöld og morg-
unferðimar, en fyrir kl. 12 í dag í
kl. 2 ferðina. Farið verður frá Vest-
urgötu 2.
Kaupþingið.
föstud. 22./1. ’43. Birt án ábyrgðar.
.a
X
>
I
M *rt
c/j W)
*0 G
jr1 o)
> W)
3
^ tuo
J2 fl
& &
3 CuO
a
U
X
in
'3
&
w
s
4 Veðd. 13. fl. 105V2
41/2 — 4. fl. 100
41/2 Ríkisv. br. ’41 101
4% Kreppubr. 1. fl. 101
4 Bygg.sj. ’41 100
4% — ’41 101
4% Sildarv.br. 101
4 Hitaveitubr. 100 99
3% — 100
135

Sendum veizlumat
í bæinn.
Steinunn og Margrét
Valdimarsdætur.
Sími 5870.
'mnnuunuummn
uuuuuuuuuuuu
nýkomin
góð tegund af
húsakolum.
Símar: 1964 & 4017.
Revkjavík
uuuuuuuuuuuu
D> TJARNARBÍÓ
Um Atlants ála
(Atlantic Ferry).
Amerísk mynd um upphaf
gufuskipaferða um Atlanz-
haf.
Michael Redgrave.
Valerie Hobson.
Griffith Jones.
Sýnd kl. 5 — 7 — 9.
NÝJA BÍÓ
„Penny Serenade"
Stórmynd leikin af:
IRENE DUNNE
og CARY GRANT.
Sýnd kl. 6,30 og 9.
Sýning kl. 5.
Nýbyggjarnir
(Oklahoma Frontier).
Leikin af Cowboykappanum
JOHNNY MACK BROWN.
Bönnuð fyrir börn yngri en
12 ára.
Hafnarsfúdentínn
Framh. af 3. síðu.
sá félagsskapur, sem Sakir nefnd
ust. Eggert Ólafsson og þeir
Svefneyjarbræður stóðu að þess-
um félagsskap, sem virðist hafa
haft þann tilgang einn að efna til
samdrykkju meðal íslenzkra
stúdenta. En það er ekki fyrr en
á 19. öld, að íslenzkir Hafnar-
stúdentar bindast samtökum er
stefna að þjóðnýtum markmið-
um. En það er eftirtektarvert, að
pólitískir viðburðir á meginlandi
Evrópu virðast hafa ráðið miklu
um vaxandi þjóðmála- og menn-
ingarstarfsemi íslenzkra Hafn-
arstúdenta. Ári áður en Júlíbylt-
ingin brýzt út á Frakklandi gef-
ur Baldvin Einarsson út fyrsta
árgang Ármanns á Alþingi. Á
áramótunum 1830—31 stofnar
hann félagsskap með stúdent-
um, sem hann kallar „alþingi“
og skyldi örva áhuga og þekking
manna á öllum þeim málum er
ísland varða. Félag þetta lifði að
vísu skamma stund og lagðist
niður við fráfall höfundar síns,
en upp frá því varð aldrei sam-
takalaust með íslenzkum Hafn-
arstúdentum, og frá þessum tíma
gætir æ meira þátttöku þeirra í
opinberum málum íslendinga.
Þetta eru ár þjóðfrelsisstefn-
unnar í Evrópu, ár hinnar miklu
hreyfingar, sem tengdi þjóð-
frelsi og persónufrelsi allsherjar
mannréttindabaráttu.
Öldur ’ þessarar hreyfingar
skullu- einnig á ströndum Dan-
merkur. Hið danska einveldi tók
að riða og varð að veita hinni
frjálslyndu hreyfingu nokkrar í-'
vilnanir. Hinir íslenzku bænda-
synir í Kaupmannahöfn, Hafn-
arstúdentamir, tóku þessari
hreyfingu tveim höndum. Þeir
fylgdust nákvæmlega með öll-
um pólitískum hræringum um-
heimsins. Skírnir, tímarit Bók-
menntafélagsins, birti eingöngu
erlend tíðindi, og Hafnarstúd-
entar skráðu fréttirnar. Fjölnir
gaf erlendum tíðindum jafnan j
mikinn gaum. Og í formálanum
fyrir 1. árgangi Nýrra Félagsrita
skrifar Jón Sigurðsson þessi orð:
Þegar vér hugleiðum efni vor
íslendinga, þá er því eins varið
hjá oss og öðrum, að vér eigum
einkum tvennt að athuga, ásig-
komulag vort og ásigkomulag
annarra þjóða.
Hinn mikli vorhugur, sem ein-
kennir íslenzka Hafnarstúdenta
á árunum 1830—1850 er evrópsk
ur að uppruna sínum. Þeir skildu
ljóslega, að þeir höfðu heims-
hreyfingu að bakhjarli, er þeir
báru fram kröfur og bænarskrár
um verzlunarfrelsi handa íslend-
ingum og pólitísk réttindi. Ef
ekki hefði notið þessarar evr- j
ópsku hreyfingar þjóðínelsia-

Dausinn i Hruoa
eftir Indriða Einarsson.
Sýning annað kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 4 til 7 í dag.
44
H.F. EIMSKIPAFELAG ÍSLANDS.
stefnunnar mundu íslendingar
ekki hafa hafið þjóðréttindabar-
áttu sína. En það var gifta fs-
lands á þessum árum, að mann-
val hins íslenzka æskulýðs var
við nám í Kaupmannahöfn, á
næstu grösum við heimsviðburð
ina. íslenzkir Hafnarstúdentar
voru einir allra íslendinga þann-
ig í sveit settir, að þeir gátu haf-
ið skipulagsbundna pólitíska bar
áttu um endurheimt íslenzkra
frelsis- og þjóðréttinda úr hönd-
um Danastjórnar. En það var
einnig gifta íslands, að bænda-
stéttin íslenzka sýndi fljótlega
furðulegan pólitískan þroska og
veitti pólitískum kröfum Hafn-
arstúdénta brautargengi sitt. —
Jóni Sigurðssyni forseta var ekki
síður sýnt um að fylkja almúga
sveitanna um þjóðréttarkröfur
sínar en stúdentunum í Höfn. —
Fyrir þá sök var afstýrt þeirri
hættu, að sjálfstæðishreyfing vor
yrði rótlaus menntamannahreyf
ing, er einangraðist frá alþýðu
landsins. — Hafnarstúdentarnir
voru, að minnsta kosti til loka
19. aldar, flestir bændasynir,
vinnustúdentar, sem úr hafði
tognað við árina og orfið. Bilið
milli þessara tveggja stétta, sem
hafa báðar átt svo ríkan þátt í
pólitískri þróun vor íslendinga,
yar ekki svo breitt, að þær gætu
ekki unnið í sameiningu að lausn
þjóðtækra viðfangsefna.
Ég gat þess áðan, að þjóðmála
barátta Hafnarstúdenta hefði
verið ein alda vakin á heims-
hafi þjóðfrelsisstefnunnar. Ekk-
ert sýnir ljósar en endalok þjóð-
fundarins, hve örlög beggja
hreyfinga voru samanslungin.
Danastjórn gat því aðeins beitt
okkur hervaldi, að afturhaldið
á meginlandi álfunnar hafði þá
gengið á milli bols og höfuðs á
þjóðfrelsishreyfingunni. — En
þetta var aðeins stundaráfall. —
Sú hreyfing, sem fyrst hafði
vaknað meðal íslenzkra Hafnar-
stúdenta varð ekki kveðin nið-
ur. Hún sótti í sig veðrið eftir
því sem lengra leið, unz hún náði
því marki, sem djörfustu höf-
unda hennar hafði ei órað fyrir.
Hafnarstúdentar voru enn sem .
fyrr framarlega í flokki á síð- |
ustu áföngum sjálfstæðisbarátt- 1
unnar, þótt ekki bæri þeir slíkan
ægishjálm yfir hreyfingunni sem
áður. En í því efni réð óviðráð-
anleg þróun sköpum. Stúdenta-
og menntamannastéttin var ekki
lengur eins mikilsráðandi í þjóð
félaginu og hún áður hafði verið.
Nýjar stéttir höfðu risið upp og
vaxið svo að þroska, að þær
þurftu ekki handleiðslu sona i
Mínervu.
Og nú er svo komið, að Hafn-
arstúdentúm hefur orðið að i
Vér leyfum oss að benda viðskiptamönnum vorum
á, að vörur, sem þeir eiga liggjandi í vörugeymsluhús-
um vorum, eru þar á þeirra ábyrgð og að þeim ber
sjálfum að sjá um brunatryggingu á þeim, og um aðrar
þær tryggingar, sem þeir telja nauðsynlegar.
Þetta gildir jafnt um þær vörur, sem eru í vorum
vörzlum hér í Reykjavík og hjá afgreiðslumönnum
vorum víðsvegar um landið.
Reykjavík, 22. janúar 1943.
H.F. EIMSKIPAFÉLAG ÍSLANDS.
víkja úr þeim sessi meðal ís-
lenzkra menntamanna, er hann
áður skipaði. Þeir hafa misst hin
gömlu fríðindi Friðriks II. og
njóta ekki þeirra forréttinda, er
þeir áður höfðu. Meginþorri ís-
lenzkra stúdenta gengur nú á
innlendan háskóla, og á árunum
milli heimsstyrjaldanna hafa
þeir stúdentar, sem utan hafa
farið, leitað sér menntunar í
sundurleitustu löndum. Það er
ekki nema vel að svo sé. Fjöl-
breytni í uppfræðslu mennta-
manna vorra ætti að aukast við
það. En þrátt fyrir það, að aðr-
ir og stærri háskólar lokki land-
ann til sín, virðist hin aldna
alma mater, Kaupmannahafnar-
háskóli, ekki hafa misst aðdrátt-
arafl sitt á unga íslenzka stúd-
enta. Enn er hann mikið sóttur
og flestir una þar vistinni vel.
Við Kaupmannahöfn eru líka
tengdar margar ljúfustu minn-
ingar íslenzks menntalífs. — í
Kaupmannahafnarháskóla hafa
gengið lærðustu og gáfuðustu
menn íslenzku þjóðarinnar. —
Borgin er full af íslenzkum erfð
um og minningum. Hún geym-
ir þriggja alda lærdómsframa og
æskusyndir íslenzkra mennta-
manna. Og þegar við Hafnar-
stúdentar beggja megin hafsins
drekkum í kvöld full félags okk-
ar, þá munum vér ekki gleyma
háskólanum, sem miðlaði okkur
lærdómi og vísindum, sem veitti
okkur ómælt hina heiðu gleði
stúdentsáranna. — Kaupmanna-
hafnarháskólinn og Kaupmanna
höfn kom okkur öllum til nokk-
urs þroska.
En um leið og við drekkum
þetta full hörmum við um leið
hin illu örlög, sem háskólinn og
borgin hafa hlotið. Erlent her-
vald heldur Danmörk í ánauð,
og hefur þar sem annars staðar
svipt háskólann akademisku
frelsi. Við sem höfum kynnzt
kennaraliði Kaupmannahafnar-
háskóla skiljum bezt, hvílík á-
nauð það er háskólanum að
starfa fyrir framan brugðna
byssustingi.
íslenzkir stúdentar eru nú í
miklum vanda staddir. Þeir geta
nú ekki leitað til annarra' landa
en Englands og Ameríku. Upp
á síðkastið hefur það mjög far-
ið í vöxt, að íslenzkir stúdentar
leituðu til Vesturheims til að
afla sér beirrar menntunar, sem
eigi fæst hér á landi. Þetta eru
mikil umskipti fyrir íslenzka
stúdenta. Vér íslendingar erum
Evrópumenn. í Evrópu eigum
vér ætt vor og óðul í andleg-
um og menningarlegum efnum.
Kaupmannahöfn var í þrjár ald-
ir gluggi okkar, er sneri að Ev-
rópu. Það er afmælisósk mín til
Félags íslenzkra stúdenta í Kaup
mannahöfn, að þessi gluggi megi
opnast brátt aftur, að Evrópa
megi aftur verða íslenzkum
menntamönnum það, sem hún
hefur verið frá upphafi íslands
byggðar: andleg arfleifð vor, er
við megum nytja þegar okkur
lystir)
Fyrir rúmum 200 árum kvaddi
ungur íslenzkur stúdent Kaup-
mannahöfn að afloknu námi. —
Það var Skúli Magnússon, sem
síðar varð landfógeti fyrstur ís-
lenzkra manna. Hann kvaddi
með þessari vísu:
Þótt eg Hafnar fengi ei fund
framar en gæfan léði.
Ljúft er hrós fyrir liðna stund.
Lifði eg í Höfn með gleði.
Íþróttasíðan
Íþróttasíðan, sem vera átti í
blaðinu s. 1. föstudag, kemur í
blaðinu á morgun.
ReykjíiVík rafmagnlaus
s?-
í fyrrakvöld kl. um 9% varð
Reykjavík rafmagnslaus.
Ástæðan til þess var sú að
krapstífla komst í ristarnar við
Sogstöðina og síðar túrbínuna.
Um kl. 8V2 í gærmorgun hafði
krapinn verið hreinsaður burtu
og hægt var að hleypa straumi
á að nýju.
Vegna rafmagnsleysisins var
ekki hægt að prenta Þjóðvilj-
ann og kom hann því ekki út í
gær.
Fallhlífarhersveitir
Framhald af 1. síðu.
Þrátt fyrir yfirlýsingamar
um að Hitler og Antonescu hafi
náð fullu samkomulagi um öll
mál sem rædd voru á fundinum
í Berlín, er talið að engin varan-
leg lausn hafi náðst um helztu
ágreiningsmálin.