Þjóðviljinn - 23.03.1943, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 23. marz 1943.
Pfl'ÖÐ V 1L3INH
R
Bruno Frcí:
Framtfð Þýzkalands
ÞiðoviMimi
Útgefandi:
Semeiningarflokkur alfctfBu
Sósíalistafiakkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (ób.)
Sigfús Sigurhjartarsivn
Ritatjóm:
Garðantraeti 17 — Víkiugsprent ^
Sími 227«.
\fgreiðsla og auglýsiogf stoif-
steía, Austurstræti 12 (1. hsa4)
Sími 2184.
Víkingsprent h. f. Garðarstræti 17
Verkalýðshreyfing fslands
verður að vera viðbúin
Vér lifum á mestu og hröð-
ustu umskiptatímum veraldar-
sögunnar. Verkalýðshreyfingar-
innar bíður hvarvetna hið mikla
sögulega hlutverk hennar:
valdataka alþýðunnar og fram-
kvæmd sósíalismans. I mörgum
löndum mun verða gengið beint
að því hlutverki af hálfu alþýð-
unnar strax og ófreskja fasism-
ans hefur verið að velli lögð.
Þjóðirnar vilja gera sínar ráð-
stafanir til þess að koma í veg
fyrir að atvinnuleysið, krepp-
urnar og allar aðrar hörmungar
auðvaldsskipulagsins cndurtaki
sig.
En það verður ekki í öllum
löndum auðið að ganga beint að
því að koma sósíalismanum á.
Víða um heim mun verkalýðs-
hreyfingin verða að láta sér
nægja að hrinda öllum árásum
afturhalds, vernda sjálfstæði og
lýðræði lands síns og bæta kjör
alþýðu eftir því sem kostur er á
innan auðvaldsskipulagsins.
Vér getum ekki ennþá sagt
fyrir, hvort muni verða hlutverk
verkalýðshreyfingarinnar á ís-
landi. Það er bæði undir þroska
og mætti hennar sjálfrar komið
og þó ekki síður undir utanað-
komandi kringumstæðum.
En hvort hlutverkið, sem
hennar kann að bíða í lok þess-
arar styrjaldar, þá veitir verka-
lýðshreyfingunni ekki af að búa
sig nú af fullum krafti undir
það að verða því hlutverki vax-
in.
íslenzk verkalýðshreyfing hef
ur unnið mikla sigra á undan-
förnum árum. Hún hefur með
baráttu sinni aflað sér veigamik-
illa lýðréttinda og hagsbóta,
sem hún mun standa vörð um
og verja með öllum þeim krafti,
sem hún hefur yfir að ráða.
Verkalýðshreyfingin hefur
unnið enn veigameiri sigra í því
að sameina verKalýðssamtökin í
Alþýðusambandinu og gera það
að því mikla valdi verkalýðs-
stéttarinnar, sem það nú er í
þjóðfélagi voru.
Og síðast en ekki sízt eru svo
sigrarnir á stjórnmálasviðinu:
Þrír kosningasigrar Sósíalista-
flokksins á árinu 1942 með þeim
árangri, að meiri hluti íslenzks
verkalýðs hefur fylkt sér um
stefnu Sósíalistaflokksins.
En samt er það mikið, sem á
vantar enn til þess að íslenzk
verkalýðshreyfing, Sósíalista-
flokkurinn og Alþýðusamband-
ið, verði því hlutverki vaxin, er
áreiðanlega bíða vor nú alveg á
næstúnni.
í fyrri lilula þcssarar greinar, sem
birtist s. 1. sunnudag, ræddi Bruno
Frei um það, hverjar væru orsakir
hernaðarstefnu Þýzkalands, orsakir
þess að Þýzkaland hefur hleypt af
stað tveim heimsstyrjöldum á 20—30
ára tímabili.
Kemst hann að þeirri niðurstöðu,
að orsökina sá ekki að finna í því,
að þýzku þjóðinni sé hernaðarandi
í blóð borin, heldur sé orsökin sú,
að þýzka auðvaldið hefi orðið á eftir
öðrum stórveldum í því að leggja
undir sig nýlendur og áhrifasvæði.
Um þetta kemst haim m. a. svo
að orði: „Þýzka fjármálaauðvaldið
var ákafar af því það hungraði
meira í völd og ránsfeng. Þarna eru
upptök lanidvinningaáforma stór-
þýzku hreyfingarinnar, fyrirrennara
nazisma Hitlers, sem hefði þá þegar
myndað sér hugmyndakerfi eftir kyn
þáttakenningu Diihrings, cr Engels
réðst liatramlegst gegn“.
„Hvorki Hitler né Luden-
dorff hafa gert neina uppfinningu,
allt sem þeir liafa gert, er að færa
í aukana áform junkaranna og fjár-
málaþjarkanna um heimsyfirdrotn-
un“.
Þegar Bismarck var vikið frá
1890 var hið nýja ríki ekkert
annað en hið gamla prússneska
herveldi, stjórnað af allra aftur-
haldssömustu og valdafíknustu
stéttunum, junkurunum og
stóriðjuhöldunum, sem höfðu
vaxið upp af hinum tveimur
misheppnuðu byltingum. Bylt-
Það þarf alveg sérstaklega að
margfalda upplýsingarstarfsemi
alþýðunnar. Á úrslitastundum
þjóðanna veltur allt á þroska
fólksins sjálfs, siðferðislegu
þreki þess, pólitískri þekkingu
þess og viljamætti.
Frelsun verkalýðsins verður
að vera hans eigið verk, starf
fjöldans sjálfs. Þess vegna er
fjörugt og fjölþætt starf verka-
lýðsfélaganna nú lífsskilyrði fyr-
ir vaxandi þroska verkalýðs-
hreyfingarinnar: Tíðir, skemmti
legir og fróðlegir fundir; kvöld-
skólar, félagsblöð, lifandi vinnu-
stöðvastarf, allt er þetia nauð-
synlegt samfara hinni beinu
hagsmunabaráttu. Verkalýðs-
hreyfingin þarf öll að vera við
því búin að inna af höndum
hlutverk, sem er miklu víðtæk-
ara og affarasælla hvað framtíð-
ina snertir en hin daglega hags-
munabarátta, — og það hlutverk
þarf að vinnast án þess þó að
vanrækja hana.
Sósíalistaflokkurinn þarf einn
ig að herða á upplýsinga- og
þroskastarfi sínu. Aldrei hafa
verkefnin, sem bíða flokksins,
verið eins mikil og nú.
Alþýðunnar bíður eigi aðeins
það hlutverk að bjarga sjálfri
sér í því ölduróti, sem nú geng-
ur yfir. Hennar hlutverk verður
og að hafa forustu þjóðarinnar
til þess að tx-yggja fi’elsi hennar
og velferð, að svo miklu leyti,
sem það er á voru valdi, íslend-
inga. Og verkalýðshreyfingin
þarf sérstaklega að verða við því
búin að inna þurfi það forustu-
hlutverk af hendi skjótar en nú
éru horfur á.
ingin 1918 breytti aðeins formi,
en ekki inntaki þessarar stofn-
unar. Þannig hefur spá Engels,
í riti hans, Bylting og gagnbylt-
ing, rætzt á hinn hörmulegasta
hátt: „Nú má ganga að því vísu,
að meðan bylting fylgir ekki í
kjölfar marzbyltingarinnar 1848
hlýtur að sækja í sama horfið
í Þýzkalandi og var fyrir þá bylt
ingu.“ Nazismi Hitlers leysti
öfgastefnu Vilhjálms af hólmi,
og síðara heimsstríðið hið fyrra.
Aö vísu var lýðveldið við
lýði á tímabilinu milli styrj-
aldanna. En saga Weimarlýð-
veldisins styöur eindregið þá
kenningu að frá mistökunum
á framkvæmd lýðræðisbylt-
ingarinnar í Þýzkalandi, sem
strandaði á málamiölunum
borgaranna og junkaranna
hafi rás viðburöanna leitt
beint til Hitlers. Byltingin
1918 endurtók í ríkara mæli
stiaðfestu- og giftuleysi bylt-
ingarinnar 1848. LýÖveldið.
sem sósíaldemókrataforinginn
Scheidemann lýsti stofnáð 11.
nóv. 1918, birtist alþýðunni
sem lýðveldi réttlætisins.
Gefiö var fyrirheit um áð
fylgja ekki aöeins fram forrm
legum lýðræðisréttndum, held
ur einnig aö afnema forrétt-
indi junkaranna og fjármálár
jarlanna. En þeir leiötogar
hægxi kratanna, sem á stjórn
aroddinum héldu, Ebert,
Scheidemann og Noske, neit-
uöu aö fylgja byltingunni
lengra fram. I umbrotum
þeim, sem sundruöu ríkinu á
árunum 1919—23 og úr varö
regluleg borgarastyrjöld, var
fórnaö 30 þúsund mannslíf-
um. 1 þessum viöureignum
leitaði lýöveldiö til afturhalds
samra herforingja og fasista-
flokka um hjálp. Herforingj-
ar, sem voru eitt sinn und-
irgefnir Noske uröu síöar S-S-
foringjar og menn, sem til-
heyröu flokkum eins og Heim-
wehr og Orgsch urðu aðal-
uppistaöan í stormsveitum
nazista (S A.).
Andspyrnan gegn Weimar-
lýöveldinu hófst um leið og
þaö var stofnaö. Þjóöfélags-
grundvöllur þess var ekki
fólkiö, heldur junkararnir frá
Rínar-héruðunum og West-
falen. Kirdorf og og Thyssen
voru fyrir þeim, og þeir
studdu Hitler meö gífurleg-
um, fjárframlögum, eins og
Thyssen skýrir sjálfur frá í
endurminningum sínum. Þeir
notuöu Hitler til þess áö und-
irbúa hefndarstríðiö, sem þá
dreymdi um. Lénsbaróniarnir
og fjármála- og iöjuhöldarnir
áhtu ekki áö kosningaréttur
ætti aö skera úr. Forréttnd-
in voru þeirra ær og kýr.
Lýöveldi, sem þannig var
saman sett reyndist ekki
þess megnugt aö standa af
sér storma heimskreppunnar,
sem skall á 1929. En þar sem
verkalýðurinn var sjálfiun sér
sundurþykkur, uröu milljón-
ir annarra auöunnin bráö
Nazistaflokksins, sem þýzku
auökýfingarnir studdu fjár-
hagslega, þó aö Hitler fengi
aldrei meiri hluta atkvæöa
við frjálsar kosningar. Naz-
istar lofuöu öllum öllu. En
þeir ákváöu með sjálfum sér
aö halda aöeins eitt loforö:
aö hætta á landvinninga-
stríö gegn mannkyninu.
Útskúfun Þýzkalands og ann-
ar VersalasáUmáli frá, getur
ekki, eins og reynslan hefur
fært oss heim sanninn um, kom-
ið í veg fyrir að nýr Hitler
hleypi af stað þriðju heimsstyrj-
öldinni eftir önnur 20 ár. Aftur-
haldssöm lausn málanna er eng-
in lausn, heldur það eitt að
halda ósómanum við. Reynsla
sögunnar sýnir að friðurinn verð
ur því að eins tryggður, að lýð-
ræðisbyltingin í Þýzkalandi upp
ræti auk Hitlers hernaðarklík-
urnar tvær, sem hafa hleypt af
stað tveim styi’jöldum, fætt af
sér Vilhjálm keisara og Hitler
og svikið Þjóðverja um frelsi.
Leysir þetta þýzku þjóðina af
allri vansæmd og ábyrgð? Þvert
á móti. Það leiðir þýzku þjóðina
augliti til auglitis við hina sögu-
legu ábyrgð sína og brýna hlut-
verk. Á framkomu hennar velt-
ur hvort upp af falli Hitlers rísi
sjálfstætt lýðfrjálst Þýzkaland,
meðlimur fjölskyldu hinna
frjálsu þjóða, eða hvort yfirráða-
stéttirnar fari á stúfana að und-
irbúa yfirgang að nýju.
í sáttmálanum, sem Molotoff,
utanríkismálafulltrúi Sovétríkj-
anna, skrifaði undir ásamt
brezku stjórninni 26. maí síðast-
liðinn, og verður í gildi í 20 ár
eftir stríðið segir, að í endurskip
an Evrópu muni Stóra-Bretland
og Sovétríkin starfa í samræmi
við þær tvær meginreglur „að
leita sér ekki aukinna landa né
hlutast til um innanríkismál ann
arra ríkja.“ Af sögulegri rann-
sókn á orsökunum til yfirgangs
Þjóðverja verður dregin sú á-
lyktun, að reglan um íhlutunar-
leysi og reglan um öryggið hald-
ist í hendur jafnskjótt sem
þýzka þjóðin leggur út á lýð-
frelsisbrautina af heilum hug.
Þýzka þjóðin mun verða að
bæta fyrir tjón það og hörmung
ar, sem hún hefur valdið öðrum
með því að umbera Hitler og
glæpi hans. Ef Sovétríkin, Bret-
land og Bandaríkin álíta nauð-
syn bex'a til, þá verða þessar
skaðábætur ákveðnar af alþjóða-
nefnd. En aðeins þýzka þjóðin
sjálf getur upprætt nazismann
og gert út af við þýzka ágengni
í eitt skipti fyrir öll. Þess vegna
vei'ður einnig að tryggja Þjóð-
verjum, allra þjóða vegna, þann
sjálfsákvöi'ðunarrétt* sem öðrum
þjóðum er tryggður undantekn-
ingarlaust með Atlanzhafssátt-
málanum. Þegar fori’éttindi
þýzka auðvaldsins hafa eitt sinn
verið afnumin, mun sjálfstætt
lýðfrjálst Þýzkaland nema bi'ott
orsakir „þýzkrar ágeirgni", og á
þann hátt hjálpa til að 1914 og
1939 endurtaki sig ekki. Þetta
Þýzkaland, sem mun af alhug
taka þátt í hagfræðilegri og póli-
tískri endurreisn Evrópu, mun
mæla til vináttu við nágranna
sína, ekki hvað sízt Sovétsam-
bandið og leitast við að bæta
fyrir óskunda þann, sem Hitler-
isminn hefur bakað öðrum þjóð-
um. Það mun koma á fót jafn-
rétti kynþátta og trúarbragða
og fara með Gyðingaofsóknir
sem glæp. Það mun blása nýj-
um lífsanda í hina sundruðu
framfarahefð þýzku þjóðarinn-
ar. Snilligáfa þessarar þjóðar,
sem lengi hefur verið helguð
eyðileggingunni mun endurskír
ast með hetjudáðum friðarins.
Allar þjóðir munu njóta góðs af
frjálsu Þýzkalandi. En harmur
þess Þýzkalands, sem væri sund-
urmolað og saxað í smátt myndi
aðeins lengja sorgartíð annarra
þjóða.
Þýzka þjóðin hefur nú fengið
hið sögulega tækifæri, að gera
auðveldari sigur hinna samein-
uðu þjóða og öðlast fi’elsi sitt
með því að hefja virka baráttu
fyrir falli og tortímingu hvers
votts um nazisma.
\
Baekur
Framhald af 2. síðu.
útlaga. Fimmta sagan er
„Víxillinn“. 1 nokkrum, fáum
dráttum er þar dregin upp
mynd af samtali Jónasar
bónda og bankastjórans. Tvær
sálarlegar andstæöur spegl-
ast út úr frásögninni. í sög-
unni ,,Jaröarförin“, sem er
skrifuð af næmum sálrænxim
skilningi er skýrt líf hjóna,
þar sem stofnaö var til hjú-
skaparins af öörum hvötum
en ást. Síöasta sagan „Kreppu
ráöstaí'(anir“ er glettnisfull og
þó má margt af henni læra.
Þá sögu ættu allar eiginkon-
ur aö lesa, svo þær vissu
hvaöa tökum þær ættu aö
taka bændur sína, ef þeir
reynast ósanngjamir. Eg vil
hvetja alla þá, sem unna
góöum smásögum, aö eign-
ast bókina, þaö margborgar
sig aö kynnast þessum höf-
undi. Málfar bókarinnar er
vel vandaö, og allur frágang-
ur góöur. Bókin er 175 bláö-
síöur laö stærö, gefin út af
Bókaútgáfu Pálma H. Jóns-
sonar á Akureyri, en Prent-
verk Odds Björnssonar hefur
annazt prentun.
Jóhann J. E. Kúld.
Gerizt
áskrifendur
Þjóðviljans!