Þjóðviljinn - 21.05.1943, Page 3

Föstudagur 21. maí 1943.
ÞJÓÐVILJINN
3
þJÓOVlMINN
Útgef anai:
Sameiningarflokkut alþýðu —
SósíalistaHokkurinn
Rhstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Carðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Aígreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa. Austurstræti 12 (I. bæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
Þaö fer ekki hjá því aö
menn undrist þá afstööu, sem
ríkisstjórnin tekur til vinnu-
tímans hjá verkamönnum og
til framkvæmdanna. á þeim
verkum, sem Alþingi hefur fal
iö henni aö sjá um.
Fyrst krefst hún þess af
verklýðsfélögunum að unnið
sé sem dagvinna í vega-
vinnu, helzt 9 eða 10 stundir.
Þegar verklýösfélögin hinsveg-
ar halda fast við' það að dag-
vinnan sé 8 stundir og allt
sem þar er fram yfir skuli
vera eftirvinna, — þá snýr
ríki'sstjómin sínu kvæöi í
kross og ákveður aö það megi
þá alls ekki vinna neina eft-
irvinnu. Þessi ákvörðun gerir
þaö hinsvegar aö verkum, aö
viöbúið er aö ekki fáist vinnu-
afl til ýmissa þeirra verka,
sem ríkisstjóminni ber aö láta
vinna.
Afstaöa verkamanna 1 þessu
sambandi er mjög skiljanleg.
Þeir em reiöubúnir til aö )
vinna eftirvinnu og því veldur j
margt.
í fyrsta lagi er dagkaup
þeirra meö 8 stunda vinnu-
degi enn svo lágt, meö þeirri
ægilegu dýrtíð sem er, að það
nægir vart til að framfleyta
fjölskyldum þeirra sómasam-
legau
í ööm lagi þá em nú óvenju
legar aöstæður- Það er stríö
og allir hamast við aö vinna
og starfa. Bændur, fiskimenn
og aörir keppast við aö fram-
leiða sem mest og er þaði í
senn þeiin sjálfum og lýðræö-
isþjóöunum til góðs. Þaö er
því undir slíkum kringumstæö
um óhugsandi fyrir verkalýð-
inn aö ætla að halda fast við
þá reglu, sem undir venjuleg-
um kringumstæöum ætti' aö
gilda: að ekki væri unnin eft-
irvinna. Þvert á móti verður
eftirvinnan að skoðast þjóð-
axnauðsyn undir þessum kring
umstæðum.
í þriðja lagi þá óttast verka
menn það almennt, að svo
kunni að fara, að eftir stríðið
og þá miklu vinnu, sem leitt
hefur af því hér, muni koma
atvinnuleysi’. Þaö sé því um
að gera að nota tækifærið nú,
til þess að vinna sér sem mest
inn, þó þaö hinsvegar kosti
það, að veröa að leggja á sig
mikla eftirvinnu, sem vissu-
lega slítur manni fljótt og
illa.
Edgar Snow;
Hversvegna eru Úsbekar og Tyrkir fúsir
m
að berjast með Rússum?
Edgar Snow, hinn heimsfrægi bandaríski blaða-
maðnr, lýsir í þessari grein sambúð sovétþjóðanna. Öld
um saman hefur hatur ríkt milli Rússa og hinna mong-
ólsku og tyrknesku Asíuþjóða. Eftir aldarfjórðungs
sovétstjóm líta þessar þjóðir á Rússa. sem bræður og
félaga og leggja allt sitt fram til sameiginlegrar bar-
áttu.
Eitt af þvi sem vekur furðu
manna er hve yngsta kynslóð
Asíuþjóðanna hefur gert víð-
tæk samtök, að miklu leyti
af eigih frumkvæði, um mikil-
væg hemaðarstörf. í Úsbek-
istan unnu 400 þúsund skóla-
böm á ökmnum 1942, við sán-
ingu og uppskeru af komi og
baðmull. Þau söfnuðu, bjuggu
til eða keyptu fyrir eigin laun
80 þúsund hlýrra klæðnaöa
og 3000 matvælakassa handa
börnunum í hinni umsetnu
Leningrad. Þess má geta aö
meðal dökkhæröu heimabam-
anna skýtur nú víða upp
ljósum kollum. Böm alla leið
vestan frá Litháen, frá Don-
og Dnéprdölum og Kákasus
lifa nú undir hinni suðrænu
sól er vermir Taskent, Ferg-
ana, Búkara og Samarkand.
í Taskent einní em 57 bama
heimili fyrir 40 þúsimd börn
frá vígstöðvahéruöunum. Þús-
undir annarra mimáðarleys-
ingja styrjaldarinnar haía
Asíubúar tekiö á heimili sín,
stúndum þrjú til fjögur böm
á sama heimiliö. Margir þess-
ara litlu Rússa eða Úkraína
munu tala mál Úsbeka, Kas-
aka eða Kirgisa á fulloröins-
i fjóröa lagi, þá hafa hundr
uö ‘ef ekki þúsundtr verka-
marína úti um allt land oröið
að búa við atvinnuleysi í vet-
ur. Verkamenn á stöðum eihs
og Siglufirði, Ölafsfirði o. fl.
o. fl. hafa nú verið atvinnu-
lausir 7—8 mánuöi. Fyrir slíka
verkamenn er það alveg ó-
hjákvæmilegt aö fá mikla
vinnu og sérstaklega mikla
eftirvinnu í sumar, ef þeir eiga 1
aö fá ái’stekjm’, sem geri þeim
mögulegt að sjá sér og sín-
um farborða, þegar skipulagn-
ing atvihnunnar er svo hörmu
leg sem raun ber vitni um.
Þannig mætti lengi telja.
En fyrir rfkisstjóminni virð-
ist aðeins vaka eitt: að tekjur
verkamanna verði sem minnst
ar. Ef til vill langar hana
líka til þess aö gera 8 tíma
vinnudaginn óvinsælan.
Hún mun vafalaust reyna
að verja sig með einu, því,
aö ef tekjm* verkamanna í
opinberri vinnu hækka, þá
hafi þaö áhrif á kaupið í
landbúnaöarvinnu og svo aft-
ur á verð landbúnaöarvar-
anna. — Þaö á með öðrum
orðum að lækka tekjur verka-
manna eftir krókaleiömn, til
þess aö geta lækkað land-
búnaöarvörumar! Stjómin er
ekki af baki dottin með aft-
urhaldsaðgeröir sínar.
Rýrar tekjur í opinberri
vinnu, eru bæði verkamönn-
um og meirihluta sveitafólks-
ins í óhag. Og þjóöhagslega
er þessi afstaða ríkisstjómar-
innar óvitmleg og skaðleg.
Það þarf svo sem ekki að
efast um, aö ríkisstjómin hafi
árum, engu siðm' en rúss-
nesku. Margir þeirra veröa ef-
laust kyrrir í þessum dvalar-
stöðum og taka, sér konur af
hinmn hörundsbrúnu þjóð-
flokkum, eins og þúsundir
Rússa hafa nú þegar gert.
Það em varla til lengur nein-
ir þjóðafordómar í Sovét-AsíU,
að minnsta kosti ekki hvað
Asíubúa snertir, og í því er
vafalaust fólgin skýring á því,
að sovétstjóminni hefur
heppnazt að fá fylgi þessaa’a
þjóöa til helgrai’ ættjarðar-
styrjaldar.
Margar þjóðir í Evrópu vom
nær ófömm nágranna sinna
en Sovét-Asía Úkraínu, en á-
htu að þær gætu látið sér
þær óviðkomandi. Þegar ég fór
frá Indlandi fyrir skömmu,
gat stjórnin enn ekki lagt her-
skyldu á Indverja til aö verj-
ast japanskri innrás í þeima
eigið land. En hversvegna em
reynt aö fá aðra aðila í þessu
landi sem atvinnurekstm
stimda, til þess að beita sömu
aðferðum og hún, þó þær til-
raunir hafi mistekizt.
En hve lengi ætlai' ríkis-
stjómin a'ö berjai höföinu við
steininn og reyna aö beygja
verkamenn undir það að búa
við rýrar sumartekjur, eftir aö
margir þeirra hafa haft at-
vinnuleysisvetur, og sjá svo
fram á það aö mörg verk
fást alls ekki xmnin? Er ekki
ríkisstjóminni nær aö taka
upp vinsamlega samvinnu við
verkalýðsfélögin, athuga með
þeim hvort hægt sé áð koma
nokkurri skipulagningu á
vinnuafliö í landinu, til þess
aó tryggja að það notist sem
bezt fyrir þjóöarheildina?
Hver ríkisstjómin á fætur
annarri hefur gert sig seka
xun þá kórvillu, aö reyna aö
stjóma. á tímum eins og þess-
um, án þess áð hafa fyrst
og fremst samstarf viö verk-
lýðssamtökin, þann aðilja,
sem er sterkasti þáttui’ at>
vinnulifsins. Og einmitt af
þessu hefur leitt ýmiskonar
Úsbekai’ og Tyrkir fúsir til
aö berjast meö Rússum?
Það em margar ástæður til
þessa mismunar. Engin skýr-
ing hefur mér þó fundizt jafn
athyglisverð og sú, er Kasaki
einn gaf mér, fulltrúi stærsta
lýðveldisins í Sovét-Asíu, Sarí-
boff aö nafni- Ævisaga þessa
Sariboffs er í rauninni svar
viö spurningunni. Faöir hans
var fátækur fiskimaður við
Kaspíahaf, og Sariboff vdr
sjálfur sjómaður í æsku. Um
skeið vann hann í verksmiðju.
í skóla kom hann ekki fyrr
en 16 ára, en náöi þó fljótt
valdi á ritmáli tungu sinnar
og rússnesku. Hann varð
kennari, brátt varö hann kos-
inn formaður héraösstjórnar-
innar í Alma Ata. Þegar ég
hitti hann var hann fyrir-
myndar embættismaöru’, sat
við heljarstórt útskox*ið skrif-
borð er búið var ótal símum
og prýtt styttu af þeysandi
Kósakka. Þrjátíu og sjö ára
aö aldri var þessi fyrrverandi
fiskimaðm' órðinn einn æösti
embættismaður lýðveldisins.
„Fjarlægðir miili vina og ó-
vina eru ekki mikilvægai' í
þessari styrjöld“, sagöi Sari-
boff viö mig. „Sovétríkih eru
ein stór fjölskylda og það sem
máli skiptir er að við Kasakar
erum fullgildir meðlimir henn
ar. Ef ráöizt er á eitt hús
fjölskyldunnar, er þaö sama
og ráöizt væri á þau öll. Við
gætum ekki látiö það afskipta
laust og samt ætlazt til að
við ættum tilverurétt“.
„Svo þú álítur þá að meö-
ferð Sovétríkjanna á þjóð-
err.(isminnihlutum samsvari
þörfum ykkar?“
„Hversvegna skyldi ég ekki
álíta það? Viö njótum sömu
réttinda og hver önnur þjóö
ínnan Sovétríkjanna. Þaö eru
engai' tilraunir gerðar til aö
ganga á rétt okkar. Þaö hafa
orðiö miklar frámfarir í landi!
okkar síðustu tuttugu árin,
og við höfum notið hjálpar
Rússa til þeirra. Kasakstan
var áður nýlenda, en nú höf-
um viö héraðastjómir og rík-
og balletdönsurum eru meðal
fremstu listamanna Sovétríkj-
anna. Kasakar eru meðal vin-
sælustu kvikmyndaleikaranna
Margir listamanna okkar fei'ð
ast nú um vígstöðvarnar og
skemmta. Nokkrir af rithöf-
undum Kasaka eru þekktir
um öll Sovétríkin og rit þeirra
þýdd á margar tungur. Tök-
um til dæmis skáldið Dsam-
búl, hann hefur hlotið æðstu
viröingarmerki sovétritiiöf-
unda, og kvæöi hans eru les-
in um öll í'íkin. Fyrir bylting-
ima vai’ hann lítið þekktur,
meira aö segja í Kasakstan,
því rit hans fengust ekki gef-
in úú“.
Dsambúl þessi er merkileg-
ur öldungur. níutíu og sjö
ára gamall. Hann reikar um
gresjurnar, og yrkir söguljóð
sín er hann flytur með eig-
in undirlek. Hvergi mun betm-
itjáö lífsást og ættjai'Öarást
en í ljóðum hans.
„Á keisai’atímunum“, hélt
|3ariboff áfram, „áttum við
engan háskóla og mjög fáa
skóla aöra. Níutíu og þrír af
þundraði voru hvorki læsir
né skrifandi. Nú er svo komið,
aö meira aö segja flest gam-
alt fólk kann aö lesa og ski’ifa
ólæsir eru ekki tíu af hundr-
aöi. Nú eigum viö tuttugu há-
skóla og menntaskóla og 130
tækniskóla. Kasakstan hefur
fleygt fram í atvinnulegu til-
liti, líklega meir en nokkm'
annar hluti Sovétríkjanha. Á
einum mannsaldri hefur land-
ið breytzt úr hiröingjanýlendu
í landbúnaöai'- og iönaðarriki.
Það var stefna keisarastjórn-
arinnar að hindra iðnaðar-
þróun Kasakstans, en sovét-
stjómin hefur aörar aðferðir.
Frá byrjun fimm ára áætl-
ananna hefur lengd jám-
brauta í Kasakstan meir en
þrefaldazt, tala iðnaðarverka-
manna sexfaldazt. Meir en
helmingur framleiöslu lands-
ins er nú iðnaÖai’framleiðsla“.
Sariboff sagði aö þfessir á-
vinningar og aörir er Kasaka-
þjóöin kynni að meta, væm
áþreifanlegar ástæður til þess
að hún beröist fyrir Sovét-
ríkin. Kasakar vita hvaö Hitl-
er ætlar að taka frá þeim.
Nýlega fékk rauöi herinn
mjög óvenjulegt bréf frá Ús-
bekum, sem sýnilega er einn-
i'g ljóst hvað nazisminn þýðh’
fyrir Asíuþjóðir. í bréfinu var
lýst breytingum þeim sem orð-
ið hafa undanfarin tuttugu
ár og rauöa hemum þakkaö
fyrir að verja það sem unn-
izt hefði. Því var yfir lýst, að
allir Úsbekar vissu að Hitler
og fylgjendur hans teldu að
ógn stafaði af Asíuþjóöum og
álitu að þær ættu áö verða
Framhald á 4. siðu.
1) Sbr. hina ógleymanlegu mynd
af Dsambúl, er Halldór Kiljan Lax-
ness dregur upp í Gerzka ævintýrinu
öngþveiti í atvihnulífi lands-
ins.
Dýrtíðartillögur ríkisstjórn-
arinnar í vetur, báru þess vott
að hún væri ekki fær um að
læra af reynslunni. Atvinnu-
pólitík hennar nú ber vott um
sömu starblihduna. Og þessir
herrar hafa verið aö setja sig
á háan hest gagnvart Alþingi
þótzt öllu geta bjargaö, —
en sigla svo í strand á sömu
skerjunum og fyrirrennarar
þeirra!
iSsstjorn sem við kjósum sjálf-
ir. Menntaðir og reyndir Kas-
akar stjórna öllum málum
okkar. Meirihluti ríkisstjóm-
arinnar og Kommúnistaflokks
ins em Kasakar.
Fyrir byltinguna vax þjóð-
menning okkar kúguð og
rússneska barin inn í fólkið.
Nú eigum viö ópemleikhús,
þar sem sungið er og leikið
á máli' okkar, og innlenda tón-
list og bókmenntir. Nokkrar
af ópem„stjörnum“ Kasaka