Þjóðviljinn - 27.01.1943, Blaðsíða 2

2
ÞJÖÐVILJINN
Miðvikudagur 27. janúai' 1943.
Guntiar Benedíkfsson;
Síðastliðinn föstudag efndi
Stúdentafélag Reykjavíkur til
umræðu um utanríkismál vor ís-
lendinga. Sýnilegt var að stjórn
félagsins vildi vel til þessa,
vanda, tveir alþingismenn, hvor
úr sínum ýtrustu andstöðuflokk-
um þingsins, voru fengnir til
framsögu og þar með tryggt að
hinar fjærstu skoðanir til
beggja handa mættu koma fram
til grundvallar framhaldandi
umræðum. Af fundinum fór ég
hinn glaðasti sem sósíalisti, því
að þar höfðu skoðanir vors
flokks unnið glæsilegan sigur í
umræðunum, en sem stúdent
var ég ekki eins ánægður þar
sem umræðurnar höfðu ekki bor
ið vott þeirrar festu og skýrleika
sem full þörf hefði verið á og
BLÖNDAHLS-KAFFI
kostar nú aðeins kr. 1.50
pakkinn (250 gr.), í smásölu.
Grípið tækifærið þið, sem enn
ekki hafið reynt þetta vinsæla
kaffL
yxyxyxvx y.< y.< y.< y:<y.<y.<y.<y.<
iMi iXXi M Xa rA
vyÆ&wymxmíZí}.
Sendum veizlumat í bæinn.
Steinunn og Margrét
V Idimarsdætir
Sími 5870.
mátt hefði vænta þegar Stúd-
entafélagið ríður á vaðið með
félagslegar umræður um þessi
mál, sem í mestum barndómi eru
allra vorra mála og þó mest und
ir komið að réttum tökum séu
tekin á þessum örlaga tímum.
— þótt tveir þingfulltrúar væru
fengnir til framsögu, þá kom það
í ljós, að aðeins annar þeirra
hafði gert sér fulla grein fyrir
því, um hvað umræðurnar stóðu
og hvað utanríkismál eru í raun
og veru, og þriðji maðurinn,
sem þó er prófessor að nafnbót
og doktor í einhverju, virtist ein
göngu líta á þessi mál sem brand
araefnivið og tilefni til árása á
andfasista í hvaða herbúðum sem
þá er að finna. Þetta var mjög
leiðinlegt, en þó ekki ástæða til
að ræða um utan þess vettvangs
þar sem umræðurnar fóru fram.
En Morgunblaðið tekur sig til
og fer að lýsa þessum fundi og
þá á þann hátt að lepja upp allt
það ómerkilegasta, sem þar kom
fram og skilur þannig við málið
að ókunnir mættu ætla, að á
þessum fundi Stúdentafélagsins
hefði ekki komið fram neitt, er
til þess bendir, að íslenzkir stúd-
entar hafi snefil af skilningi á
því, hvað það er sem um er að
ræða þegar utanríkismál em tek
in á dagskrá.
Það skal tekið fram, að frammi
staða Sigurðar Bjarnasonar var
ekki líkt því eins aum og Morg-
unblaðið vill vera láta, í frum-
ræðu sinni hélt hann sig um
skeið nærri kjarna málsins, þar
sem hann ræddi um hlutleysis-
afstöðu vora, veikleiki hans í
því efni var sá, að hann virtist
líta svo á, að j hlutleysisafstöðu
vorri gæti öll vor utanríkisstefna
vérið fólgin,-og benti Einar 01-
geirsson mjög skýrt og greini-
lega á það, hve alvarleg villa það
væri, ef vér ætluðum að tak-
marka utanríkisstefnu vora við
svo þröngt svið. Þennan þátt
umræðnanna minnist Morgun-
blaðið ekkert á, þar sem rætt var
þó um veigamikið atriði og mátti
Dðmflelnd i uerðlaosiflálum
hefur ákveðið eftirfarandi hámarksverð:
I heildsölu 1 smásölu
Camy handsápa kr. 130/48 pr. 144 stk.
Casco — — 77/05 — 144 —
Fiskbollur 1 lbs- 12 oz — 2.95 — dós
Fiskbollur. 2 Ibs. — 3.35 — —
kr. 1-20 pr. stk.
— 0.70---------
— 3.85 — dós
— 4.35---------
Smás'alar utan heildsölustaðar mega auk smásöluálagning-
ar leggja á sápur og þvottaefni, te og cacao fyrir flutnings-
kostnaði kr. 0.30 pr. kíló.
Reykjavík, 23. jan. 1943.
Dómnefnd í verðlagsmálum.
oBcejai ipóztwvi/nn
„Hupsandi menn“
Fleetir eru því marki brenndir aS vilja
láta kalla sig „hugsandi menn“ og þyk-
j ir sér meiri smán gerð er þoluð verði ef
ótaf er brugðið. Það er heldur ekki á-
stæða til að smána menn með köpuryrð-
um, bezt að hver og einn beri þá smán
eða þá sæmd, sem verkin sjálf veita hon-
um, en því miður „bölvaðar staðreynd-
irnar“ hafa til að mótmæla því sjálfsá-
liti fjölda manna að þeir séu „hugsandi
menn."
Hvað segja nú t. d. staðreyndirnar um
menn, sem ekki viðurkenna að fjármála-
og framleiðslukerfi það, sem flestar þjóð-
ir hafa búið við, síðustu hálfa aðra öld-
ina, orðið úrelt og getur ekki veitt fjöld
anum sómasamlegt lífsframfæri á svoköll-
uðum „friðartímum".
Er hægt að kalla slíka menn hugsandi?
Slitin flík
Sannleikurinn er sá, að skipulag sam-
keppninnar og hins ótakmarkaða einka-
rcksturs er slitin flík. sem þjóðirnor verða
að fleygja, og klæðost annarri í hennar
stað ef þær eiga ekki að ferðast hrjáðar,
kaldar og tötrum búnar, um lönd tak-
markalausra auðæfa, hver sá sem ekki
viðurkennir þessa staðreynd, getur ekki
talizt hugsandi maður.
Ekki er þetta í fyrsta
sinn, sem mannkynið
þarfnast nýrra fata.
I Allir eru sammála um að mannkynið
hefur gengið þróunarbraut, og hana langa
og allerfiða á stundum. Það er svo löng
leið frá frummanninum í skógum hita-
vera báðum ræðumönnum til
nokkurs hróss. Morgunblaðið
tekur það eitt, er Sigurði Bjarn-
arsyni og stúdentum yfirleitt
má vera til minnkunar, marg-
þvældan og marg hrakinn þvætt
ing sem ekkert kemur málinu
við, um línu frá Moskva, hringl-
andahátt kommúnista og
grimmd og kúgun Rússa. Jafn-
vel andstæðingar Einars Olgeirs
sonar hlutu að dázt að því hve
vel hann varðist því að láta
teygja sig út í þetta margtuggna
; þras en hélt sig fast við þunga-
miðju málsins, hnattfx-æðilega
afstöðu lands vors og þar með
afstöðu vora í yfiri'áðastreitu
og hagsmunaafstöðu stórveld-
anna, hver hætta oss stafaði af
! þessari afstöðu og á hvern hátt
vér gætum hagnýtt oss hana til
tryggingar sjálfstæði voru, ef
réttilega vaeri á haldið.
Það virðist ekki vera í mikið
ráðizt þótt sú krafa væri gerð
til málgagna stórra stjórnmála-
flokka í landinu, að þeir á slík-
um alvörutímum sem nú eru
uppi, vendu sig af þeim fávita-
hætti að vera að blanda stjóm-
málafyrírkomulagi erlendra
i ríkja inn í afstöðu vora til að ná
| við þau vinsældum og hagsælum
J samningum. Þegar við sósíalist-
ar leggjum áherzlu á það, að
| afla þurfi yfirlýsinga frá Breta-
veldi og Bandaríkjunum um á-
byrgð á sjálfstæði voru í fram-
tíðinni, þá gerum við það án tij-
lits til þess, að þetta eru auðvalds
ríki sem beitt hafa yfirgangi við
fámennar þjóðir og frumstæðar.
Það sem afstöðu vorri veldur, er
aðstaða þessara stórvelda við
FVamhald á 3. síðu.
beltisins og til borgarans í núÖíðarmenn-
ingu þjóðfélagsins, og vissutega hefur
mannkynið oft þarfnaat nýrra fata á þeirri
leið, oft hafa úreltar venjur og úrelt þjóð-
félagsform, verðið á bál borin á göngunni.
„Hugsandi menn“ hafa oetíð skilið nauð-
syn- slíkra fataskipta, en hinir sem lítt
eða ekki geta talizt hugsandi, hafa stritast
á móti, þeir hafa viljað ganga í gömlum
slitnum görmum, og þannig er þetta enn
þann dag í dag. En ekki verður þróunin
stöðvuð. Þjóðfélagsform, sem við búum
| við, hverfur á allra næstu tímum og ann-
að nýtt og betra kemur þess í stað.
Hvaða efni eru í
Coca-cola ?
Það er mikið talað um hinn nýja drykk
Coca-cola, ýmsar sögur ganga um hvern-
ig hann er saman settur. Því er t. d.
mjög almennt haldið fram að í honum
sé vottúr af cocaini, sem valdi því að
ménn verði sólgnir í drykkinn, og jafn-
vel svo að ástríðu megi kalla.
Ekkert skal um það fullyrt hvað hæft
er í þessum orðrómi en aðeins skal á það
bent að ástæða er til að fá úr þessu skor-
ið.
Hvað segir matvælaeftirlitið?
Heyrir þetta ekki undir verkahring þess?
Því er hér með beint til matvælaeftir-
litsins að láta efnagreina Coca-cola og
birta niðurstöðurnar.
En hvað um innflutn-
inginn ?
Fjármálaráðherra, herra Björn Ólafsson,
hefur talað mjög fjálglega um þann voða
sem þjóðinni stafajbi af þvf að skipakostur
til vöruflutninga frá Vesturheimi til ísjands
mundi verða mjög takmarkaður f náinni
framtfð.
í þessu sambandi dettur mani í hug:
Hvað mikið er flutt af sykri til landsins
vegna Coka-cola framleiðslunnar?
Væri ekki réttara að sþara það skips-
rúm sem til þessara sykurflutnings fer?
Er ekki flutt inn allmikið af flöskum
og ýmislegt freira, sem Coka-cola fram-
leiðslan þarfnast?
Væri ekki réttara að spara það skips-
rúm sem til þessara flutninga þarf.
Björn Ólafsson fjármálaráðherra væri
ef til vill tilleiðanlegur að spjalla við
um þetta við Björn Ólafsson Coca-cola
framleiðenda, og ef ekki fengizt sam-
komulag milli þessara nafna, gæti kom-
ið til mála að fá Vilhjálm Þór atvinnu-
málaráðherra sem sáttasemjara, ef at-
vinnumálaráðherrann skyldi þó lenda í
deilu við Vilhjálm Þór Coka-cola félaga
Björns Ólafssonar, mætti reyna að fá Jón
ívarsson til að jafna deiluna.
vera stórir
Það er oft, að menn sem eru litlir að
vexti, líkamlega eða andlega, langar til
þess að sýna að þeir séu „stórir’*.
Kemur þetta fram á ýmsan hátt. i
draumum um ,,foringja“-hlutverk eða
valdaaðstöðu til þcss að gcta látið til sfn
taka.
Síðastliðinn fimmtudag lagði inn-
heimtumaður leið síná inn í skrifstofu
Elliheimilisina Grund með reikning til
þess, — útborgunartfmi þar kl. 10—12
á fimmtudögum.
Kl. 101/£ þenna fimmtudag barði inn-
heimtumaðurinn þar að dyrum. Inni sat
Gísli í Ási og drakk kaffi. Tók hann við
reikningnum og sagði um ieið: „Viljið
þér gjöra svo vel og taka ofan meðan ég
borga yður reikninginn".
Innheimturnaðurinn sem ekki hafði ætl-
að sér að sýna neina ókurteisi, svaraði
með annari spurningu: „Er það skilyrði
fyrir greiðslunni?"
„Já,“ svaraði Gísli og stóð kyrr með
reikninginn í höndunum, rétti hann síð-
an aftur að innheimtumanninum, er tók
við honum og fór út.
— Vei þeim, sem ekki ber hina réttu
virðingu fyrir GfaJa í Ási! 1
LO
FASISTAHERIRNIR HRAKT-
IR ÚR LÍBÍU.
Tripolis, höfuðborg Lfbfu, er á valdi
brezka hersins, sem sótt hefur þangað frá
E1 Alamein í Egiftalandi á tveimur mán-
uðum. Þegar bandarískur og brezkur her
hóf innrás í Norður-Afriku og náði valdi
á Marokkó og Alsfr, var talið líklegt að
lokaátökin um suðurströnd Miðjarðarhafs-
ins yrðu um Tripolis. En sókn banda-
mannaherjanna að vestan hefur tafizt, og
nú er áttundi brezki herinn meira að segja
kominn inn í Túnis. Það er vel af sér
vikið, en þó ber þess að gæta að f Norð-
ur-Afriku hafa fasistaríkin ekki haft nema
15—20 herfyki (samkvæmt brezkum
fregnum), á sama tfma og 240 fasistaher-
fylki hafa barizt gegn rauða hernum á
austur vígstöð vunum.
„ÞRJÁR BORGIR“.
Borgin Tripolis stendur á höfða sem
teygist út í Miðjarðarhaf. Það var í fyrnd-
inni nýlenda Fönikíumanna, sem reistu
borgirnar Sebrata, Oea og Leptis magna.
| Oea stóð milli hinna borganna tveggja,
| varð höfuðborg landsins og hlaut nafnið
i Tripolis (þrjár borgir). Hún varð mið-
stöð í viðskiptum hinna evrópsku hafna
við Mið-Afriku og Súdan. Frá borginni
gengu langar úlfaldalestir suður yfir Sa-
haraeyðimörkina. Grikkir hernámu land-
ið, síðar Egiftar og loks Rómvcrjar. Það
varð háð Karþagó og landið sem nefnist
Tripolitania (vesturhluti Lfbíu) varð
rómverskt skattland.
Á 16 öld komst Trípolis á vald Tyrkja
og hélst það þar til ítalir hemámu lond-
ið 1911. Árið eftir, 1912, viðurkenndu
stórveldin yfirráð ítala í Lfbfu allri.
ÁGÆT HÖFN.
1 .
Nú á tínium er Tripolis fræg fyrir hina
ágætu höfn, rómverskar byggingar og
trjáskrúð sitt. íbúarnir eru 70 þúsund,
flestir Arabar, en allmargt Gyðinga býr
í borginni. íbúar allrar Líbíu, sem er 679
þús. ferkílómetrar að stærð, eru innan
við milljón. Þar af eru aðeins 90 þúsund
ítalir.
VIN ÁTTU SÁTTMÁLI MILLI
TYRKLANDS OG SOVÉT-
RÍKJANNA V/ENTANLEGUR.
Rétt fyrir áramótin kvaddi tyrkneska
stjórnin sendiherra sína f London, Moskva
og Berlín heim, til að ráðgast við þá um
stjórnmálahorfurnar. Um sama leyti
kvaddi brezka stjórnin heim sendiherra
sína í Ankara og Moskva.
Talið er að allar þessar sendiherraferð-
ir standi f sambandi við nýjan sáttmála
milli Tyrklands og Sovétríkjanna, sem
væntanlegur sé innan skamms. Þýzki
sendiherrann í Ankara, von Papen. hefur
með blíðmælum og hótunum reynt að
hindra þessa samninga, en árangurslaust.
Arakan, sendiherra Tyrkja f Berlín,
kom með harðort hótunarbréf frá þýzku
stjórninni. Ef Tyrkland ætlaði sér að tako
stefnu gegn fasistarfkjunum biðu lands-
ins örlög Póilands.
FÆR ÞÝZKALAND MEST-
ALLA KRÓMFRAMLEIÐSLU
TYRKJA 1943?
Þýzka stjórnin óttast að vináttusáttmáli
Tyrldands og Sovétríkjanna geti Ieitt til
j þess að Tyrkir Ieyfi herskipum Banda-
manna að fara um Dardanellasund. og
þá hafa Þjóðverjar engu síður áhyggjur
af því hvað verður um hina dýrmætu
krómframjeiðelu Tyrkja.
Þýzk-tyrkneski viðskiptasáttmáiinn, sem
gerður var fyrir tveimur árum, mælir svo
fyrir að Þjóðverjar fái mestan hluta af
krómframleiðslu Tyrklands á þessu ári.
Viðskiptafulltrúi Hitlers, dr. Karl Clo-
dius, lofaði Tyrkjum skriðdrekum, fall-
bysaum, flugvélum og öðrum hergögnum
> skiptum fyrir króm, sem er þýðingar-
mikið hergagnahráefni. Þessi loforð hafa
Þjóðverjar ekki geta haldið, og svo getur
farið að Tyrkir lýsi viðskiptasáttmálann
fallinn úr gildi af þeim ástæðum.
Á hverjum degi fer flugvél frá Ankara
til Berlín með skýrslur von Papens um
gang þessara mála. Húsbóndi hans von
Ribbentrop, hefur heimtað nákvæmar
1 skýraiur daglega