Þjóðviljinn - 06.05.1943, Síða 3

Fimmtudagur 6. mai 1943.
Þ JÓÐVILJINN
3
þlðOVIlJINÍÍ
Útgcfanöi:
Sameiningarfiokkur elþýðu —
Cósialistaflokkurinn
Ritst jórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Simi 2270.
Aígreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Simi 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
Hvad dvelutr?
Alþýðusambandið hefur unnið
einn mikinn sigur enn, sigur í
deilunni um vegavinnukaupið.
Enn einu sinni hefur það sýnt
sig hver máttur býr í hinum
sameinuðu, frjálsu samtökum
verkalýðsins, þegar þau standa
sameinuð í baráttunni fyrir
ákveðnu marki.
Þennan mátt verkalýðsins
þarf að nota til þess að vinna nú
einnig þá miklu sigra, sem
verkalýðurinn alltaf hefur búizt
við að féllu honum í skaut, þegar
hann hefur öðlazt mátt einingar
innar.
Á síðasta Alþýðusambands-
þingi var samþykkt svohljóð-
andi ályktun einróma:
„17. þing Alþýðusambands
íslands felur sambandsstjórn að
gangast fyrir því að koma á
bandalagi með öllum öðrum
samtökum alþýðunnar, hvort
sem um er að ræða almenn hags
munasamtök, stjórnmálasam-
tök, verkalýðsfélög, menningar-
samtök eða önnur til verndar
hagsmunum og réttindum og
samtakafrelsi verkalýðsins, til
þess að vinna gegn dýrtíðinni í
samræmi við þá stefnu, sem
þingið hefur markað, til þess að
berjast fyrir margháttuðum
þjóðfélagslegum umbótum og
framförum og til þess að
hnekkja völdum afturhaldsins
og gera áhrif alþýðusamtaka-
anna gildandi á stjórn landsins.
. Áratuga reynsla verkalýðs-
hreyfingarinnar hefur sýnt, að
til þess að forða hinum vinn-
andi stéttum frá nýju atvinnu-
leysi og nýjum hörmungum fá-
tæktarinnar, til þess að forða
vinnandi stéttunum frá rétt-
leysi og kúgun, þá verður verka-
Iýðsstéttin í gegnum samtök sín
að taka forystu þjóðarinnar í
sínar hendur í náinni samvinnu
við aðrar vinnandi stéttir lands-
ins.
Þar af leiðandi getur verka-
lýðurinn ekki sætt sig við smá-
vægilegar ívilnanir, heldur verð
ur hann ásamt annarri alþýðu
íslands að tryggja s' > iu völd
í þjóðfélaginu, er frn' gert mark
mið verkalýðshreyfingarinnar
að veruleika".
Þessi ályktun var einhver
merkasta samþykkt þessa ágæta
þings.
En hvað dvelur framkvæmd
hennar?
Stjórn Alþýðusambandsins
sneri sér skömmu eftir þingið til
ýmissa samtaka útaf þessu máli.
Iíún hefur fengið svör frá nokkr
um, m. a. Bandalagi starfs-
Alþýðuflokkurínn í gapastokknum:
þá félli burt ein helzta tryggingin fyrir framkvæmd
stjómarsamningsins. Og sjálfur fékk Alþýðuflokkur-
inn slík skilyrði fram, er hann fór í þjóðstjómina!
Bæknr
Sósíalistaflokkurinn hefur haldið fast á því skilyrði í sam-
bandi við „vinstri stjóm“, að ef samvinnuslit verða, þá skuli
rjúfa þing og láta nýjar kosningar fara fram. Sósíalistaflokkur-
inn leggur á þetta höfuðáherzlu vegna þess að það er nauðsyn-
legt að þjóðin fái tafarlaust að dæma, ef einhver flokkurinn
svíkur samninga þá, sem gerðir eru, eða ef svo veigamikil ný
viðhorf skapast að stjómin sundrast vegna þeirra.
Framsókn hefur þvemeitað að ganga að þessu skilyrði. Hún
hefur sagt að þó samkomulag næðist um allt annað, þá myndu
þeir stranda á þessu. — Og það undarlega skeður að Alþýðu-
flokkurinn tekur sömu afstöðu og Framsókn, neitar að ganga
að þessu skilyrði og ræðst á Sósíalistaflokkinn fyrir að halda
fast við það.
En það' undarlegasta af
öllu er, að Alþýðuflokkurinn
sjálfur setti slíkt skilyrði, er
hann gekk í þjóðstjórnina og
fékk því framgengt! Þessu hef_
ur opinberlega verið lýst yfir
af þáverandi ritara flokksins.
Jónasi Guðmundssyni, í Al-
þýðublaðinu 18. api’íl. Þai’
stendur:
„Forsætisráðherra Framsókn
arflokksins gaf Alþýðuflokkn-
um þá skýlausu yfirlýsingu.
að ef Alþýðuflokkurinn teldi
sig ekki geta lengur átt sæti
í stjóm, af því að gengiö væri
á rétt hans eða þeirra stétta.
sem hann var umbjóðandi fyr
ir, skyldi þing rofið, samstarf-
inu slitið og efnt til nýrra
kosninga, án þess sú löggjöf
yrði sett, sem Alþýðuflokkur-
inn væri andvígur“.
Eins og af þessu má sjá
hefur Alþýðuflokkurinn við
þessa samninga fengið þing-
rofsskilyröið samþykkt, en
hinsvegar ekki tekizt aö fá
gengið þannig frá málunum,
að ekki væri hægt að svíkja
það.
Hverjxxm mtanni hlyti aö
finnast þaö eölilegt aö Alþýðu
flokkurinn lærði það af þess-
ari reynzlu að ganga svo vel
frá þingi’ofsskilyrðinu við
’iæstu stjórnarsamninga, sem
hann gei'ði, að hann yrði ekki
svikinn á ný. Og nú bjóðast
manna ríkis og bæja, Farmanna-
og fiskimannasambandinu, Sósí-
alistaflokknum o. fl.
En ekkert hefur verið gert.
Þessi samtök hafa útnefnt
fulltrúa til þess að tala við Al-
þýðusambandsstjórnina um
þetta mál, en þeir hafa ekki ver-
ið kvaddir á fund hennar.
Hér er um að ræða höfuðverk-
efni alþýðusamtakanna, við-
fangsefnið, sem öll þjóðin í
rauninni bíður eftir að þau
leysi, — að taka að sér forustu
þjóðarinnar, einmitt nú þegar
segja má að þjóðarskútan reki'
fyrir vindi og báru.
Alþýáúsambandsstjórnin hef-
ur miklu að sinna og vinnur vel.
En hún má ekki láta það dragast
að leggja í stærsta verkefnið
sitt, þótt nægar séu annirnar
við að leysa þau smærri.
honum möguleikar til þess,
sem sé með því áð standa fast
á þessu skilyi’öi meö Sósíal-
istaflokknum. Mönnum finnst
að mannslund Alþýðuflokks-
fori'ngjanna ætti að bjóða
þeim það, að láta ekki Fram-
sókn fá tækifæri til þess að
leika sig eins gi’átt aftur og
hún geröi í ársbyrjun 1942.
En því er ekki: fyrir aö fara.
Alþýðuflokkurinn tekur af-
stöðu á móti þingrofsskilyrö-
inu og ræðst á Sésíalistaflokk-
inn fyrir aö halda fast viö
það. Svona gersamlega beyg-
ir flokkurinn sig fyrir yfir-
gangi Framsóknar, réttir fram
vinstri kinnina, þegar Fram-
sókn hefur slegiö hann á
hægi’i, — og hrópar upp, aö
Sósíalistaflokkurinn sé að
svíkja alþýðuna meö því að
fai’a ekki eins að.
Hvað gengur Alþýöuflokkn-
um til?
Finnst honum ekki nög
hvernig. hann hefur sjálfur
vei'ið leikinn í stjórnarsam-
vinnurmi viö Framsókn? Lang
ar hann til þess aö fariö sé
eins meö Sósíalistaflokkinn —
og vill þessvegna ekki að Sós-
íalistaflokkurinn • fái einu
sinni framgengt þeim örygg-
isskilyröum, sem Alþýöuflokk-
urinn þó fékk, er hann fór í
þjóðstjómina? Er meinfýsnin
sú hvöt, er ræður geröum Al-
þýöuflokksins í þessu máli?
Er sagan um meinfýsna mann
inn áö endurtaka sig, þann
er lét rífa úr sér annaö aug-
aö svo bæði augun yi'ðu rif-
in úr nágrannanum?
Alþýðuflokkurinn er settur
í gapastokk frammi fyrir þjóð-
inni, fyrh’ uppgjöf sína fyrir
Framsókn í þessu máli. —
AlþýÖuflokkurinn getur losað
hann úr honum, með því að
éta ofan í sig ósannindin um
Sósíalistaflokkinn, lýsa því yf-
ir aö Alþýöuflokkurinn rnuni
standa með Sósíalistaflokkn-
um í ágreinihgsmálum eins
og þessum, og segja þaö sem
er kjami málsins: Framsókn
hindrar myndun róttækrar
umbótastjórnar á íslandi, af
því að hún vill ekki í'óttækar
tunbætur.
Ljóð og lög III.
Eftir Þórð Kristleifsson.
Þórður Kristleifsson á Laug
ai-vatni hefur unnið allra
manna bezt aö auknum tón-
listariökunum alþýöu, bæöi
með kennslu og kórastai’f-
semi við stóran héraðsskóla,
en eirrnig á landsmælikvarða
meö skrifum og erindum, og
þó sérstaklega með útgáfu
söngbóka. í vetur nafa komið
komið út frá hans hendi Ljóð
og lög II. og III. hefti, annaö
fyrir samkóra, en hitt fyrir
karlakói’a. Flest í þessum heft
um eru lög, sem ekki afa
veriö fáanleg prentuö lengi,
eöa aðeins til í skrifuöum og
fjölrituöum æfingablöðum
hinna ýmsu kóra. Nokkuð er
af nýjum lögum, mjög fögr-
um, en sumt nýir textar.
Kai’lakór er mjög takmark-
að tæki og veröur því sér-
staklega að gæta þess, að afla
nýrra og breytilegra verk-
efna. Þaö hefur viljað brenna
viö, að jafnvel ágætir kórar
hér hafa sungið lítinn hrmg
viðurkenndra verkefna, ef svo
mætti segja, sem náö hefur
yfir 2—3 ára starf, en' síðar
endurtekiö sig. Þetta karla-
kórshefti ÞórÖar bætir lítið
úr þessum vanda, þvi þar er
helst safnað saman lögnm.
sem verið hafa á tvísti’ingi.
Það er þarft vei’k, en hitt er
þó meira aökallandi, að
• stækka hringinn, bæta viö
nýjum léttum og þxmgum
verkefnum, sem krefjast meh’i
og meiri ástundunar.
Vegna fólksfæöar, verður
nótnaprentun hér tilfinnan-
lega dýr, og því gott að hægt
sé aö hafa sem margbreyti-
legust not af nótunum. Prent-
un þessara hefta er stór og
hreinleg, og því þægilegt áö
nota heftin til heimilisþarfa.
á píanó eöa harmonium. Heft-
in eiga því ei’indi til allra
söngelskra.
Þegar talið berst að hærri
tónlist, kvártar almenningm’
yfir því, aö hann „skilji ekki
klassik“, en tónlistarmenn yf-
ir áhugaleysi og þroskaleysi
hjá almenningi. Nú er veriö
að flytja passíu eftir Bach
og nýlega voru fluttir þættir
úr ÁrstíÖunum eftir Haydn.
AÖsókn að þessum verkum, er
eins og bezt verður á kosið
og verkunum foi’kunnari’vel
tekiö; af afspmn hvað passí-
xma snertir, því menn mega
ekki láta í ljósi hrifningu sína
í kirkju. Árstíöimar eru ynd-
islegt vei’k, auðskilið og hress-
andi, hiínsvegar er passían tor-
melt á köflum, enda borin
þá uppi af ahuga á píslarsög-
unni, en aðrir kaflar eru guð-
BSrnin og styrjSldin
Nína, Vóva og Júrík
i blaðinu SOVIET WAR NEWS
segir rússneski blaðamaðurinn E.
Mindlin svo frá:
Eg kom inn i gamla höll við næðis-
sama götu í Moskva, sem nú er
barnaheimili.
Á þessu barnalieimili eru öll börn-
in hraust og stóra húsið glymur af
hlátri bamanna. Það em sjötíu og
fimm böm, á aldrinum þriggja til
sjö ára.
Einn drengjanna er nefndur „karl-
ina“. Hann er kominn þrjá mánuði
á áttunda árið.
Ein stúlknanna er Nína Komarova.
Hún er með stóra slaufu í jörpu hár-
inu og dapran augnasvip.
Leikbróðir hennar spyr Nínotsku:
„Viltu Ieika þér að bangsanum min-
um?“
LitiII snáði segir:
„Nína, þú mátt eiga eplið mitt.
Mig langar ekki í það“.
Það er ekki satt.
Hann langar sáran í eplið, en hann
langar til að vera góður við Nínu
Komarovu.
Því hann veit að Nína Komarova
hefur átt bágara en hin börnin.
Móðir liennar var send til Þýzka-
lands í nauðungarvinnu. Nína var
rekin út úr húsinu á köldu vetrar-
kvöldi.
Kona ein fann hana og faldi hana
ásamt sínum börnum í jarðhúsi.
Þegar Þjóðverjar voru hraktir úr
þorpinu, Júdíno, var Nína flutt til
Moskva.
Hér er Júrik litli Sísoff. Hann er
ekki nema fjögra ára. Sjáið hann
ríðandi litla tréhestinum sínum, og
ykkur kemur ekki til hugar að hann
eigi nokkrar áhyggjur. Hann er kát-
ur þangað til fer að skyggja. En alla
nóttina verður einhver að sitja við
rúmstokk hans. Hann grætur, kallar
á mömmu og berst með litlu hnef-
unum við ósýnilega óvini. Hann er
hræddur við eld. Það má ekki
kveikja í sígarettu nálægt honum.
Honum var bjargað úr brennandi
húsi, sem Þjóðverjar kveiktu í áður
en þeir hófu undanhaldið. Hann var
að kafna í reyknum þegar rauðliði
bjargaði honum.
Enginn veit örlög foreldra hans.
:i=
Úti í horni á stóra salnum er Vóva
að hjálpa til að byggja járnbraut.
Þessi sex ára drengur var í Istra
meðan sá bær var hernuminn af
Þjóðverjum. Faðír hans er á víg-
stöðvunum. Móðir lians... Vóva veit
ekki hvað af henni varð. Hann held-
ur enn að hún hafi farið í ferð og
muni einliverntima koma aftur. Ef
til vill fær hann aldrei að vita það...
Hún fleygði sér út um glugga á
skóla, sem Þjóðverjar höfðu gert að
hóruhúsi.
; dómleg- opinberun liverjum
í sem vill hlusta á tónlist og
læra aö hlusta. Fullyröa má,
að tónlistarþroski á íslandi
hefur aukizt mjög ört, þrátt
fyrir jassinn og eyöileggingu
þá, sem honum kann aö
fylgja. Jassinn, óvalinn eins
: og hann kemur upp og ofan,
er aó níu tíunduhlutum svo
andlaus og leiöigjarn og föln-
ar svo fljótt, áð hann rekur
flesta til þess áö leita að betri
tónlist. Sú verður raunin um
alla sem vinna við framleiöslu
hans og blinda aödáendur á
hann aðeins meðal fólks á
vissu aldursskeiði.
Tvennt er það sem stuðlar
áö auknum músikþroska í
landinu. 1 fyrsta lagi útvrp-
ið og grammófónar, þar sem,
eitthváð er til af góöum plöt-
um á heimilum, svo og söng-
Framh. á 4. siðu.