Þjóðviljinn - 09.05.1943, Blaðsíða 3

Sunnudagur 9*. maí 1943.
>JÖÐVILJINN
3
ÞlÓOVIlJIIIN
Útgefanöi:
Sameiningarflokkm alþýöu —
CósíalistaHokkuiinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Argieiðsla og auglýsingaskrif-
atofa, Austurstræti 12 (1. bæð)
Sími 2184.
VSkingsprent h.f. Garðastræti 17.
Verða bæjarhúsin fyrir
ríka eða snauða?
Árum saman hafa verka-
lýösflokkarnir borið fram til-
logur, í bæjarstjórn Reykja-
víkur, um að bærinn léti reisa
myndarleg íbúðarhús.
Árum saman hafa valdhaf-
ar bæjarins, íhaldsmennirnir
vírt þessar tillögur aö vett-
ugi. Meö þessu athæfi hafa
þeir í senn skaöaö bæinn, um
ótaldar upphæðir, og látiö
undir höfuð leggjast aö leysa
húsnæöisvandamálín, því aö-
eins með1 myndariegri og vit-
urlegri forystu, bæjaryfirvald-
anna, verða þessi mál leyst
á viöunandi hátt, í nútíma
borg.
En þrátt fyrir allt lætur
íhaldið undan síga, hægt og
þunglamalega þokast þaö úr
gömlu vamarstöövunum, og
tekur upp ýmis af málum and
stæöinganna, en gefur þelm
um leið allan þann svip aft-
urhalds og þröngsýni, sem
þaö getru.
Á síðastliðnu ári gafst í-
haldið í Reykjavík upp í bar-
áttunni gegn því, að bærinn
byggöi myndarleg íbúöarhús.
Það féllst á gamlar og nýjar
tillögiu verkalýösflokkanna.
og nú em húsin risin af
grunni á Melunum, og veröur
ekki annað séö, en að þau
séu hin myndarlegustu í alla
staði, og verði bænum hvaö
það snertir til sóma. .
Að þessu leyti hafa verklýös .
flokkamir sigráð, húsin eru
komin og á þeim er sá mynd-
arbragur sem bæninn sæmir.
En þetta er ekki' nema hálfur
sigur. Eftir er að ráðstafa
húsunum og spurningín er
hvort það verður gert í sam-
rasmi við stefnu og óskir
verklýð'sflokkanna eða hvort
sjónarmið hins þröngsýna í-
halds rseður þar lögum og lof-
um.
Hvaða sjónarmið á að ríkja
viö' úthlutun þessara íbúða?
Að bæta úr húsnæðisþörf
þeirra bæjarbúa, sem, erfiðast
eiga með að gera það af eigin
ramleik, og þá fyrst þeirra
úr þeim hóp sem stærstar
hafa fjölskyldumar og brýn-
asta þörfina fyrir gott hús-.
næði. Þessa stefnu hafa full-
trúar sósíalista í bæjarstjóm
markað, með tillögum þeim,
er þeir lögöu fram á síðasta
fundi bæjarstjómar, og arml-
legt má telja að' fulltrúar Al-
þýöuflokksins í bæjarstjóm
fýlgi henni, og ef til vill eru
II ufaeríliispDlifíh uor afl miflasf uio frelsi
oo fiaosmuni ísleazKu Hjóðariooar ?
Eða á fsland í utanríkismálum aðeins að verða peð í valdatafli auðvaldsíns,
skákað tram gegn frelsishreyfingunni í heimínum ?
Það hefur oft verið ritað um utanríkispólitík íslands í þetta
blað og eigi að ófyrirsynju. Það hefur verið sýnt fram á það með
rökum, sem óþarft er að endurtaka, að ísland verði að reka
SJÁLFSTÆÐA UTANRÍKISPÓLITÍK, er hafi það eðlilega
markmið að tryggja þjóðfrelsi vort. Það hefur verið sýnt framá
að einn liður í slíku, væri það að geta strax að stríði loknu feng-
ið yfirlýsingu Bandaríkjanna, Bretíands og Sovétríkjanna um
að þau sameiginlega taki að sér að ábyrgjast friðhelgi og full-
veldi íslands. En til þess að slíkt yrði hægt, þyrfti strax að, fará
að vinna að því að þessháttar yfirlýsing fengist.
Það liggur í augum uppi að samúð fslendinga á alþjóðamæli-
kvarða hlýtur að vera með þeim þjóðum, sem fyrir þjóðfrelsi
herjast og standa á grundvelli þess sjálfar og viðurkenna rétt
annarra til þess. Frelsi og framtíð íslendinga sem sjálfstæðrar
þjóðar hlýtur að byggjast á því að þjóðfrelsishreyfingin sigri í
heiminum og yfirdrottnunarstefna hvaða auðvalds sem er hverfi
úr sögunni.
Ameríska afturhaldið I
og ísland
Hins vegar ber ekki að loka
augunum fyrir þeirri hættu, að
erlent kúgunarvald reyni hvor-
tveggja í senn: að gera ísland
sér raunverulega undirorpið og
nota það — á yfirborðinu sem
sjálfstætt ríki — síðan í baráttu
sinni gegn frelsishreyfingunni i
heiminum eða í refskákinni við
önnur stórveldi um völdin.
Við skulum taka eitthvað
hugsanlegt dæmi:
þeir menn til í Sjálfstæöis-
ilokknum, sem ekki eru henni
meö öllu fjarlægir, en afstaða
Árna frá Múla er ekki kunn.
Hvemig verður þá þessari
stefnu framfylgt?
Þeir menn, sem samkvæmt
þessu ættu fyrst og fremst að
koma til greina við úthlutun
íbúöanna, eru snauöfr menn
sem ekki geta innt af hendi
stórar fjárfúlgur til aö öðlast
húsnasöi, það verður því
naumast bætt úr húsnæöis-
þörf þessara manna nema
meö því að leigja íbúðímar,
enda er það aðaltillaga Sós-
íalstaflokksins að íbúðimar í
bæjai'húsunum vexði seldar á
leigu.
Verði hinsvegar horfið aö
þrí ráði, að selja íbúðirnar,
veröur, í fyrsta lagi, áð
tryggja að þær verði ekki
bröskurum að bráð. Það yrði
gert með því að etofna hálf-
opinbert félag með íbúðareig-
endum, og banna þeim aö
selja íbúöir sínar fyrir hærra
verð' en þeir hafa í þær lagt,
enda annist félagiö en ekki
einstaklingamir ráöstöfun
þeirra íbúöa sem elgendumir
kynnu að vilja iosna við.
í ööm lagi veröúr að stilla
útborgun svo í hóf, aö efna-
Snautt fólk sé ekki meö ölli ’
útilokað frá aö -caupa íbúð,
og í þriöja lagi veröur aö
koma áhvílandi' lánum á íbúð-
um þannig fyrir, aö hægt sé
að standast straum af þeim
fyrir mann með' meðaltekjur
verkamanns.
Auðmannastétt Bandaríkj-
anna, — hið sovéthatandi aftur-
háld þar í landi — hrekur Roose
velt frá völdum á næsta ári, við
forsetakosningarnar og hefur þá
framkvæmdarvaldið alveg ó-
skorað í höndum afturhalds-
jötnanna, sem nú hafa klófest
löggjafarvaldið. Þetta afturhald
er nú þegar byrjað að undirbúa
baráttu við þjóðfrelsisöfl heims-
ins, — jafnt sósíalismann í
Sovétríkjunum sem róttækar
lýðfrelsishreyfingar á borð við
Hváö fyrsta atriðinu viövík-
ur, virðist enginn ágreining-
ur vera um það, fulltrúar
allra flokka í bæjarráöi hafa
lýst því yfir að þeir teldu
sjálfsagt a'ö fyrirbyggja að í-
-búöimar lentu í braski, meö
því að láta þær í hendur fé-
lagi er starfaöi á líkum
grundvelli og Byggingarfélag
alþýðu, ef þær veröa seldar.
Vissulega hafa fúlltrúar Sjálf-
stæöisflokksins lært mikið á
þessu sviöi.
Hvað útborguniina snertir
gegnir hinsvegar öðm máli.
Fulltrúar Sjálfstæðisflokksins
í bæjarráði hafa haldið sig
fast viö þá tillögu, til þessa,
að útborgun yrði 33% af
byggingarkostnaöí, en það er
17—20 þús. atf tveggja her-
bergja íbúðum, en 20—23 þús.
af þriggja herbergja íbúðxun.
Veröi þessi stefna ofan á,
faha íbúðir þessar allar í hlut
efnamanna.
Fulltrúar sósíalista í bæjar-
stjóm hafa lagt til, að ef í-
búöimar verði seldar, þá
vérði útborgun ékki nema
15% af kostnaðarverðinu, en
þaö þýöir 8—10 þús. á íbúð
eftir stærö og kostnaði.
Næstu dagana veröur úr
því skoriö, hvort stefna verk-
lýösflokkanna sigrar til fulls
í þessu máli, eða hvorti íhald-
ið veitir enn viönám á hinu
skipulagöái undanhaldi og
kemiu því til vegar að aöeins
efnamenn geti fengið íbúðir.
í bæjarhúsunum.
de Gaulles. Varaforseti Banda-
ríkjanna, Wallace, hefur þegar
varað við hættunni af þessari
afturhaldsklíku.
Þessi klíka reynir að ná
bandalagi við hvaða afturhald
veraldarinnar sem er á móti
sósíalismanum og þjóðfrelsinu.
Sú klíka studdi Japani með
vopnasölu fram að árásinni á
Pearl Harbour. Hún fékk því á-
orkað að haldið var verndar-
hendi yfir Vichy-stjóminni og
samið við Darlan. Hún fær það
fram að Franco er enn seld olía
handa Hitler og haldið uppi
stjómmálasambandi viðfinnsku
fasistastjórnina. Það er auðsjéð
að ítök hennar í framkvæmda-
stjórn Bandaríkjanna hvað utan
ríkismálin snertir eru mikil.
Það þarf engum blöðum um
það að fletta að afturhaldsklíka,
sem styður ofsóknarkerfi það
gegn verklýðshreyfingunni í
Bandaríkjunum, sem kennt er
við Martin Dies, skoðar sósíal-
ismann sem höfuðóvininn, þótt
hún neyðist til þess að berjast
gegn nazismanum nú — og gerir
fyrst af öllu ráðstafanir til þess
að hindra að sósíalisminn breið-
ist út um Evrópu, þegar nazism-
inn yrði brotinn á þak aftur.
Svona afturhaldsklíka reynir að
vekja upp drauga hvar sem er,
til þess að láta þá kveða niður
sósíalismann — vafalaust í
nafni lýðveldisins. Hún mun
vekja upp Habsborgarana í
Austurríki, fasistana í Póllandi,
Jugoslafiu og Finnlandi, til
þess að kæfa alþýðuhreyfing-
una í þessum löndum í blóði, ef
þess yrði nokkúr kostur. Hún
mun reyna að semja við Victor
Emanuel • í Ítalíu, til þess að
varðveita auðvaldsskipulagið
þar, ef Mussolini skyldi falla, og
máske við nazistann Otto Strass
er eða éinhvern álíka um að
taka við því hlutverki Hitlers
að varðveita auðvaldinu Þýzka-
land.
Og það skal enginn láta sér
detta I hug að þessi klíka sé
ekki þegar farin að hugsa sér
gott til glóðarinnar um að nota
skoðanabræður sína hér á ís-
landi til þeirra verka, sem þeir
helzt væru nothæfir til að henn-
ar dómi.
Ágirnd afturhaldsins í Banda
ríkjunum á íslandi sem fram-
tíðarhemaðarbækistöð ame-
rískrar yfirdrottnunarstefnu er
enginn leyndardómur. Það,' sem
í'slendingar hafa treyst á m. a.
sér til fulltingis í viðleiini
sinni til aff hindra slikt, er f
yfirlýsing Roosevelts um aff j
ameríski herinn fari héffan í i
styrjaldarlok og það írjáls-
lyndi og viffurkenning á þjóff-
frelsi, sem einkennt hefur
stefnu Roosevelts. En brjóti
afturhaldiff þá stefnu á bak
aftur, — eins og allt útlit er
fyrir, eftir síðustu kosningum
aff dæma, — þá mun sá am-
eríski imperialismi, sem nú
þegar heimtar flugvelli og
raunverulegar nýlendur víða
um heim, ekki láta gömul
loforð Roosevelts hindra yfir-
gang sinn.
íslendingar þurfa ekki aff
ganga aff því gruflandi á
hverju þeir eiga von, ef þetta
ameríska afturhald meff Sov-
éthatrið að flokksmarki, sigr-
ar að fullu.
Viö höfum áður bent á
nokkur fyrirbrigöi í ísenzku
sjórnmálalífi, sem sanna
hve langt áróður amerísks
afturhalds er kominn hér.
Viö skulum nú taka eitt
fyrirbrigði, sem kom í ljós 1
fyrradag og leggja saman
tvc og tvo í sambandi viö það.
Stefán Jóhann tekur undir
við Göbbels
Fyrrv. utanríkismálaráö-
herra þjóöstjómarinnar, Steí-
án Jóh. Stefánsson, kveöur
sér hljóðs í Alþýöublaöinu í
fyrradag um utanríkismál íc
lands. ÞaÖ viröist samt varla
vera þau, sem liggja fyrrv.
ráðherranum þyngst á hjarta
heldur annað. ísland þarf aö
fara í hið nýja þjóöabanda-
lag — ekki aó því er vúöist
fyrst og fremst til þesc aö
tryggja frelsi sitt, heldur til
þess: „aö draga þær rétt-
mætu ályktanir af sinni eig
in frelsisþrá. að taka undir
ó‘kir og kröf’i.; smáríkjann*
um fullt frelsi og sjálfstsöði,
SvO sem eins o->; Eystrasalts-
lar danna, Eistlanao, lætt-
lands og IJthaugalands“
(St. Jóh. St. Alþbi. 7. maí).
Með öðrum orðum:
Sovéthaturspólitík Alþýðu-
blaðsins, sem sumir héldu að
væri bara einkameinloka í
heila Stefáns Péturssonar, á
aff verffa hin opinbera utan-
ríkispólitík hins íslenzka rikis.
— samkvæmt yfirlýsingu fyrr
verandi utanríkismálaráö-
herra og formanns Alþýðu-
flokksins.
ísland á aö fara inn í
þjóöabandalag til þess aÖ
bera þar fram kröfurnar sem
Göbbels flytur nú látlaust í
Berlínarútvarpinu og kyrja í
einum kór meö öllum helztu
.kúgnrum Ineims: Burt méö
sósíalismann úr Eystrasalts-
löndvmum! (Það er hinsvegar
ekki veriö aö hafa neinar á-
byggjur út af því hvort fas-
ismanum er útrýmt þaðan!).
Það er hinsvegar ekki ver-
Framhald á 4. síðu.
\