Þjóðviljinn - 08.04.1943, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 8. apríl 1943
ÞJOÐVILJINN

{móoviijimn
Utgefaadi:
Sameiningarflokkur alþýðu —
Sósíalistaflokkurinn
Ritst jórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa. Austurstræti 12 (l. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
Mauirtce Dobb:

Verkalýður Akureyr-
ar sameinast
Verklýðshreyfing Akureyrar
er orðin ein heild innan Alþýðu-
sambands íslands. Síðasta vígið,
sem sundrungin átti innan verk-
lýðssamtakanna, er unnið. Með
skörulegum aðgerðum hefur Al-
þýðusambandsstjórnin knúið
fram einingu verklýðssamtak-
anna á Akureyri og sýnt það að
hugur fylgir máli hjá verklýðs-
hreyfingunni, þegar hún krefst
einingar alls verkalýðs innan A1
þýðusambandsins.
Allur verkalýður íslands fagn
ar þessum sigri einingarinar. All
ir verkamenn og verkakonur,
sem vita af eigin, dýrkeyptri
reynslu hvers virði einingin er
verkamannasamtökunum, eru
stjórn Alþýðusambandsins og
erindrekum þess þakklát fyrir
að hafa haft einarða og mark-
vissa forustu í því að sameina
verklýðsfélagsskap næststærsta
bæjar landsins, sem svo lengi
hefur þjáðst undir afleiðingum
klofnings og sundrungar.
Verklýðshreyfing Akureyrar
upplifir nú einhver þýðingar-
mestu tímamót í langri og við-
burðaríkri sögu sinni.
Fyrir aldamótin (1896) var
stofnað fyrsta verkamannafélag
ið á Akureyri, éitt af fyrstu verk
lýðsfélögum landsins. Það varð
ekki langlíft, en það ruddi braut
ina.
1906 var Verkamannafélag
Akureyrar stofnað og var fram
til 1932 eitt af sterkustu verk-
lýðsfélögum landsins. En þá
gerðust þau tíðindi, að Erlingur
Friðjónsson klauf félagið, af því
hann varð undir við formanns-
kjör, og stofnaði nýtt félag, Verk
lýðsfélag Akureyrar. Síðan hafa
verkamannasamtök Akureyrar
verið klofin, þrátt fyrir allar til-
raunir sameiningarsinna til þess
að koma aftur á einingu, — þar
til Alþýðusambandsstjórnin nú
tók málið í sínar hendur af slíkri
röggsemi að fullkominn árangur-
náðist. Því, þótt Erlingur Frið-
jónsson standi utan við félags-
skap verkamanna, þá er eining
stéttarinnar ekki síður fullkom-
in fyrir það.
Verkamannasamtök Akureyr-
ar munu nú, í krafti einingarinn
ar, vaxa mikið og skjótt að
f jölda og þroska' og Alþýðusam-
band íslands mun í framtíðinni
sjá það, að það hefur sjálft lagt
einn af traustustu hornsteinun-
um undir framtíðarbyggingu
Framliald.
Fyrirkomulag:
trygginganna
Alþýöutrygging-unum í Sov-
étríkjunum er skipt í þrjár
deildir.
í fyrsta lagi sjúkratrygging-
amar. Heilbrigðismálin —
læknishjálp, lyf, sjúkrahús —•
heyra undir stjórn heilbrigð-
ismálaráðs hvers sambandslýð-
veldis og aðrar þær stofnanir
þess, sem sjá um framkvæmd
þeirra mála. Kostnaður vlð
þau mál er greiddur úr sjóð-
um ríkis og bæja.
Fram að árinu 1937 var
stjórn þeirra aö nokkru leyti
1 höndum verklýðssamtakanna
Sjúkratryggingarnar ná ekki
aðeins til þeirra, er sjálfir
vinna launavinnu, heldur til
allrar fjölskyldu þeirra, sem
fær fría læknishjálp, ekki að-
eins heimilislæknis, heldur
einnig sérfræðinga svo sem
augnlækna, tannlækna, skurö-
lækna o. s. frv. Öll læknis
hjálp, lyf og sjúkrahúsvist er
ókeypis.
í öðru lagi elli- og örorku-
tryggingar. Þær ná til allra:
sem látið hafa af störfum fyr-
ir elli sakir og til öryrkja og
ná jafnt til þeirra, er ekki
hafa stundaö launavinnu. Sér-
stakt ráð fer meö stjórn þess-
verklýðssamtaka fslands með
því að skapa einingu verka-
mannasamtakanna á Akureyri.
Og það er allri verklýðsstétt-
inni til fyrirmyndar hve sam-
einaðir stjórnendur og forustu-
menn Alþýðusambandsins stóðu
í þessu einingarstarfi fyrir verk-
lýðssámtökin.
Því sorglegra er að heyra þá
hjáróma rödd, sem tekur undir
| við fjandmenn verklýðseiningar
innar og segir í Alþýðublaðinu í
gær: „Nýr klofningur í verka-
lýðshreyfingunni á Akur-
eyri.“(!!) Og síðan eru klofnings
mennirnir, sem um leið eru for-
ustumenn Alþýðuflokksins á
Akureyri, notaðir sem aðalheim-
ildir.
Þeir menn, sem hafa búizt við
að heiðarlegir Alþýðuflokks-
menn, sem berjast fyrir einingu
Alþýðusamtakanna, ættu at-
hvarf hjá Alþýðublaðinu, urðu
fyrir sárum vonbrigðum. — Það,
sem er í augum níu tíundu Al-
þýðuflokksmanna sigur fyrir
einingu verkalýðsins, það heitir
á máli Alþýðublaðsklíkunnar:
Nýr klofningur! í augum þessar-
ar klíku er „eining“ þeirra Frið-
jónssona hin eina eining verka-
lýðsins á Akureyri. — Sú klíka
verður þá að hafa það að hljóta
sama hlutskipti og þeir, — hlut-
skipti, sem báðir hafa kosið sér
af frjálsum vilja: hlutskipti
nátttröllanna, er verða að steini,
þegar það dagar — 1 verklýðs-
heyfingunni.
ara trygginga í hverju sam-
bandslýðveldi fyrir sig.
í þriðja lagi eru hinar
margþættu slysa- og áhættu-
tryggingar, sem tryggja menn
gegn hverskonar slysum og á-
hættum.
Þessar tryggingar greiða
styrki til óvinnufærra manna,
fæðingarstyrki, jarðarfarar-
styrki, eftirlaun til manna
sem náð hafa vissum aldri,
en halda þó áfram að vinna.
Þessar tryggingar greiða enn-
fremur barnastyrki, kostnað
við hvíldar- og hressingar-
heimili og styrki til ferðalaga.
Stjórn þessarai mála annast
sérstakt tryggingafulltrúaráð
í hverri verksmiðju og á hverj-
um vinnustáð ásamt verk-
smiðjunefndinni (sém. kosin er
af verkafólkinu á viðkomandi
vinnustað). Fulltrúaráðin eru
tilnefnd af þeim starfsmönn-
um verklýðssamtakanna, sem
starfa að tryggingarmálum,
svo nefndum „tryggingafull-
trúum“, sem verksmiðjunefnd-
in tilnefnir til þess að fylgjast
með líðan sjúkra manna, at-
huga ef menn skrópa frá
störfum sínum og hafa eftíi'-
lit með starfsemi hvíldarheihi-
ilanna.
Árið 1938 voru yfir 300000
slíkir „tryggingarfulltrúar“ í
Sovétríkjunum og í tryggihga-
fulltrúaráðunum áttu 200000
menn sæti.
Verklýössamtökin höfðu
einnig í þjónustu slnni 1800
lækna til þess að hafa eftir-
lit með framkvæmd heilbrigð-
ismálanna, framkvæma skoð-
anir og gefa út læknisvottorð
um tryggingagreiðslur til
þeirra er á þeim þurftu aö
halda.
Jafnframt höfðu þessir
læknar þann starfa, að undir-
búa ráðstafanir til þess aö
koma í veg fyrir slys og bæta
heilbrigðisskilyrði.
Áriö 1940 nam tryggingar-
fé verklýðssamtakanna 8,6
milljörðum rúblna. Árið eftir
samþykkti æðsta ráð Sovét-
rikjanna áætlun um næstum
10 milljarða rúblna til þess-
arar tryggingarstarfsemi.
Meir en þriðjungur af þess-
ari upphæð rennu« \11 sjúkra-
trygginga, (manna, sem eru
frá vinnu um stuttan tíma).
Næst koma svo mæðratrygg-
ingar og kostnaður við hvíld-
ar- og' hressingarheimili, sem
nemur um fimmta hluta þess-
arar upphæðar, en árið 1940
réðu verklýössamtökin yfir
631 slíkra heihiila og 234 að
nokkru leyti.
Kostnaöinn við þessar
tryggingar ier hvert atvinnu-
fyrirtæki látið greiða meö
vissu framlagi í hlutfalli við
þá upphæö er það greiðir í
laun.
Aö meðaltali er sú upphæö
6 y2 % af launagreiöslnaupp-
hæðinni, en er þó nokkuð mis-
munandi (frá 4% til rúmlega
10%) og fer þáð eftir því hver
áhætta fylgir starfinu sem
unnið er.
Réttindin sem trygging-
arnar veita
1. Ellitryggingar
Elhtryggingum var fyrst
komið á 1927 fyrir verkamenn
við vefnaðarverksmiðjur, en
voru síðan auknar og látnar
ná til verkamanna í öðrum
aðaliðngreinum, eftir 1929.
Nú ná ellitryggingarnar til
allra, hvort sem þeir hafa
unniö erfiðisvinnu eða andleg
störf, sem hafa unnið sín lág-
markstímabil.
Ellilaun nema milli 50 og
60% af meðallaunum þess,
sem styrksins verður aönjót-
andi og fer mismunurinn eft-
if starfsgrein mannsins. Námu
verkamönnum t. d. og öðrum,
er unnið hafa óholl störf, eru
greidd 60% af fullu kaupi.
Karlmenn þurfa venjulega
að hafa unniö í 25 ár og kon-
ur í 20 ár til þess að öðlast
rétt til þessara trygginga.
Menn ha,fa rétt til að fá
greidd ellilaun, þegar þeir
hafa náö ákveðnum aldri
iivort sem þeir Jáfa af störf-
um eða ekki, karlmenn þegar
þeir eru 60 ára og konur þeg'-
ar þær eru 50 ára.
Verkamenn í námum og
öðrum óhollum starfsgreihum,
njóta forréttinda, að þurfa
styttri starfstíma og lægri ald-
ur til þess að öðlast þennan
rétt. Þeir hafa rétt til elli-
launa þegar þeir eru 50 ára.
ef þeir hafa unnið í 20 ár.
þar af 10 ár niðri í námum
eða við önnur óholl störf.
2. Ororkutryggingar
Örorkutrygginga njóta allir,
sem misst hafa starfsorku
sína, sökum slysa eða veik-
inda og eru að áliti lækna
ekki færir um að vinna reglu-
lega vinnu.
Allir öryrkjar hafa rétt til
örorkustyrks, hvort sem þeir
hafa misst starfsorku sína
vegna slysa eða iaf öðrum or-
sökum við starf sitt, eða hvort
þeir hafa misst starfsorkuna
af öörum ástæðum. Þó er sá
munur á, aö hafi þeir misst
starfsorku sína vegna starfs
síns, fá þeir tafarlaust rétt
til örorkustyrks, en í öðiaim
tilfellum er um nokkum bið-
tíma áð ræða, sem fer eftir
starfstíma mannsins og jafn-
framt því, hve gamall hann
er.
Hafi öryrkinn misst aila
starfsorku sína og þarfnist
stöðugrar umönnunai’, fær
hann greidd 80—100% af
þeim launum er hann áður
hafði. Sé hann ófær til vinnu,
en þarfnist ekki' sérstakrar
umörmunar, fær hann greidd
60—80% af fullum launum.
Sé hann aftur á móti ekki
fær til þess starfs, er hann
hafði á herndi, en geti unnið
léttara starf, eöa tíma og
tíma í einu, fær hann greidd
46—56% af fullum launum
Hafi öryrkinn misst starfs-
orku sína vegna slysa eða af
öðrum orsökum vegna starfs
síns, eru honum greidd full
laun, ef hann heyrir undir
fyrsta flokkinn sem nefndur
er hér á undan, en 75 og 50%
ef hann heyrir undir hina
síðari.
3. Sjúkratryggingar
Fr-am til ársloka 1938, nutu
allir meðlimir verklýðsfélaga,
sem unnið höfðu í 3 ár, fullra
launa, þegar þeh’ voru veikh.
Um engan biðtíma var að
ræða. Full laun vom greidd
frá þeim degi að maðurinn
varð veikur, gegn veikinda-
vottorði' frá lækni vinnustöðv-
arinnar.
En í desember 1938 voru
gerðar nokkrar breytingar á
þessu fyrhkomulagi, í því
augnamiði áð koma í veg fyr-
ir óþarfa fjarveru verkamanna
og að þeir skiptu óþarflega
oft um vinnustaði.
Þau hlunnindi, sem menn
nú njóta hjá slysatryggingun-
um, fara efth starfstíma
þeirra hjá sama fyrirtæki
samkvæmt eftirfarandi regl:
um:
Greiðslur mi(S
aðar við full
laun.
Verkamaður, sem unnið
hefur hjá sama fyrirtæki
meir en 6 ár ............... 100%
3 til 6 ár ................. 80%
2 til 3 ár.................. 60%
minna en 3 ár .............. 50%'
Verkam. yngri en 18 ára
er unnið hafa hjá sama
fyrirtæki meir en 2 ár ........ 80%
minna en 2 ár .............. 60%
Námuverkamenn og aðrir,
sem vinna óholl störf:
meira en 2 ár .............. 100%
minna en 2 ár .............. 60%
Menn, sem vikið er frá
starfi vegna sviksemí voru
svipth rétti til sjúkratrygg-
inga, þar til þeir höfðu
unnið í 6 mánuði aftrn’, án
þess að skipta um vinnustað.
Stakkaroff-verkamenn1) og
þeir, sem eru í sérstökum „á-
hugasveitum“, fá greidd full-
laun frá þeim degi er þeh
veröa veikir (svo framarlega
að þeir hafi verið iðnverka-
menn í 1 ár) .
Þeir, sem ekki eru meðlimh
verklýðssamtakanna, fá
greidda helmingi lægri styrki
en frá er sagt að framan. En
menn skyldu ekki gleyma því.
að 1940 voru 25,5 milljónh
verkamanna í verklýðssamtök-
unum, af þeim 30,4 milljón-
um sem þessár tryggingar
náðu til, svo þeh, sem njóta
lægri styrkjanna eru hverf-
andi minnihluti og mestin’
hluti þeirra manna stundav
ekki verkamannavinnu nema
tíma úr árinu.
Framhald.
’) Brautryöjendur á sviði
bættra vinnuaðferða og auk-
inna afkasta, kenndh við
Stakkanoff, manninn, sem
skapaði þessa hreyiingu í Sov-
étríkjunum.