Þjóðviljinn - 12.03.1943, Blaðsíða 3

Föstudagur 12. marz 1843.
ÞJÓfJVILJINH
Abí lakobsson:
Ppíur rafopRumála í laodinu ?
SllðOVIIIINII
j
Útgefandi:
Sameimngarflokkur alþtfðu
Sósíalistafl*kkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (ób.)
Sigfús Sigurhjartarsun
Ritstjóm:
Garðar*træti 17 — Víkuigsprent
Sími 2270.
!Vfgreiðsla og auglýsingrskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. haað)
Sími 2184.
Víkingsprent h. f. Garðarstræti 17
Alþýðusamband Is-
lands 21 ára
Tuttugu og sjö ár geta eigi
talizt langur aldur lieils stétt-
arsambands. Eins og vænta má
heíur þó islenzk alþýða margs
góös aó minnast í sambandi
við þetta afmæli allsherjar-
samtaka hennar.
Nú í dag, á tímum ægileg
ustu og umfangsmestu styrj-
aldar, sem sögur geta, er eigi
úr leiö, að minnast þess aö
Alþýðusamband Islands hóf
einmitt fyrstu göngu sína
1916, á miðju tímabili mann-
skæðustu og fórnfrekustu
styrjaldarátaka, sem þá höfðu
dunið yfir veröldina.
í krafti lærdóma sem vígöir
voru blóðug-ustu hörmungum
milljóna alþýðufólks í styrj-
aldarlöndunum, tók íslenzk al-
þýöa að samstilla á lands-
mælikvaröa dreifða krafta,
hinna ungu og strjálu stéttar
félaga sinna, eigi aðeins til
viðnáms og sóknar í dag
legri baráttu fyrir kaupi og
kjörum. — Hún hóf þá einnig
til lofts merki hinnar þjóð-
legu og alþjóölegu baráttu
undirstéttanna fyrir afnámi
þeirra framleiðsluhátta, sem
leiöa af sér múgslátranir
manna, fyrir falli þjóðfélags-
skipulags, sem orsakar krepp-
ur, skort og' styrjaldir, til að
reisa á rústum þess samfélag
siðaöra manna, ríki frjáls
vinnandi fólks í frjálsu landi.
ríki sósíalismans.
Hér skal eigi reynt að' rekja
í einstökum atriðum hina
merkilegu sögu Alþýðusam-
bands íslands, þótt sannar-
lega gætu unnizt á því marg-
ir verömætir lærdómar. En
segja má þó með sanni, a'ð
þótt því á vissum tímum hafi
eigi telcizt að óskum, hagnýt-
ing þeirra lærdóma, sem fyrri
heimsstyrjöld seldi verkalýðs-
hreyfingu allra landa svo dýru
verði sem raun varð á, þá get-
um við nú í dag glaðst yfir
þeirri staðreynd, að hinir and-
streymu reynslutímar A. S. I
voru jaínframt lærdómstímar
og að hin skrykkjótta gelgju-
skeiðsganga þess reyndist, áð-
ur en um lauk, raunveruleg
gagnmenntandi skólaganga.
í því sambandi má nefna
þing Alþýðusambandsins 1940
sem stórmerkan þátt í þroska-
ferli þessa afmælisbarns, en
þó ednkum 17. þing þess síð-
astliðið haust, þegar lýðræöis
og jafnréttisákvæöi hinna nýju
sambandslagai voru íklædd
holdi og blóöi 1 íramkvæmd-
Fyrri hluti þessarar greinar
birtist í blaðinu í gær og er
þessi hluti niðurlag hennar.
Andakílsárvirkjunin
Þá kemur röðin að Andakíls-
árvirkjuninni. í því máli hefur
milliþinganefndin í raforkumál-
um rækilega afhjúpað sig. Eins
og ég gat um hér að framan var
fyrsta niðurstaða hennar, að það
væri fjárhagslega óhyggilegt að
virkja Andakílsárfossa, heldur
ættu héruðin i kringum þá að
fá raforku frá Sogi. Síðar féll
nefndin frá þessu. Önnur niður-
staða hennar var sú, að rétt væri
að vísu að virkja Andakílsá, en
ríkið ætti að gera það og veita
orku þaðan um Borgarfjarðar-
og Mýrasýslur, Snæfellsnes, '
Dala-, Stranda- og Húnavatns-
sýslur. Þriðja niðurstaða nefnd-
arinnar er sú, að ekki muni vera
tiltækilegt að nota raforku frá
Andakílsárfossum annars staðar
en í „nærliggjandi héruðum”.
Um þetta mál klofnaði fjár-
hagsnefnd neðri deildar, þannig,
inni. — Þessu ber reyndin
skírast vitni:
Aö loknu 17. þinginu hafði
skipað sér undir merki A. S 1.
stór hópur verkalýðsfélaga og
þúsundir alþýðufólks, sem áð-
ur, á dögum hinna pólitísku
flokksviðja, hvorki gátu né
vildu þar vera.
í dag er Alþýðusamband
íslands viðurkennt sem sterk-
asta samtakaaflið með þjóð
vorri, og vaxtarskilyrði þess
eru nú ríkulegri en nokkru
sinni fyrr.
Þaö er því eigi nema eöli-
legt, þó oss sýnist nú í dag
bjart og létt yfir hinum aldur-
hnigna fyrsta forseta A. S„ 1.
Ottó N. Þorlákssyni og fleir-
um núlifandi brautryöjend-
um þess — sem og öðrum
einlægum unnendum alþýöu-
samtakanna.
En í dag skulum vér einn-
ig hafa í huga, að> aldrei hafa
verkefni A. S. 1. veriö eins
umfangsmikil og nú, og aldrei
fyrr hefir svo stór hluti þjóöar
vorrar tengt svo náið við það,
framtíðarvonir sínar sem
brjóstfylkingu allra vinnandi
stétta og samtaka þeirra 1
baráttunni fyrir efnahags-,
menningar- og þjóðernislegu
frelsi.
Tekzt Alþýóusambandi ís-
lands að tileinka sér í verki
iærdóma tveggja heimsstyrj-
nú í dag þeir sterku og hlýju
afmælishugir,, sem lykja um
þetta óskabarn' íslenzkrar al-
þýðu.
A. S. 1. mjun svara í verk-
um.
Jón Rafnsson.
að Einar Olgeirsson leggur til,
að virkjunarfélagi Akraneskaup
staðar, Mýra- og Borgarfjarðar-
sýslna verði heimilað að virkja,
en meirihlutinn, Skúli, Jón á
Akri, Ingólfur á Hellu og Ásgeir
Ásgeirsson vilja láta ríkið
virkja.
Út af þessu hefur Einari og
okkur sósíalistum verið borið
það á brýn, að við vildum hindra
það, að sveitirnar fái rafmagn,
að við störfuðum með íhaldinu
o. s. frv. En í hverju liggur mun-
urinn á því að bæjar- og sveita-
félögin, sem mynda félagið
Andakílsárvirkjun fái að virkja,
eða að ríkið virki? Mismunurinn
er þessi: Með því að láta ríkið
virkja, er ætlazt til, að ríkið reki
í einni heild orkuverið við Anda-
kílsárfossa og háspennulínu út
frá því til Akraness og Borgar-
ness og hingað og þangað um
nærliggjandi sveitir, en síðan er
fyrirhugað að raforkan verði
alls staðar seld með sama verði.
Þannig gæti svo farið, að %
hlutar af stofnkostnaði þessarar
rafveitu, bæði orkuvers og há-
spennulína, færi til þessaðkoma
orkunni út um dreifbýlið, jafn-
framt því, sem 4/s hlutar tekn-
anna kæmu af orkusölu til íbúa
Akraness og Borgarness. Með
þessu móti myndu íbúar Akra-
ness og Borgarness vera látnir
greiða reksturshallann af orku-
veitum um dreifbýlið í nær-
sveitum Andakílsárvirkjunarinn
ar. Með þessu móti yrði irafmagn
það, sem þessir tveir bæir fengju
mjög dýrt og því útilokað, að
það geti orðið þeim sú lyftistöng
1 atvinnulegu og menningar-
legu tilliti, sem það gæti annars
orðið og sem íbúar þessara staða
gera sér vonir um að verði. Méð
öðrum orðum: Ríkisvirkjun þýð-
ir þungan skatt á íbúa Borgar-
ness og Akraness til þess að
halda uppi hinum óarðbæru veit-
um um dreifbýlið. Sósíalista-
flokkurinn er algerlega andvíg-
ur slíkum árásum á lífsvelferð-
armál bæjarfólksins. Hann hefur
áður hjálpað til að hrinda svip-
aðri árás og þessari, er hann
felldi frumvarp Framsóknar-
manna um að leggja skatta á raf
veitur bæjanna til þess að léggja
í orkuveitur um dreifbýlið.
Ranglæti meirihluta milli-
þinganefndarinnar.
Hin nýju viðhorf í Andakílsár
virkjuninni hafa skyndilega af-
hjúpað hvert milliþinganefndin
hefur vakað fyrir henni í Fljóta
árvirkjunarmálinu. Þar átti að
leika sama leikinn, að láta Sigl-
firðinga greiða með óeðlilega
háu rafmagnsverði reksturshall
ann á rafveitunum út með Eyja-
firði og í Skagafirði. Það er á-
stæða til að vona, að Siglfirð-
ingar séu sloppnir fram hjá
fyrirsát milliþinganefndarinnar
og Framsóknarflokksins, en nú
er eftir að vita hvort Akurnes-
ingar og Borgnesingar sleppa
við þær nýju skattaálögur, sem
þessir sömu aðilar ætla þeim.
Það skal játað, að það horfir ver
fyrir þeim vegna þess, að full-
trúi Alþýðuflokksins í fjárhags-
nefnd neðri deildar hefur geng-
ið í lið með milliþinganefndinni
og Framsóknarflokknum. Enn
er ekki vitað, hvort Alþýðu-
flokkurinn stendur allur á bak
við hann, en ég býst við því, að
Akurnesingar telji, að þá höggvi
sá er hlífa skyldi, ef Alþýðu-
flokkurinn snýst til fylgis við
þá er vilja ofan af þeim skóinn.
Milliþinganefndin og Tíminn
tala fagurlega um að koma raf-
orkunni út um dreifbýlið, og að
sósíalistar og nokkur hluti Sjálf
stæðisflokksins sé á móti því.
Sósíalistaflokkurinn er mótfall-
inn því, að rafmagni sé með því
móti komið út um dreyfbýlið, að
ætla að nota sér það, að Sigl-
firðingar og Akurnesingar hafa
ekki haft tækifæri til þess að
virkja fyrr en nú, til þess að
pína þá undir skattgreiðslur til
dreifbýlisorkuveitanna, sem eng-
ir aðrir bæjarbúar á landinu
þurfa að greiða, er ekki einasta
röng leið, heldur er hér um
lubbalega árás á íbúa þessara
bæja að ræða.
Að svo miklu leyti sem orku-
veitur verða lagðar um dreifbýl-
ið, sem ekki geta staðið undir
sér fjárhagslega, á tekjuhalli
þeirra að greiðast úr ríkissjóði,
en það á ekki að leggja hann á
íbúa þeirra bæja, sem af tilvilj-
un þurfa að fá orku úr sama
orkuveri, með óeðlilega háu
rafmagnsverði.
Milliþinganefndin og Fram-
sóknarflokkurinn lýsa því nú
hátíðlega yfir að þau ætli að
koma rafmagni á hvert heimili
í landinu. Hrokinn er svo mik-
ill, að helzt er að skilja að þetta
skuli framkvæmt í einni svipan.
Eg tel að milliþinganefndin sé
ekki svo skyni skroppin að hún
telji þetta framkvæmanlegt. En
hún er ákveðin í að beita sér fyr
ir því, að byrjað verði á orku-
veitum út um sveitirnar og þeir
bæir, sem næstir eru, verði látn-
ir borga brúsann. Það efast eng-
inn um það, að orkuveitur um
dreifbýlið á íslandi koma hvergi
nærri því að geta staðið undir
sér. Þjóðin getur að vísu lagt
einstökum útvöldum sveitum
slíkan styrk sem að láta þeim í
té orkuveitur, en þær yrðu mjög
fáar. Með því væri þjóðin að
binda sér nýja bagga í sambandi
við landbúnaðinn, sem bætast
mundu ofan á tugmilljónafram-
lögin, sem hún greiðir þegar
með þessum úrelta atvinnuvegi.
Það sér hver maður, sem hugsar
um þessi mál rólega, að þjóðin
gctur ckki risið undir þeim á-
Sveltir í hel!
Hungrið ríkir nú í liinum undir-
okuðu lönduni Evrópu, sem Þjóð-
verjar drottna yfir. Matur og föt
eru tekin af ibúum landanna,
fengin þýzka hernum í hendur,
íbúarnir látnir deyja drottni sín-
um. "•
í Tékkoslóvakíu hafa allir mat-
arskömmtunarseðlar verið teknir
af Gyðingum. Jafnframt er bann-
að með lögum að kaupa matvæli,
án þess að hafa skömmtunarseðia.
Þúsundir manna munu deyja
úr hungri. Mæður fremja sjálfs-
morð til þess að börn þeirra geti
lifað á þeim mat, sem þeim hefur
tekist að ná í, en þegar hann er
þrotinn hijóta þau að deyja úr
hungri.
Slík eru „menningarafrek“
þýzka nasismans.
Ekki er ástandið betra í Pól-
landi. Enzka blaðið „The Times“
segir (15.-2.-‘43) að 6000 Gyðingar
séu drepnir á hverjum degi. Þeir
eru ekki alltaf skotnir, heldur
neyddir til þess að afklæðast í
kuldanum og deyja síðan af kulda
— föt þeirra eru send til Þýzka-
lands.
, „Hverjir, sem verða að svelta í
Evrópu“, sagði Göring nýlega, „þá
skulu það ekki verða Þjóðverjar“.
þeir eiga heldur ekki að ganga
naktir. Ef ekki er hægt að sjá
þeim fyrir fötum, nema með því
að drepa milljónir Gyðinga, Pól-
verja, Tékka eða Norðmanna, þá
verður það gert.
Þýzki herinn verður að fá föt
og mat til þess að berjast áfram
gegn Sovétríkjunum, Englandi og
Ameríku.
lögum, sem raforkuveitur um
dreifbýlið á íslandi hafa í för
með sér.
Þeir, sem í alvoru vilja gera
öllum landsmönnum kleift að
njóta rafmagns, en eru ekki ein-
göngu að flagga raforkumálinu
í pólitísku áróðursskyni, þeir
hljóta að komast að þeirri niður
stöðu, að óhjákvæmilegt er að
færa byggðina í sveitum lands-
ins saman, skapa þorp eða
byggðahverfi, þar sem hentugt
er að ná til rafmagns og jarðhita
ef tök eru á. Hvað sem þau peð,
sem slysast hafa í milliþinga-
nefndina í raforkumálum, þjóð-
inni til skaða, en sjálfum sér til
minnkunar, brjótast um, munu
þau aldrei komast fram hjá
þeirri staðreynd, að dreifbýlið
íslenzka og almenn rafmagns-
notkun er ósamrýmanlegar and-
stæður.
Með þeim aðferðum, sem milli
þinganefndin og Framsóknar-
flokkurinn ætla að beita verð-
ur ekki framkvæmanlegt að
gera öllum landsmönnum kleift
að fá rafmagn. En takist nefnd-
inni að fá meirihluta þingmanna
til fylgis við firrur sínar, þá gæti
hún ef til vill um nokkurra ára
skeið hindrað þróun raforku-
mála á íslandi, með þeim örlaga-
ríku afleiðingum, sem það hefði
fyrir atvinnulífið og þjóðina í
heild sinni.
Enn sem komið er, er full á-
stæða til að vona, að þessari
hrokafullu milliþinganefnd tak-
ist ekki að vinna slíkt skemmd-
arstarf.
í raforkumálum og Framsóknar
alda í fullu samræmi við hið fiokkurinn stefna. Nú sést hvað
sögulega ætlunarverk þess?
Af þessari spurningu markast