Þjóðviljinn - 13.04.1943, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 13. apríl 1943.
ÞJOÐVILJINN
3
gMÖeVltJINM
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýöu —
Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
Heimilið - skólinn
— gatan
Heimilið' — skólinn — gat-
an, þetta eru gróðurreitirnir
sem æska Reykjavíkur vex í,
þangaö sækir hún næringu,
þrótt, líf og fjör, mi'kið eöa
lítið, af hverju einu eftir efn-
um og ástæðum, holla eöa
hættulega næringu, þrótt til
dáöa, eða dáðaverka, heilbrigt
lífsfjör — göfgandi og bæt-
andi — eða sýkt lífsfjör, sem
leitar fullnægingar á refil-
stigum, einnig allt þetta eftir
efnum og ástæðum.
Hvernig ræktum við Reyk-
vfkingar þessa gróðurreiti
æskunnar, hvernig búum við
í haginn fyrir framtíðina?
Það er því miður ekki hægt
að svara þessu nema á einn
veg: Við gerum þaö illa.
Heimili okkar eru ekki fyrir
börnin fyrst og fremst, sum
eru of fín fyrir þau, önnur of
þröng og fátækleg.
Skólunum okkar er í mörgu
áfátt, þó að mikið hafi verið
gert til að gera þá vel úr
garði, og þó að viö eigum
kennarastétt, sem er mjög á-
hugasöm um sitt starf. Fjöldi
heimila vinnur' gegn skólun-
um en ekki með þeim, ef til
vill er það meginorsök þess
hve mörgu er áfátt í starfi
barnaskólanna okkar.
Loks er þaö „gatan“. Við
erum orðin vön að heyra tal-
aúö um „götuna“ með heilagri
vandlætingu og djúpri fyrir-
litningu hinna ,,útvöldu“.
„Gatan“ er talin eitt svívirði-
legt lastamannabæli, til þess
eins að ala upp úrkynjaðan
kaupstaðaskríl. I þessari nei-
kvæðu og heimskulegu af-
stöðu til „götunnar“ felst ef
til vill mesta veilan i uppeld-
ismálum okkar. Tvær staö-
reyndir ber að athuga 1 þessu
sambandi. Þá fyrst, að bömin
okkar bæjarbúa allra hljóta
að vera upp alin á „götunni“
að verulegu leyti, þ,Jó er eins
sjálfsagt, t ns og bc í s-.'eit-
inni eyða miklu af tíma sínum
á hlaðvarpanum. Þar næst ber
að minnast þess, að „gatan“
gefur börnunum ótæmandi
umhugsimarefni, hún verður
uppistaöan í dagdraumum
þein’a, og þessi uppistaða hef-
ur ekki aöeins galla, heldur
og ýmsa góða kosti.
Eitt allra mikilvægasta verk
efni okkar Reykvíkinga er að
fegra og bæta „götuna“ sem
dvalarstað æskunnar. Hver
UPPELDIS- OG SKÓLAMÁLASlÐA ÞJÓÐVIUANS
Ritstjóri: Sigurður Thorlacius skólastjóri
Heimilið - skðlinn - gatan
í skólastofunni.
Samkvæmt fundarsam-
þykkt í Stéttarfélagi barna-
kennara í Reykjavík hefur ver
ið leitáð til dagblaðanna og
Tímans og þess óskaö, að ætl*
að veiöi sérstakt rúm 1 dálk-
um blaðanna fyrir umræður
um uppeldis- og skólamál. —
Hafa blöðin orðið greiðlega
við tilmælum kermaranna, og
hvert þeirra fallizt á að fela
sérstökum manni’ að sjá um
greinaflokka þessa:
Alþýðublaðið: Ármann Hall-
dórsson, skólastjóri.
Morgunblaðiö: Gísli Jónas-
son, yfirkennai’i.
Tíminn: Ingimar Jóhannes-
son, kennaii.
Vísir: Sigurður Helgason
kennari.
Þjóöviljinn: Sigurður Thorla
cius, skólastjóri.
Ráðgert mun hafa verið aö
greinar um þessi efni
birtust a. m. k. einu sinni 1
mánuði, í hverju olaöi, ei'nk-
um þann tíma árs, er skólar
starfa. Til þess er ekki ætl-
azt, að við kennararnir fyll-
um þessa dálka einir, heldur
eru það vinsamleg tilmæli, aö
foreldrar og aðrir áhugamenn
einasta gata þarf að vera
hreinleg, hver húsagarður þarf
að verða fallegur blettur og
við hverja götu þarf aö koma
vel búinn barnagarður. Þegar
allt þetta er fengið, eru sköp-
uð þau ytri skilyrði sem meö
þarf til aö ,,gatan“' geti haft
góö áhrif á hina uppvaxandi
æsku. En ytri skilyrðin eru
ekki nægileg. Uppalendui’nir.
foreldraiTiir, kennararnir og
aðrir þeir sem með börnunum
eru, þurfa aö gera sér ljóst.
aö þeim ber aö starfa saman
að því að gera heimilin, skól-
ana og „götuna“ að gróður-
reit sem fóstrar heilbiigða
æsku, á þessum stöðum vex
æska bæjarins upp, hjá því
verður ekki komizt, verkefn-
ið er því aö skapa hin æski-
legu skilyrði á öllum þessum
stöðum.
Þaö er ÞjóÖviljanum sér-
stakt ánægjuefni, aö kennar-
ar hafa leitaö samstarfs við
blöðin um áhugamál sín, þeir
munu fá til ximráða eina síðu
í öllum blöðum bæjarins einu
sinni í mánuði. ÞaÖ er Sigurö-
ur Thorlacíus skólastjóii sem
annast ritstjóm þessarar síðu
í Þjóðviljanum, birtist hin
fyrsta þein’a í dag; Þaö er von
vor að þessi síða verði vett-
vangur, þai’ sem uppeldismál
in verði rædd af víðsýni, þai’
sem rædd verði' vandamál
heimila, skóla og götunnar.
þeir sem vilja leggja þeim til
rarmurn lið, geta sent greinar
sínar til Sigurðar Thoi’lacíus-
ar eða til ritstjóranna.
um uppeldis- og skólamál
sendi okkur stuttar greinar
eða ádrepur, í einhverju formi
um eitthvað af því sem þeim
liggur hjarta næst, viðvíkj-
andi uppeldis- og kennslumál-
um.
VORSKÖLINN.
Síðastliðin þrjú ár hefur
voi’skóli (1. maí—15. júní)
fallið niður vegna hernaðai’-
ástands. Margar óánægju-
raddir hafa mér bori’zt til
eyrna frá foreldrum, út af
þessaii vandræðaráðstöfun,
eins og eðlilegt er. Kennarar
og aörir skólamerm hafa einn-
ig veriö óánægðir. Allt um það
var ekki óeölilegt, aö þetta
væri gert eins og á stóð, og
um það tjáir ekki að sakast.
En eins og vænta mátti
hefur það komið í ljós, að
niðurfelling vorskólans (og
septemberkennslimnar aö
mestu) hefur haft óheppileg
áhiif á kxmnáttu og leikni
margra barnaxma og verður
þeim mun tilfinnanlegra, sem
það endurtekur sig í fleiri ár
samfleytt. Sömu börnin missa
þá verulegan hluta af lögskip-
uðum skólatíma sínxrm. Fyiir
7, 8 og 9 ára böiTxin er vor-
og haxistkennslan t. d. nærri
3/5 hlutar árlegs skólatíma,
en rximlega 1/3 hluti árlegs
skólatíma 10 ára bama. Hér
er miðað við námstundafjölda.
Nú virðast allir gera ráð
fyrir, aðl vorskólamir starfi að
forfallalaxisu með fullum
krafti á þessu vori. Reynsla
undanfarinna ára bendir til
þess, að böiri fari ekki al-
mennt úr bænum til sumar-
dvalar fyrr en í júnímánuði.
Er þess að vænta, að foreldrar
stuðli að því eftir beztu getu,
aö böm þeirra á vorskólaaldri
(7—10 ára) sæki' skólann reglu
lega. Alveg sérstaklega er
þetta nauðsynlegt 10 ára
börnxmum (fædd 1933), sem
misst hafa vor- og haustskóla
nám (ca. % árlegs kennslu-
itxmdafjölda) xmdanfarin 3
ái’. Telji einstakir foreldrai’
hins vegar hagkvæmt eöa
nauösynlegt aö koma barni
’sínu til sveitai’dvalar fyrir lok
vorskólans (15. jxiní), þá mxm
undanþága verða veitt 1 skól-
anum. Er skylt að sækja um
leyfi til skólastjóra og sjálf-
sagt að láta barnið halda
skólagöngunni áfram, xmz
það fer í sveitina, jafnvel þótt
um fáa daga sé aö ræða.
BYR JUNARKENNSLA.
1. maí ár hvert veröa skóla-
skyld, samkvæmt fræðslulög-
um, böm er verða 7 ái’a á ár-
inu, að þessu sixmi börn fædd
árið 1936. Böm á þessum
aldri hér í Reykjavík mxmu
veröa kvödd til ixmritxmar
síðast í apríl og látin hefja
skólagöngu fyrstu daga maí-
mánaðar.'I því sambandi verð j
ur hér minnst fáum oröum
á fyrstu kexmsluna frá tak-
mörkuöu sjónai'miði.
Það er ekki óalgengt, að um
það sé spurt, hvort til nokk-
urs sé aö senda börn í barna-
skóla, áður en þau hafa lært
að þekkja stafi og draga til
stafs. Virðast sumir ætla, að
böm sem koma ólæs í bama-
skóla verði þar aldrei læs.
Reynslan afsannar þessa
skoðun á hverju árí svo að
ekki veröui’ um villsú Sann-
leikurinn er sá, að tæplega
1/9 hluti 7 ára barnanna er
læs er þau koma fyrst í skól-
ann og nálega Vz hluti þekk-
ir hvorki stafi né kann að
draga. til stafs. Flest eru börn-
ir oröin sæmilega læs eftir
tveggja til þriggja ára skóla-
göngu. Þaö er því hinn mesti
misskilningur að fresta því aö
senda bömin í skólann, þó að
þau séu ekki læs 7 ára. Af-
leiðing dráttarins verður oft-
sinnis sú, aö þau verða þeim
mun meira á eftir jafnöldrun-
um' því lengur sem dregið er
að láta þau í barnaskólann.
Og vilji foreldrar kosta fé til
kennslu bamanna, þá er oftast
skynsamlegra að verja því
þeim til hjálpar með skólan-
um, þótt að vísu beri þá einn
ig aö gjalda varhuga við of-
þreytu og námsleiöa.
Hitt er svo annaö mál, aö
æskilegt er, að bömin séu sem
bezt undir skólann búin. Sum-
ír kennarar hafa að vísu hald
ið því fram, aö stöfunarað-
ferö, sem þeii* kalla gamal-
dags, spilli fyrir hinni einu
og sönnu nýtízku hljóðaöferð.
AÖ mínu áliti er þetta háska-
leg firra. Engar gildar sann-
anir hafa verið færðar fyrir
því að hljóöaöferðin sé betri
öörum aðferðum, þó að hún
gefist vafalaust vel í góöra
höndum. Og hvað sem því líð-
ur, þá má hiklaust ráðleggja
foreldrum að kenna bömum
sínum byrjxmaratriði lestrar-
og skriftartækninnar með
þeim aðferðum, sem þau sjálf
kunna. Mikilsverti er, bæði til
undirbúnings lestrar- og skrift
arkennslu, að láta börn
snemma — löngu áður en
þau geta lært að lesa — fá
blaö og blýant til að leika sér
að. Óstrikuð blöð í þessu skyni
kosta ekki mikið, enda má
pappír vera óvandaður.
framhaldsnAm
Um það leyti, sem inntöku-
próf í framhaldsskóla eru að
hefjast á vorin rifjast upp ó-
fremdai’ástand það sem ríkir
í húsnæðismálum Menntskól-
ans og gagnfræðaskólanna í
Reykjavík. Svo sem kunnugt
er fá aðeins 25 börn árlega
inngöngu í fyrsta bekk
Menntaskólans, en mörgum
sinnum fleiri standast prófið
og hafa frá því sjónarmiði
jafnan rétt til að setjast í
skólann og hin 25 útvöldu.
enda sýnir reynslan að mörg
þeirra sem frá veröa. að hverfa
eru jafnhæf eða hæfari' þeim
sem að komast. Hér verðxm
ekki viðunandi bót á ráðin á
annan hátt en þann að auka
stórlega húsrými Menntaskól-
ans og gag-nfræðaskóla, sem
veita ókeypis kennslu. Á þetta
hefur veriö þrásinnis bent op-
inberlega, en meö hverju ári
veröur nauðsynin brýnni og
kröfxu’nar háværari um endur
bætur.
Gatan.
Sú málvenja hefur skapazt í
kaupstöðum og kauptúnum, að
orðið gata hefur fengið sérstaka
merkingu í uppeldisfræðilegum
skilningi og táknar í stuttu máli
samnefnara þeirra áhrifa, sem
barnið og unglingurinn verður
fyrir utan heimilis og skóla. Á-
hrifavald götunnar er mikið.
Um það virðast allir sammála.
Þá verður víst heldur ekki vé-
fengt, að áhrif götunnar eru oft-
sinnis miður heppileg. En því
fer fjarri, að þau séu með öllu
neikvæð. Félagsandi sá, sem
ríkir og þroskast meðal sumra
svonefndra götustráka er t. d.
næsta athyglisverður og á ekki
Framh. á 4. síðu.