Þjóðviljinn - 10.02.1943, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 10. ífc.bi'úat’ 1S4ö.
tMÖOVIIIINIi
j
Ötgeíandi:
Sameiningarflokkur alþý/ u
SósLalistaílakkurinn
Ritatjórar.
Einar Olgeirsson (áb )
Sigfús Sigurhjartarsm
Ritstjórn:
Garðarstrætí 17 — Vlki'.'gsprem
Sirni
\ígreiðsla og auglýsingr skru-
stofa, Austurstræti 12 (1. hær
Sími 2184
Víkingsprent h. i. GarSorKUæO 17
Dýrtíðarmáliii; ríkisstjðrn-
in og þingflokkarnir
Þegar núverandi ríkisstjórn
tók við,- fór hún fram á það við
þingið að það stöðvaði með lög-
um alla verðhækkun til febrú-
arloka, eða í 70 daga. Á þeim
tíma mun ríkisstjórnin hafa ætl-
að sér að leggja fram tillögur
sínar um lausn dýrtíðarvanda-
málsins.
Nú eru 50 dagar liðnir aí þess-
um tíma og ekki bólar enn
dýrtíðarráðstöfunum ríkisstjóm
arinnar, því ekki verðvu' það
kallað aðgerð gegn dýrtíðinni að
eyða 6 milljónum króna úr rík-
issjóði til þess að lækka kjöt-
kílóið um 1 krónu og kaupið
þar af leiðandi um nokkra aura
á tímann-
Hvaða tillagna er að vænta
frá ríkisstjóminni um dýrtíðar-
málin? Fjárlögin fyrir þetta ár
verða afgreidd næstu daga,
Engar fyrirætlanir koma fram
í þeim. Heyrzt hefur að tillögur
séu á ferðinni um breytingar á
skattalögunum, — en það er
allt, sera vitað er um enn.
Það er ef til vill alls ekki
rétt að álasa ríkisstjórninni neitt
fyrir það, þó hún eigi bágt með
að koma fram með tillögur í
dýrtíðarmálunum. Það eru mál,
sem erfitt er að leysa nema með
samvinnu, helzt allra þing-
flokka — og ríkisstjórnarinnar
— og alveg ómögulegt að leysa
nema með samningum við
verkalýðinn og bændastéttina
að minnsta kostL
Hinsvegar má álasa ríkisstjórn
inni, — eða nánar tH tekið þeim
ráðherrum, sem ura viðskipta-
mál, fjármál og atvinnumál
fjalla, — fyrir það að hafa ekki
frá upphafi reynt að hafa sam-
vinnu við þingflokkana um
lausn dýrtíðafmálanna. Og það
má álasa þingflokkunum fýrir
áð hafa ekki sótt meira á um'
samvinnu við stjómina um lausn
þessara mála.
Sósíalistaflokkurinn skrifaði,
strax eftir að þessi ríkisstjóm
tÖk við, þingflokkunum bréf og
bauð þeim samstarf um að
leggja fram frumvörp varðandi
þessi m£l og fleiri. Framsókn
og Alþýðuflokkurinn hófu samn
inga við SósíaHstaflokkinn um
þessi mál og ’ um stjómarsam-
starf. Sjálfstæðisflokkurinn svar
aði ekki. , ,
Sósíalistaflokkurinn leit svo
á að þingflokkunum bæri að
hafa frumkvæði um lausn dýr-
tíðarmálanna sem annarra mála,
reyna að vísu að hafa góða sam-
vþanu við ríkisetfórisina uro at
ÞJOÐVILJINM

Arní Agúslsson:
00
Vér íslendingar höfum jafn-
an haldið því fram, að frelsis-
ástin væri samrunnin eðli voru
og að lýðfrelsið væri skilyrði
'pess, að þjóðin fengi notið sín
og þroskast á eðlilegan hátt.
rrelsisástin sem þjóðlegt ein-
kenni íslendinga rifjast nú upp
neð sérstökum hætti í sambandi
fíð þá miklu styrjöld, er nú
geisar í heiminum. Vér þykjumst
pess fullvissir, að 1 þessari styrj-
öld sé barizt um það, hvort frelsi
3Öa þrældómur eigi að verða
ílutskipti þjóðanna í náinni
framtíð.
Þess þótti gæta um of i byrj-
un styrjaldarinnar, að smáþjóð-
rnar skildu ekki eðli hennar
Dg létu hlutleysistilhneigingar
sínar ráða ofmiklu um afstöðu
sína til hennar. í þessu efni hef-
ur reynslan talað svo sannfær-
mdi, að ekki verður um villst
framar, að í þessari styrjöld er
rarizt um frelsi og eðlilega þró-
m hverrar einustu þjóðar. Hin
Ijósa nieðvitund þjóðanna um
bað, að þær standa sjálfar fyrir
styrjöld, þar sem barizt er um
öll þau verðmæti, sem gera lífið
þess vert að því sé lifað, leiðir
af sér nýjan skilning á ábyrgð-
inni, sem á þjóðunum hvílir um
að lagður verði nýr skipulags-
grundvöllur að viðreisn eftir
stríðið og að drottnun auðs og
gróðahyggju verði útrýmt að
fuílu.
Það orð hefur leikið á oss
íslendingum, að vér létum oss
greiðslu þeirra, en líta þó fyrst
og fremst á hana sem fram-
kvæmdastjórn, er framkvæma
skyldi vilja þingsins.
Hinir þingflokkarnir virðast
hinsvegar allir hafa tekið þá af-
stöðu að vænta forustunnar og
frumkvæðisins í málunum frá
ráðherrunum og beðið því eftir
hvað frá ríkisstjórninni kæmi.
Sósíalistaflokkurinn varð þá að
bíða líka. Það þýddi ekki fyrir
hann að fara af stað einan að
svo komnu máli.
*
Nú verður hinsvegar ekki beð-
ið lengur.
Dýrtíðarráðstáfanir ríkisstjórn
arinnar eru enn engar, sem að
gagni koma til frambúðar. Af-
leiðingin af biðinni og því að
fólk býst við verðlækkun, er sú
m. a., að enginn byrjar nú á
nýrri byggingu, þó efni væri tll,
svo það er fariðv að verða til-
finnanlegt atvinnuleysi.
Dýrtíðarvandamálið verður að
takast föstum og skjótum tök-
um. Komi engar tillögur til úr-
lausnar frá stjórninni alveg á
næstunni, þá verða þingflokk-
arnir að taka frumkvæði í mál-
inu eða þá að skapast verður
vinsamleg samvinna milli þings
og stjórnar um lausn þessara
mála.
í þeirri sjálfheldu, sem dýrtíð-
armálin nú eru, mega þau ekki
vera lengur
oflitlu skipta átök styrjaldar-
innar. Þetta mun þó naumast
vera rétt. íslenzk alþýða býr
yfir ríkum skilningi á því hve
mikils virði þær fórnir eru, sem
fólkið í stríðslöndum .hinna sam-
einuðu þjóða færir á altari bar-
áttunnar um frelsið. Þjóðirnar
hafa ekki einungis fundið sig
sjálfar í þessari frelsisbaráttu,
heldur hafa þær einnig fundið
hverja aðra. Baráttan gegn of-
beldi, skefjalausri auðshyggju
og yfirdrottnun er ekki framar
einangrað fyrirbrigði í sjálfum
stríðslöndunum, þar sem val-
kestir eru hlaðnir á vígvöllum,
hún snertir allar þjóðir.
Þennan skilning hefur íslenzk
alþýða, og skilningur hennar er
sprottinn upp af rót þeirrar ást-
ar, sem hún ber í brjósti til
frelsisins. Þannig speglast á vá-
legum tímum beztu dyggðir ís-
lendingsins óspjallaðar og upp-
runalegar í afstöðu alþýðunnar
til hinnar alþjóðlegu frelsisbar-
áttu.
En það verður þó ekki með
öllu dulið, að til er annar skiln-
ingur eða öllu heldur skilnings-
leysi á því, hvernig oss íslend-
ingum ber að haga oss gagnvart
styrjöldinni og þeim þjóðum er
hana heyja. Það hefur borið of-
mikið á þeim mönnum í þjóð-
félagi voru, sem skoða stríðið
sem gott tækifæri til þess að
afla sér fjár á óeðlilega auðveld-
an hátt í hléi við hörmungar
stríðsins. Skransýningar í búðar-
gluggum og annað þvílíkt í sam-
bandi við fjárbrallstilhneigingar
nokkurra einstaklinga eru hin
ytri tákn þessa óhæfilega skiln-
ings á afstöðu vorri til hinnar
miklu styrjaldar. Þessi tákn eru
oss til vansæmdar. En íslenzka
þjóðin á ekki aðra sök á þessu
en þá, að hafa sýnt þeim öflum
félagslífsins ofmikla undanláts-
semi, er leggja ekki annan sið-
ferðíslegan mælikvarða á
breytni sína en þann, sem sam-
rýmist lögmáli gróðahyggjunn-
ar.
í trausti þess og til staðfest-
ingar á því, að íslenzka þjóðin
almennt skoði frelsisbaráttu lýð-
ræðisþjóðanna sér viðkomandi
og að hún vilji í verki sýna.
hetjulegum fórnum þeirra þjóða,
sem styrjöldin mæðir nú þyngst
á nokkurn samúðarvott, hefur
fulltrúaráð verkalýðsíélaganna
í Reykjavík hafið undirbúning
að söfnun f jár eða annara yerð-
mæta til Rauða kross Sovetríkj-
anna. Þjóðir Sovétríkjanna hafa
nú í nær tvö ár næstum einar
orðið að verjast sterkasta árás-
arher sem um getur. Þessi hetju-
lega vörn Sovétþjóðanna hefur
hvortveggja í senn skapað þeim
aðdáun alls hins frelsisunnandi
mannkyns og sannað það, að
frelsi allra þjóða á fyrst og
fremst líf sitt að leysa í átökum
styrjaldarinnar í Rússlandi.
Stórkostleg söfnun verðmæta
fer nú fram meðal allra þjóða
Bandamanna til styrktar Rúse-
um. Æðstu menn og konur
Bandamanna standa að þessari
1 söfnun, þó.tt forusta hennar sé,
svo sem bezt sæmir, í höndum
alþýðusamtakanna og söfnunin
fari fram á vegum þeirra.
Söfnun lýðræðisríkjanna til
Rauða krossins í Rússlandi er
vernduð af því trausti, sem Rúss-
ar hafa áunnið sér í styrjöldinni
gegn villimenzku nazismans og
þeirrar alþjóðlegu öldu nærri
orðlausrar aðdáunar, sem risið
hefur vegna fórna þeirra og
hetjuskapar rauða hersins.
Hinni frelsisunnandi íslenzku
smáþjóð, sem nýtur enn fjar-
lægðar sinnar frá höfuðvígvöll-
um styrjaldarinnar gefst þess nú
góður kostur að lýsa afstöðu
sinni til þeirra, sem nú færa
þyngstar fórnir á altari frelsis-
ins. Þeir einir hafa ástæðu til að
amast við söfnun tU Rauða kross
Sovétríkjanna, er sjá í gegn um
sjóngler nazistanna „hið menn-
ingarsögulega hlutverk“ nazis-
mans í árásinni á Rússland.
SHkir menn, ef til eru á íslandi,
munu pð sjálfsögðu reyna að
spHla fyrir söfnun til þeirra
þjóða sem njóta alþjóðaviður-
kemiingar- fyrir að berjast af
mestum hetjuskap gegn hinu
brúna ofbeldi, m. a. með því að
tileinka sérstökum stjórnmála-
flokki söfnunina. Ef slíkir menn
kunna að fyrirfinnast hér sem
þannig er ástatt um, er það
engum til meins að þeir komi
fram. Málstaður þeirra fær þá
að sjálfsögðu að njóta sín svo
sem verðleikar standa til fyrir
dómstóli reynslunnar og alþjóð-
legu áliti.
Ámi Ágústsson
Rússar hala nlsst lelnlsal Ililrl nsn
en allar llnar aaneMe lidllrnar
Síðari hluti ræðu H. Wallace varaforseta
IfeC Bandaríkjanna 8. núv. s. I.
Gamla lýðræðið reyndist ekki
trygging fyrir friði. Nýja lýð-
ræðið, sem þjóðir Bandaríkj-
anna og Rússlands hafa svo
mikinn áhuga á, verður að færa
okkur tryggingu fyrir friði.
Þetta nýja lýðræði verður
hvorki kommúnismi af hinni
gamal-dags alþjóðlegu gerð, né
lýðræði hinnar úreltu einangr-
unar. Á þessum tímum flug-
vélanna er það lýðræði alþýð-
unnar höfuðnauðsyn, að fyrir
hendi sé vilji til þess að styðja
alþjóðleg samtök í því að við-
halda friði með réttlæti, sem
hefur eitthvert vald að baki sér.
Svo er fyrir að þakka, að flug-
vélarnar, sem útheimta það að
friður ríki í heiminum, eru
einnig tæki til þess að vernda
friðinn. Um það er þessu stríði
lýkur hafa hinar sameinuðu
þjóðir svo mikla yfirburði í lofti,
að þeim ætti að vera auðvelt
að framkvæma hvern þann dóm,
cem felldur hefur verið sam-
kvæmt alþjóðalögum. I
Fyrsta grein alþjóðalaga fram-
tíðarinnar verður áreiðaníega
sáttmáli hínna sameinuðu þjóða.
Sáttmálinn mun innihalda Atl-
andshafssáttmálann, en engin I
ástæða er til þess að viðhalda
lengur því nafni, þegar þess er
gætt að um þrjátíu þjóðir hafa
gerzt aðilar meginatriða hans.
í þessum sáttmála verður eins-
konar alþjóða stjórnarskrá og
að einhverju leyti efnahagsleg
trygging fyrir alþjóða friði. Al-
þjóðabanki verður að vera og
alþjóða orkuver eins og t. d.
Tennessee og sem með lágum
vöxtum skila því fé sem í þau
er lagt samkvæmt þar-um gerð-
1 um áætlunum
’. þessu sambandi langar mig
tH að geta samtals við Mólótoff,
þegar hann var hér á ferðinni
í vor. Eg var að hugsa um at-
vinnuleysið og eymdina, sem svo
auðveldlega gæti siglt í kjölfar
þessa ófriðar og ræddi um
nauðsyn þess að hrinda í fram-
kvæmd einhverju stórvirki, sem
ýtti við mönnum um heim allan
og stakk upp á sem samkomu-
lagsgrundveUi, að í sambandi
við samgönguleiðir í lofti. yrði
lagður þjóðvegur frá syðstu
mörkum Suður-Ameríku og yfir
Bandaríkin og sameinaðist þjóð-
vegum og loftleiðum frá Kína,
Indlandi, Canada og Alaska yfir
Síberíu og áfram til Evrópu og
Austurlanda. Mólótoff sagði
fyrst: „Þetta getur engin ein
þjóð gert“. Svo bætti hann við:
„Við munura báðir Hfa þann
dag“.
Hið nýja lýðræði er í eðli
sinu alþjóðlegt, en hefur and-
styggð á heimsvaldastefnu og
viU framar öllu auka fram-
leiðslugetuna ogumleiðafkomu-
skilyrði allra þjóða jarðarinnar.
Fyrst koma samgöngumál, síðan
bætt búnaðarskilyrði, aukinn
iðnaðui' og raflýsing sveitanna.
Hinar stóru flugvélar og leiknu
flugmenn okkar munu, að stríð
inu loknu, skapa okkur nýja
framtíð. Það er eins víst og að
dagur fylgir nóttu. Á grundvelli
friðarins getum við gert þá fram
tíð, framtíð hins nýja lýðræðis.
Eins og Mólótoff lét greinilega
um mælt, geta BandarÍKÍn og
Sovétríkin ekki ein skapað
þennan frjálsa, góða heim fram-
tíðarinnar.
Kína mun vafalaust hafa mikH
Framhald á 4. síðu,