Þjóðviljinn - 17.06.1943, Blaðsíða 3
Fimmtudagur 17. júní 1943.
ÞJÓÐVILJINN
3
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýcíu —
Sósialistaflokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (I. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
ísland lýðveldi
innan eins árs!
í' dag er 17. júní.
Vér íslendingar höfum tal-
aö mikið' um Jón Sigurösson
á þeim degi, svo sem vænta
má.
Nú reynir, á oss aö gera
hugsjón hans og allra þjóöí-
frelsismanna að veruleika:
Gera ísland að sjálfstæðu
lýðveldi, fullkomna sjálfstæð-
isbaráttuna, binda endi á það
fyrir fullt og allt að ísland
sé stjómarfarslega erlendu
valdi háð.
Frumvarp til stjórnarskrár
fyrir lýöveldiö ísland er þeg-
ar fullsamið. Fulltrúar allra
flokka hafa sameinazt um að
leggja þaö til að stjórnarskrá-
in gangi í gildi ekki síöar en
17. júní 1944.
Á næsta afmælisdegi Jóns
Sigurössonar, á 133. afmælis-
degi hans, — í síöasta lagi —
á ísland að vera orðið lýö-
veldi eftir 680 ára erlenda
konungsstjórn.
Um þetta þarf öll þjóöin aö
standa sameinuö. Þaö er
fyrsta tryggingin, sem skapa
veröur fyrir sjálfstæöi lands
vors, — grundvöllurinn fyrir
öllu sjálfstæði þess: einbeitt-
ur vilji vakandi þjóöar til aö
ráöa sér sjálf.
Þess hefur að vísu oröið
vart aö nokkur hópur manna
kringum flokksbrot þau, sem
helzt hafa básúnaö kenning-
ar nazista hér upp á síökast-
iö, taki nú afstöðu gegn því
aö ísland veröi lýðveldi, og
um leiö hafa afturhaldsseggir
þessir uppi áróður gegn lýð-
ræöinu og rægja þáö á allan
hátt, aö auövaldsþýja siö.
En þjóöin mun ekki láta slíka
menn villa sér sýn, undir
hvaöa grímu sem þeir svo
flytja afturhaldsboöskap sinn.
Við íslendingar höfum nú
fyrir viöburðanna rás tæki-
færi til þess aö fá þaö fram,
sem Jón Sigurösson og allir
þeir beztu synir þessa lands,
sem háð hafa frelsisbaráttu
þess, sáu í fjarska sem loka-
markmiö: aö gera ísland að
sjálfstæðu lýöveldi. Ef því
tækifæri væri sleppt, þá er
enginn kominn til aö segja
hvenær þaö gæfist aftur. Þaö
væri ófyrirgefaníegt af oss að
sleppa þeim möguleika, sem
nú byöst.
Vér skulum á þessum af-
mælisdegi Jóns Sigurðssonar
því ekki láta oss nægja aö
tala um hann. .Vér skulum
Endurtekur sagan frá 1815 síg?
TeKsf auifruoi Eurdpu að halda piúdURum uodir oKi
sínu effír frelsisstiiriOfðiBa oiO Hffler
eins og einvaldskonungum tókst eftir frelsisstyrjöidina við Napóleon
Það er daglega búizt við því, að innrásin á meginlandið hefj-
ist, að loks leggi engilsaxnesku þjóðimar til höfuðorustunnar
við Hitler að vestan og sovétþjóðimar taki aftiu- upp stórsókn
sína að austan, en innan „vígisins Evrópu“ rísi hinar undirokuðu
og tvístmðu þjóðir upp með öllum þeim krafti, sem þær megna
eftir þær ómælanlegu kvalir, sem þær hafa orðið að þola.
En spurningin, sem jafn-
framt er á allra vörum, sem
hugsa um friöinn og fram-
tíöina, er sú: hvaö kemur upp
úr þessari styrjöld, verður þáö
þjóðfélag, sem fæðir á ný af
sér kreppur og atvinnuleysi,
fasisma og stríö, Hitler-a og
villimennsku, — eða veröur
þaö þjóðfélag friöar og jafn-
réttis, þjóðfélag kreppulausr-
ar þróunar fram til velmeg-
unar allra manna.
Það er á þessum sögulegu
tímamótum rétt aö líta. dá-
lítiö aftur í tímann og íhuga
það, sem gerðist upp úr Na-
poleonsstyrjöldunum, sem svo
oft eru nú bornar saman við
styrjöldina viö Hitler.
Margt er þar aö vísu ólíkt.
Napoleon var fulltrúi fram-
sækins auövaldsskipulags,
Hitler er táknrænn fulltrúi
auðmannanna, á viðurstyggi-
legasta hnignunarskeiði hins
rotnandi auövaldsþjóðfélags.
En síðasta skeiðiö var svipáö
hjá báöum og skal nú boriö
saman hvernig ástatt var um
andstæöinga beggja.
Frelsisstyrjöldin gegn Napo-
leon.
Styrjaldir frönsku bylting-
arinnar og fyrstu styrjaldir
Napoleons voru frelsisstríö
uippvaxandi borgarastéttar,
réttlátar styrjaldir til þess aö
rjyöja braut borgaralegUm
mannréttindum og nýju þjóð-
félagi. En þegar franska auö-
mannastéttin undir stjóm
keisarans Napoleons var orö-
in föst 1 sessi, tók hún aö
heyja árásarstyrjaldir til þess
að beygja aörar þjóöir undir
ok franska auövaldsins og
jskapa þvi • einokunaraðstööu
á meginlandi Evrópu, en úti-
loka samkeppni brezka auö-
valdsins.
Styrjaldirnar 1812—14 voru
því fyrst og- fremst þjóðfrels-
Isstyrjaldir þjóöa þeirra, er
Napoleon haföi undirokað, þó
þar kenndi vissulega margra
grasa. í þessum styrjöldum
stíga á stokk og strengja
þess heit, aö eigi skuli áriö
líða svo, til næsta fæðingar-
'dags frelsishetju vorrar, að
hugsjón hans hafi ekki rætzt,
ísland sé orðiö lýðveldi og af-
mælisdagur hans verði þaöan
í frá tengdur viö þaö aö stjóm
arfarslega takmarkinu meö
frelsisbaráttu íslendi'nga sé
náö.
samfylktu kúgaöir bændur
og aöalsmenn, frelsiselskandi
menntamenn og erkiaftur-
haldssamir einvaldar, Rússar
og Prússar, Austurríkismenn
og Bretar, gegn því kúgunar-
valdi, sem ætlaöi aö svifta
þjóðir þeirra sjálfstæði.
Hinar ýmsu stéttir og þjóð-
ir, sem mynduðu bandalag
gegn Napoleon, hugsuðu hver
sitt um tilgang þessa stríðs.
Einvaldar Prússa, Rússa og
Austurríkis háö þaði til þess
að vernda einveldi sitt og
festa bað í sessi.
| Bænaur, verkamenn tg
boýgarar meginlandsins háðu
[ þaö til aö verja sjálfstæði
I þjóöanna og fjöldinn vonað-
ist eftir pólitísku lýöræöi sem
árangri þess.
Borgarastétt Englands háði
þaö til þess að verja þjóð-
frelsi Englands og tryggja sér
áfram yfirráöin yfir markaði
•Evrópu.
Hvatirnar voru hinar ólík-
ustu, — en eitt sameinaði hin
sundurleitu öfl: nauðsynin á
því aö sigra Napoleon.
Og sigurinn vannst.
En það urðu einvaldamii',
sem réðu friðnum. I»eir létu
kné fylgja kviði. Það var ekki
aðeins Napoleon, sem þeir ætl-
uðu að gersigra. Þeir vildu
Iíka uppræta alla ávexti
frönsku byltingarinnar, allar
hugsjónir lýðræðisins og þess
þjóðfrelsis, sem gaf andstæð-
ingum Napoleons kraftinn til
að sigra.
Bændur og borgarar
menntamenn og verkamenn,
voru sviknir um þáö pólitíska
lýðræöi, sem þeir höfðu fórn-
aö blóði sínu fyrir. Einvalds-
kúgunin hélt áfram. Einvald-
arnir mynduðu sitt „helga
bandalag“ til þess að halda
niöri byltingaröflum borgara
og bænda um næstu áratugi.
— ÞaÖ kostáöi nýjar bylting-
ar og borgarastyrjaldir (1830
og 1848) og áratuga baráttu
áö sækja þaö pólitíska lýö-
ræði í greipar aöals og ein-
valda, sem alþýöustéttirnar
höfðu búist við að uppskera
sem árangur samfylkingarinn-
ar í frelsisbaráttunni gegn
Napoleon og yfirdrottnunar-
stefnu franska auðvaldsins.
Frelsisstyrjöldin gegn Hitler.
í frelsisstyrjöldinni, gegn fas
ismanum, hinni grimmúöugu
yfirdrottnunarstefnu þýzka
auðvaldsins, hefur nú skapast
hin víðtækasta samfylking,
sem veröldin hefur séö.
Allt frá auöjofrum Bret-
lands og Bandaríkjanna til
sósíalistiskra þjóða Sovétrikj-
anna, — milli alþýðustétta
alheimsins og þorrans af borg
arastéttum kúguöu landanna,
— eru nú tengd bræörabönd,
— allir sameinaöir aö því
marki aö sigra Hitler.
En það hugsar hver sitt.
Auðjöfrar Bandarikjanna
og Bretlands, auðugir nýlendu
kúgarar frá Hollandi, Beigíu
og Frakklandi, óska þess fyrst
og fremst að' sjá gamla þjóð-
félagiö, sem veitti þeim at-
vinnulegt kúgunarvald og
fjárhagslegan gróöa, rísa upp
aftur eins og þaö var eöa
sem líkast því. Stundum hef-
ur þessi löngun svo sterk á-
hrif á framferði þeinra, aö
þaö beinlínis spillir fyrir
stríðsrekstrinum. Framkoma
pólsku afturhaldsklíkunnar í
London er eitt gleggsta dæm-
iö, — þó óhætt sé líka aö
minna á Darlanmáliö og
Mihailovitsj.
Alþýða Evrópu er orðin
langþreytt á því, sem drottn-
ar hennar hafa boðið henni
upp á síöasta mannsaldur-
inn: Styrjöld 1914—18, borg-
arastyrjaldir, hungur, krepp-
ur, atvinnuleysi, fasisma 1918
—1939, — og svo nýtt stríð.
— Alþýöan berst til þess aö
endurheimta þjóöfreisið og
pólitíska lýöræöið, —■- og til
þess aö sækja atvinnuiega lýð’
ræðiö í hendur auöjöíranna,
einvaldanna á sviöi atvinnu-
lífsins. Alþýða Evrópu vill sjá
þjóöfélag frelsisins risa upp
á rústum fasismans, þjóöfé-
lag þar sem kreppur og at-
vinnuleysi, stéttakúgun og
einveldi auöjöfra er útrýmt,
— þjóöfélag, sem aldrei gæti
fætt af sér slíka ófreskju sem
fasismann.
Kúgaöar nýlenduþjóöir
heims vonast til þess að þessi
styrjöld flytji þeim sjálfstæöi,
aö Atlantshafssáttmálinn
veröi viðurkenndur í verkinu
um víöa veröld aö þessari
styrjöld lokinni.
Miklar eru vonirnar, sem
undirokaöar stéttir og þjóöir
þessa heims binda viö sigur-
inn yfir fasismammi.
Framtíð vorrar kynslóðar
og máske þeirrar næstu líka,
er undir því komið áö þær
rætist, aö upp úr þessari frels-
isstyrjöld skapist ekkert „heil-
agt bandalag“ auöjöfranna,
einvalda atvinnulífsins, held-
ur bræöralag frjálsra vinn-
andi stétta og þjóða um víöa
veröld.
Vonirnar um áð betur fari
fyrir vorri kynslóö, að unnum
sigri yfir Hitler, heldur en
fyrir kynslóð þeirri, er sigr-
aöi Napoleon, byggjast fyrst
og fremst á því, að verkalýös-
hreyfing Evrópu veröi nógu
einhuga og sterk til þess aö
geta tekiö forustuna fyrir
Evrópuþjóðunum, — að banda
lag hennar viö bændur,
menntamenn og frjálsl. borg-
ara veröi svo traust og öflugt
að hinir gömlu einvaldsherrar
auðsins fái ekki rönd viö reist
meö klækjum sínum og auð-
valdi, — og aö friðsamleg
sambúö hinna andfasistisku
stórvelda: Bandaríkjanna,
Bretlands og Sovétríkjanna
veröi svo góð og í svo miklu
samræmi viö loforðin, sem
gefin hafa veriö, aö hver þjóö
fái í raun og sannleika sjálf
aö ráöa þjóöskipulagi sínu án
allrar íhlutunar annarsstaöar
frá.
ÞaÖ er hlutverk hvers
manns, sem frelsi ann, aö
vinna aö því aö skapa skilyrö-
in fyrir því að þessar vomr
geti rætzt. Framtíð vor íslend-
inga sem annarra smáþjóöa
veltur á bví
Próf
í Háskólanum
Embættispróf í guðfræði:
Sigurður M. Kristjánsson, I.
eink., 137% stig. Sveinbjörn
Sveinbjörnsson, I. eink., 126 stig.
Embættispróf í læknisfræði:
Arinbjörn Kolbeinsson, I. eink
'unn 191 stig. Bjarni Konráðsson
I. eink. 172 stig. Hannes Þórar-
insson II. eink. betri 144V3 stig.
Haukur Kristjánsson I. eink.
147% stig. Oddur Ólafsson I.
eink. 158 stig. Ragnar Sigurðs-
son I. eink. 147% stig. Sigmund
ur Jónsson I. eink. 173% stig.
Stefán Ólafsson I. eink. 162
stig.
Embættispróf í lögfræði:
Árni Thorsteinsson I. eink.
216 stig. Brandur Brynjólfsson
I. eink. 187% stig. Jón Eiríks-
son I. eink. 184% stig. Kristján
Jónsson II. eink. betri 173V3
stig. Ólafur S. Björnsson I. eink.
181% stig. Unnsteinn Beck I.
eink. 206 stig.
Fullnaðarpróf í viðskiptafraéð-
um:
Valgarð J. Ólafsson I. eink.
Kennarapróf í íslenzkum fræð-
um:
Andrés Björnsson, I. eink.
97% stig. Árni Kristjánsson I.
eink. 98 % stig. Bjarni Einars-
son I. eink. 99 stig.
ÞJÓÐVILJANN
KAUPIÐ