Þjóðviljinn - 17.03.1943, Blaðsíða 3

ÞJÓÐ VILJINN
Miðvikudagur 17. marz '1943.
piðnwiiimi
Z/ y
Ötgefandi:
Sameiningarflokkur alþýfiu
Sósíalistaflakkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (ób.)
Sigíús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
GarSarttraeti 17 — Víkiugsprent
Sími 2270.
\fgreiðsla og auglýsingrskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hseé)
Sími 2184.
Víkingsprent h. f. Garðarstrœti 17
Skömmtun á landbún-
aðaráfurðum, sem
skortur er á
Nú er orðinn tilfinnanlegur
skortur á smjöri og kartöflum.
Ómögulegt er að segja hvenær
svo kynni að fara um fleiri land
búnaðarafurðir.
Það nær ekki nokkurri átt að
láta það viðgangast, þegar lítið
er til af einhverri vöru, að h'ægt
sé að „hamstra“ fyrir þá, sem
aðstöðu hafa til þess, en aðrir
sitji svo uppi allslausir.
Sósíalistaflokkurinn hefur
hvað eftir annað bent á nauðsyn
þess, að í senn væru gerðar ráð-
stafanir til þess að tryggja fram-
leiðslu landbúnaðai'afurðanna
og skömmtun ú þeim þeirra, sem
skortur væri á.
Þingsályktunartillaga sú, er
þingmenn ílokksins fluttu vorið
1941, markaði stefnu flokksins í
þessum málum. Ef farið hefði
verið eftir þeirri tillögu var í
senn komið í veg fyrir hina
miklu verðhækkun landbúnað-
arafurðanna, — landbúnaðinum
tryggt vinnuafl án verðhækkun-
ar fyrir bændur og neytendum
fryggðar landbúnaðarafurðir,
ýmist nægilegt eða þá réttlát út-
hlutun á þeim, ef þær væru af
skornum skammti.
Þessi þingsályktunartillaga
hljóðaði svo: .
„Til þess að tryggja það, svo
sem kostur er, að hagnýttir
verði til hins ýtrasta þeir mögu-
leikar, sem fyrir hendi eru til
framleiðslu á íslenzkum land-
búnaðarafurðum, og að lands-
menn sjálfir geti notið þeirra,
skorar Alþingi á ríkisstjórnina
að gera eftirfarandi ráðstafanir
og leggja þar að lútandi tillög-
ur fyrir Alþingi:
1. að leggja fram fé úr ríkis-
sjóði til þess að hægt sé að
greiða kaup um heyskapartím-
ann í sveitum landsins, sem er
fyllilega samkeppnisfært við
það kaup, sem brezka setuliðið
greiðir.
2. Að styrk þeim, sem á þenn-
an hátt er veittur landbúnaðin-
um, verði varið til að lækka út-
söluverð á landbúnaðarafurðum
á innlendum markaði, og bæta
upp verðið til bænda.
3. Að koma á skömmtun á
þeim landbúnaðarafurðum, sem
hætta er á, að ekki verði nægi-
legt á boðstólum af á innlendum
markaði, enda sé dreifing þeirra
skipulögð með það fyrir augum
að tryggja til fullnustu, að lands
menn geti notið þeirra.“
Þessi stefna Sósíalistáflokks-
Alcxander Guðmundsson
0
0
I
Verð á landbánaðarafnrðnm getur
lækkað An framlags Ar rikissjðði
Medalbú framleíddi fyrír 30—40 þiisund krónur áríd 1942
Reksfnrskosfnaður sama bús var 16—17 þúsund krénur
Nú um nokkurt skeið hefur
dagbl. Vísir haldið uppi á-
kveðnum látlausum áróöri
fyrir ,því, áö verkamenn og aör
ir launþegar sætti sig viö
lækk,un dýríöaruppbótarinn,-
ar um 20%, á sama tíma og
landbúniaðarvörurnar yröu
lækkaöar um ein 10% á út-
söluveröi. Jafnframt slær
blaöiö því alveg föstu, aö
samþykktir verkalýösfél. gegn
þessu ákvæði í dýrtíöarfrum-
varpi ríkisstjórnarinnar séu
út 1 bláinn geröar og þeim
fylgi engin alvara viökom-
andi aöila.
Sú fullyröing blaösins aö
engin alvara fylgi hér aö lút-
andi samþykktum, er svo úr
lausu lofti gripin aö ekki get-
ur talizt umræöu hæf, þar
eö' enn hefur ekki til neinna
verulegra átaka komiö um
þessi efni. í allri vinsemd má
þó benda blaöinu á hliöstætt
dæmi og nærtækt, en þaö eru
geröardómslögin sálugu.
Framkvæmd þeirra strandaöi
á andstööu verkamanna og
þeim alvöruþunga er áö baki
lá og skóp þeim aö síðustu
fullkominn aldurtila. Er ó-
sennilegt áö ætla', aö svipuö
eöja sömu örlög biöu þeirra
ráöstafana er felast í dýrtíö-
arfrúmvarpi núverandi ríkis-
stjórnar, ef til fræmkvæmda
kæmu í óbreyttu formi? Vafa-
laust ekki. Og eru þær líkur
ekki nægar til aö reka á eft-
ir nánari athugun á því
hvort ekki geti veriö um aö
ræöa aörar og áhættuminni
aögeröir til lausnar hinu sam
eiginlega áhyggjuefni lands-
manna, veröbólgunni?
Það leikur ékki á tveim
tungum aö höfuðorsakir verð
bólgunnar er áð finna í verö-
hækkun á áöal neyzluvörum
þjóöarinnar, þar á meöal
landbúnaö,arvörunum, sem við
erum sjálfráöir um, hve háu
eöa lágu veröi viö seljum á
ins fann ekki náð fyrir augum
valdhafanna. Öllum tilboðum
verkalýðsins um samstarf við
ríkisstjórnina til þess að tryggja
framleiðslu landbúnaðarafurð-
anna var vísað á bug. Og nú er
komið sem komið er.
Engu hefur verið sinnt af því,
sem farið var.fram á.
Og nú er svo komið að til
vandræða horfir.
Það verður að knýja fram al-
gera stefnubreytingu um notk-
un lífsgæðanna á voru landi.
Þegar skortur er á þeim verður
að skammta þau. Það gildir
jafnt um sipjör og egg, kartöfl-
ur og erlenda ávexti, húsnæði
og annað, sem lífsnauðsyn er að
fá til framdráttar lífinu.
hverjum tíma. Um þá hliö
málsins er þvl rík ástæöa til
aö fara nokkrum oröum. En
áöur en fariö er inn á einstök
atriöi í þeim efnum, þykir
hlýöa aö minna á þaö, aö á
s. 1. hausti samþykkti Alþýöu
sambandsþingiö ályktun um.
aö komiö yrði föstu grunn-
verði á búnaðarafurðir í sam-
komulagi við bændur, er
breyttist á hverjum tíma sam
kvæmt vísitölu og við það
yrði miðað, að bændur nytu
sambærilegra lífskjara við
aðrar stéttir. Viröist sú sann-
gjarna og eölilega Lausn þess-
ara deiluefna eina færa leiö-
in úr þeim ógöngum, sem
þau hafa ratáö í á undan-
förnum árum, báöum jafnt
til tjóns og álitshnekkis, fram
leiöendum og neytendum.
Þaö er á allra vitoröi, áð
sú hóflausa hækkun er fram
fór á búnaöarvörum á s. 1.
hausti, á drjúgan þátt í
þeirri veröbólgu sem oröin
er og um leiö hinu háa kaup-
gjaldi í landinu. Sé um fulla
alvöru aö ræöa meöal ráöa-
manna þjóöarinnar í því aö
feta sig niöur stigann og ná
jafnvægi milli tilkostnáöar
og söluverös á aðál útflutn-
ingsvörum okkar, sjávarafurð
unum, veröur ekki hjá því
komizt aó athuga hverju
nemur í því efni, sú lækkun
er orðiö gæti á búnaöarvör-
um ánt útgjalda fyrir ríkis-
sjóö og án tjóns fyrir fram-
leiðslumátt landbúnaöarins.
Allt þann veg áunniö, hvort
sem þaö ylli miklu eöa litlu
til úrbóta á því vandamáli
sem veröbólgan er, getur kall-
azt því nafni aö vera raun-
hæf dýrtíöarráöstöfun og
varanleg, en annaö ekki. Hve
miklu þetta( gæti numiö skal
ekkert fullyrt um en minna
má á þaö, aö viö hvert 1
stig sem vísitalan lækkar um,
mun kaup verkamianna
lækka um 2 aura á klst. sam-
kvæmt núverandi taxta Dags
brúnar. Hver 10 stig þýddu
því 20 aura lækkun á tíma,-
kaupinu. Hver 20 stig 40
aura lækkun o. s. frv.
í grein sinni „Framleióslu-
hættir og framleiösluverö
í Morgunblaöinu nú fyrir
helgina, gerir hr. Guömund-
ur Jónsson kennari þessi mál
aö umtalsefni. En eins og
kunnugt er veitir hann bú-
reikningaskrifstofu ríkisins
íorstööu. í grein hans er
margvíslegan fróöieik aö
finna um þessi mál og að
sjálfsögöu einnig í búreikn-
ingunum fyrir ári'ö 1940, sem
nýlega hefur veriö gengið frá.
í nefndri grein telur Guöni.
Jónsson aö kauptaxti Dags-
brúnar í Rvík hafi tæplega
fjórfaldazt frá 1939, en á
sama tíma hafi verö á land-
búnáöarvörum um það bil
fimmfaldazt. En niðurstöðu-
tölur þær sem hér eru birtar
um framleiöslu og söluverö
búnaöarvara, eru byggöar á
sömu ályktunum um verölag
og kaupgjald.
Samkvæmt búreikningum
1939 reyndist heildanarður
meðalbúsins að vera samtals
kr. 6392,00. Hafi afuröaverö
fimmfaldazt frá þeim tíma;
ætti heildararðurinn áriö 1942
aö vera um kr. 31,960.00.
Heildararöur um
-4- Utb. vinnul. og annar
Miöaö viö aö búrentan hafi
verið 7—8% áriö 1939 og
bóndinn þá boriö úr býtum
kr. 3000.00—3500,00, lætur
nærri aö tekjur hans hafi
nær því sexfaldazt á sama
tíma og hinn marg umræddi
Dagsbrúnartaxti hefur fjór-
faldazt. Vafialaust hafa heild-
arlaun bóndans ekki veriö of
há áriö 1939 miöaö við
margar aðrar stéttir,
en burt séð frá því veröur sú
sitaöreynd aö viðurkennast,
aö hlutfallslega meiri hækk-
un hefur hann fengiö en t. d.
verkamaöurinn á sínum laun-
um.
Samkvæmt búreikn. 1940
voru heildarlaun bóndans kr.
7850.00. Veröuppbæturnar frá
Bretum eru þó ekki þar meö-
taldar, en námu þó alls um
5 millj. króna á ísl. útfuttar
afuröir. Mestur hluti þeirra
rann til landbúnaðarins eins
og kunnugt er. Þettai ár hafa
því tekjur bænda veriö all-
sæmilegar. Þann sama tíma
voru laun verkamanna bund-
in á gengislögunum, en áöur
höföu þau veriö lækkuð meö
gengisskerðingunni 1939 um
ca. 22 af hundraöi.
Viö lestur búreiknunganna
frá árunum 1939 og 1940,
veröa fyrir manni ýms íhug-
unarverö atriði og girnileg til
fróöleiks umfram þaö, sem nú
heíur veriö nefnt, t. d. sam-
anburöur á framleiöslu og
söluveröi þeirra afuröa er
meöalbúiö framleiðir. Sam-
kvæmt fyrrnefndum tölum
veröur beinn framleiðslu-
kostnaöur áriö 1942 alls
um 16 til 17 þúsund
kr. en söluverö afurðanna aö
styrkjum meötöldum, um kr.
40,000.00 — Fjörutíu þúsund
krónur — þó er meöalbúiö
ekki stærra en svo, að þaö
telur áöeins 6.2 reiknaöa
Reksturskostnáöur meöal-
búsins 1939 reiknast aö hafa
veriö samtals kr. 4931.00. Sé
við það: miðaö, aö aörir
kostnaöarliðir viö framleiðsl-
una, en útborguö vinnulaun
hafi veriö 250 áriö 1942 á
móti 100 árið 1939, en út frá
því vill Guöm. JónSson ganga
í MorgunblaösgTein sinni, en
vinnulaúnin lmfi aftur á móti
fjórfaldazt eins og kauptaxti
verkamanna hér í bænum.
veröur reksturskostnaöxn'inn
samtals um kr. 11.507.00.
Veröa þá laun bóndans og
vaxtatekjur af eigin stofnfé
í búrekstrinum:
kr. 31,960,00
kostnaöur — 11,507,50
Samtals kr. 20,453,50
nautgripi, um 6 hross og
tæpar 90 kindur.
Ef tekin er einstök fram-
leiðslugrein, t. d. mjólkin, en
verö hennar varöar miklu i
sambandi viö lækkun verö-
lags og kauplags í landinu,
þá komumst viö áö raun um
aö framleið'slukostnaöur
hennar sé nú um e'öa innan
við 60 aura á kg. og er þá
me'ðal framleiðsluverð henn-
ar áriö 1939 lagt til grund-
vallar. Eins og kunnugt er,
þá er útsöluverð' mjólkm’inn-
ar hér í bænum kr. 1,75—
1,83 á kg. eöa rúmri einni
krónu hærra en framleiðslu-
verö hennar er. Rétt er aö
geta þess í sambandi hér viö,
aö frá einu mjólkmbúanna
liggja nú fyrir ‘ reikningar
um vinnslu- og dreifingar-
kostnaó mjólkur áriö 1942 og
voru þaö um 12 amar á kg.
Nákvæmlega tilgxeint 11,92
aurar. Er ekki sú niðurstáóa
ótvíræö bending um þaö, að
veruleg lækkun geti orði'ö á
söluver'öi mjólkurinnar, án
þess aö til styrkja þurfi aö
koma úf ríkissjóöi eins og
nú er ráð fyrir gert, veröi
lækkunin meiri en 10% á út-
söluveröi hennar?. Alveg
vafalaust.
Þá kemst lesandi búreikn-
inganna ekki hjá því, aö taka
eftir þeim gífurlega mun
sem er á framleiö'slukostn-
aöi mjólkurinnar frá einum
bónda til annars. Ariö 1940
reyndist framlei'ó'slukostnaö-
minn, þar sem hann var
minnstur, a'ö vera einir 7
aui’ar á kg., en ,þar sem ha n
var mestur um 40 aura á
kg. Sama máli gegnir um
sau'öfjárafuröirnar. Mest.ur
gróði 1940 var kr. 43,16 á
kind, en þaö sama ár töp-
uðu 5 þeirra bænda er bú-
Framhald á 4. síöu
í