Þjóðviljinn - 21.05.1943, Qupperneq 2

2
ÞJÓÐVILJINISI
Föstudagur 21. maí 1943,
Skemmtikvöld
heldur UNGMENNAFÉLAG REYKJAVÍKUR í kvöld
kl. 8,30 í Listamannaskálanum.
DAGSKRÁ:
Ræða: Ámi Óla, blaðamaður.
Einsöngur: Þorsteinn Hannesson.
Endurminningar: Guðjón Benediktsson.
Dans. — Hljómsveit Bjama Böðvarssonar.
Aðgöngumiðar seldir í anddyri skálans kl. 4—7 e. h. í
dag og við innganginn. — Öllum heimill aðgangur. —
Ölvun bönnuð!--Ungmennafélagar fjölmennið!
. STJÓRNIN
Auglýsing um hámarksverð
Viðskiptaráðið hefur ákveðið eftirfarandi há-
marksverð á nýjum laxi:
t heUdsölu > kr. 5,00 pr. kg.
Í smásölu:
a) í heilum löxum — 6-00----
b) í sneiðum — 7,50----
Reykjavík 19. maí 1943.
VERÐLAG^STJÓRINN.
TILKYNNING
frá hdsaleiganefnd
Samkvæmt heimild í 5. gr. laga um húsaleigu, nr.
39, frá 7. apríl 1943, mun húsaleigunefnd taka til um-
ráða lausar íbúðir og ráðstaf a þeim til handa húsnæðis-
lausu innanhéraðsfólki, hafi eigendur ekki sjálfir ráð-
stafað þeim til íbúðar fyrir 28. þ. m.
Jafnframt vill húsaleigunefnd beina því til þeirra,
sem kynnu að vita um lausar íbúðir í bænum, að þeir
skýrí nefndinni frá því, í viðtalstíma hennar, á mánu-
dögum og miðvikudögum kl. 5—7 eða skriflega.
HÚSALEIGUNEFNDIN í REYKJAVÍK
OPNA í DAG
Lækingastofu
1 Sóleyjargötu 5. — Viðtalstími 3—4 eða eftir umtali.
Sími 3693 og 5849.
Snorri Hallgrímsson
dr. med.
œr ■•■.yaammnn timnmmnuumm
Telpubuxurnar DAGLEGA
komnar aftur.
Verzlun H. Toft
Skólavörðustíg 5.
Sími 1035
nýsoðin svið. Ný egg,
soðin og hrá.
Kaf fisalan
Hafnarstræti 16.
Bruce Mínfon;
flstæðipnap (yríF aftökn fltters n Mils.
Eftirfarandi grein birtist nýlega í ameríska tíma-
rítinu New Masses og er eftir einn af helztu blaða-
mönnum þess, Bruce Minton.
Hér verða raktar orsakirnar
fyrir því, að sovétstjórnin lét
taka pólsku sósíaldemókratana
og Gyðingana Alter og Ehrlich
af lífi í desembermánuði síðast
liðnum.
Þegar Rauði herinn hernam
austurhluta Póllands árið 1939,
komu þeir Alter og Ehrlich til
Sovétríkjanna sem flóttamenn
ásamt þúsundum annarra Pól-
verja, sem flúið höfðu undan
þýzku nazistunum. Nokkru síðar
lét sovétstjórnin handtaka þá
fyrir njósnir.
í ágústmánúði 1941 vár þeim
stefnt fyrir rétt, og eftir að rétt-
urinn hafði sannfært sig um
sekt þeirra, voru þeir dæmdir
til dauða. Alter og Ehrlich voru
einkum ákærðir fyrir að hafa
verið njósnarar í þjónustu
pólsku stjórnarinnar í London,
sem hefur haft orð á sér fyrir
Gyðingahatur.
Jafnvel þótt Alter og Ehrlich
væru Gyðingar og sósíaldemó-
kratar komu þeir mikilvægum
upplýsingum um hernaðarmál
til hinnar afturhaldssömu
pólsku stjórnar, sem hefur jafn-
vel lagt meiri áherzlu á að sýna
fjandskap sinn við Sovétríkin
en andstöðu sína gegn Hitler, og
það sem alvarlegra var: hernað
arupplýsingarnar, sem Alter og
Ehrlich gáfu pólsku stjórninni
komust í hendur þýzku leyni-
Um erindi Sverris Kristj-
ánssonar og útgáfu á beztu
útvarpserindum.
Heiðraði Bæjarpóstur!
Það verður vart um það deilt,
hvorki af svörtum né rauðum, að
herra sagnfræðingur Sverrir Kristj-
ánsson, er einhver allra snjallasti,
skemmtilegasti og viðfellnasti er-
indaflytjandi, sem talar í íslenzka
ríkisútvarpið, um leið og erindi
hans eru flutt og framsett á hinn
allra alþýðlegasta hátt, þótt þau
hinsvegar fjalli um hin torskildustu
söguieg rök, þá er sú almenna
fræðsla, sem þau veita hlustendum,
og sú mikla innsýn í musteri sögunn
ar, með alla sina leyndardóma, ekki
síður mikilvæg. Að svo mæltu leyfi
ég mér að koma með það, sem ég
vildi sagt hafa.
Vill ekki hið nýja útvarpsráð
með háskólaguðfræðikennarann og
fræðimanninn, Magnús Jónsson, pró.
fessor, gefa út í alþýðlegri útgáfu
erindi hinna beztu manna, sem fram
koma í útvarpinu. Þetta gera rík-
isútvörp víða um heim. Sá, sem þetta
ritar á t. d. nokkrar slíkar bækur,
sem gefnar voru út af danska út-
varpinu bæði um sögu, guðfræði og
heimspekileg efni.
Þetta finnst mér mjög vel athug-
andi, og efast ég ekki um, að hin
þjónustunnar og voru þýzka
hernum ómetanlegar.
Alter og Ehrlich voru bornir
þessum sökum, og eftir að rétt-
urinn hafði fjallað um mál
þeirra eins og vera bar, voru
þeir dæmdir sekir. En áður en
aftaka þeirra átti að fara fram,
gerðu sovétstjórnin og pólska
stjórnin með sér vináttusátt-
mála. Ein grein þessa sáttmála
kvað á um það, að allir pólskir
fangar í Sovétríkjunum skyldu
fá fulla uppgjöf saka. Til þess
að framkvæma sáttmálann út í
yztu æsar og til þess að treysta
einingu hinna sameinuðu þjóða,
féllst sovétstjórnin á beiðm
pólsku stjórnarinnar um að láta
þá Alter og Ehrlich lausa.
Þegar Alter og Ehrlich voru
komnir úr fangelsi, dvöldust
þeir um kyrrt í Moskva, en þeg-
ar þýzki herinn ógnaði borginni,
flýðu þeir til Kuibyséff.
Þar urðu þeir fulltrúar fyrir
poísku hjálparstarf semina í
Sovétríkjunum og úthlutuðu
pólsku flóttamönnunum sjóð-
um, sem þeir höfðu fengið frá
Rauða krossinum. Fénu í þessa
sjóði hafði verið safnað í Eng-
landi og Ameríku.
Meðan Alter og Ehrlich stjórn
uðu þessari hjálparstarfsemi
skrifaði pólskur blaðamaður af
Gyðingaættum, sem dvaldist í
Sovétríkjunum, blaði sínu er-
fræðsluþyrsta íslenzka alþýða mundi
kunna að meta slíkt og þakka fyrir
það, en náttúrlega má ekki okra á
þessari útgáfustarfsemi.
Sá sem þetta ritar efast ekki um
að núverandi formaður útvarpsráðs
myndi vilja athuga þetta og myndi
ekki pólitískur klíkuskapur ráða er-
indavali, þvx hvað sem um hann ma
segja er hann þó vel menntaður og
um margt mikilhæfur maður, en
slíkt var ekki hægt að segja um fyr
irrennara hans, Jón Eyþórsson, það
sýndi sig bezt framkoma hans eftir
að ákveðið var að hann skyldi láta
af þessum störfum. Framsóknar-
mykjulyktin er hans eini leiðarvísir
um öll mál, bæði andleg og verald-
leg. En þetta er nú kannske önnur
saga.
En þessa tillögu mína ætti að at-
huga og ef hún yrði framkvæmd
yrði Sverrir Kristjánsson þar efstur
á blaði.
Með fyrirframþökkum fyrir birt-
inguna.
Möndull.
Síðan þetta var skrifað hefur Bóka
/
útgáfan Reykholt gefið út erinda-
flokk Sverris Kristjánssonar um Sið-
skiptamenn og trúarstyrjaldir, en
tillagan um útgáfu hinna beztu út-
varpserinda framvegis er eftir sem
áður í fullu gildi.
lendis, að hlutdrægni hefði gætt
við úthlutun úr »sjóðnum, og
hefði hlutur Gyðinga verið skert:
ur. Blaðamaðurinn skýrði einn-
Jg frá því, að pólskir Gyðingar
í hinum nýstofnaða pólska her,
í Sovétríkjunum hefðu sætt illri
meðferð, og ákærði pólska sendi
ráðið í Sovétríkjunum fyrir að
bera ábyrgð á þessu. Vegabréf
hans var ógilt af pólska sendiráð
inu og honum vísað úr landi.
Hann neitaði að fara og leitaði
á náðir sovétstjórnarinnar með
tilliti til þess, að hann ætti ekk-
ert föðurland.
Alter og Ehrlich voru hand-
teknir í annað sinn í desember-
mánuði 1942 og ákærðir fyrir
landráð, því að samkvæmt lög-
um Sovétríkjanna voru þeir nú
orðnir sovétborgarar. Þeir höfðu
notað félagsskap þann, sem sá
um pólsku hjálparstarfsemina
til þess að breiða út áróður með
bæklingum og flugritum, sem
sovétstjórnin taldi skaðlegan
styrjaldarrekstrinum, meðan
Stalíngrad var í hættu.
Þegar málstaður hinna sam-
einuðu þjóða var í hættu stadd-
ur, komst flugrit, sem þeir Alter
og Ehrlich höfðu samið og dreift
út, í hendur rússneskra her-
manna í fremstu víglínu. Þessi
flugrit skoruðu á Rauða herinn
að hætta allri mótspymu, steypa
stjóm Stalíns og semja sérfrið
við Hitler.
Sovétyfirvöldin álitu þetta
nægilega ástæðu til að fyrir-
skipa handtöku þeirra AÍters og
Ehrlich að nýju. Eftir §ð réttur-
inn hafði fjallað um mál þeirra,
voru þeir dæmdir til dauða og
teknir af lífi þegar í stað í des-
ember 1942, fyrir að hafa aðstoð
að óvinina, meðan orustan um
Stalíngrad stóð sem hæst. Rúss-
neskur dómstóll fór með mál
þeirra, og sendiherra sovétstjórn
arinnar í Bandaríkjunum, Max-
im Litvinoff, skýrði frá aftöku
þeirra og ástæðum fyrir henni.
Svörnustu óvinir Sovétríkj-
anna hér í Bandaríkjunum
heimta nú „réttlætingu11 og
„fulla skýringu“. Athugum hlið
stæðu: Ef að Frakki hefði verið
staðinn að skemmdarverkum
gegn ameríska hernum í Norður
Afríku, hvaða örlög hefði hann
þá hlotið af hendi amerísks her-
rétts? Og hvaða upplýsingar
hefðu verið gefnar um gang máls
ins fyrir lokuðum herrétti, þar
sem um er að ræða mál, sem
snertir öryggi þjóðarinnar?
Það er vert að veita því at-
hygli, að þegar Alter og Ehrlich
voru handteknir í seinna skiptið
var blaðamönnum samtímis til-
' kynnt af pólska sendiráðinu í
Kuibyséff að nokkrum starfs-
mönnum sendiráðsins hefði ver-
ið vísað úr landi af sovétstjórn-
inni. Þessir menn voru sakaðir
um njósnir. Pólska sendiráðið
neitaði hvorki þessum ásökun-
um né viðurkenndi þær. Það til-
kynnti einungis ástæðuna fyrir
brottför nokkurra starfsmanna
sinna og bað blaðamennina jafn-
Framhald á 4. síðu.