Þjóðviljinn - 19.06.1943, Blaðsíða 2

2
ÞJÓÐVILJINN
Laugardagur 19. júní 1943.
ö8œ
c?3S2nnj3EB33arac5a
DAGLEGA
nýsoðin svið. Ný egg,
soðin og hrá.
Kaf fisalan
Hafnarstræti 16.
uxnmmxmmmn
OOOOOÖOOOOOOOOOOO
AUGLtSlÐ
í ÞJÓÐVILJANUM
Noregssöfnunin.
25. maí.
Sveinafélag húsgagnabólstrara 50
kr. Velunnari, áheit 50 kr. Ung-
mennafélag Biskupstungna 408 kr.
Nýja Bíó 1000 kr. Frá Noregsvini í
tilefni af 17. maí 1000 kr. Skátaflag-
ið Einherjar, ísafirði ánafnar skáta-
félaginu í Hamri í Noregi 1000 kr.
Frá Noregsförum Ármann 1938 og
„Glímufélaginu Ármann, afh. á 17.
maí 1250 kr. Jón Benediktsson 12. kr.
Afh. Morgunblaðinu 30 kr. Þorsteinn
Þ. Víglundsson, Vestmannaeyjum
100 kr. R. og V. B. 10 kr. Þórunn
Pálsdóttir 5 kr. Söfnun á Akranesi
17. maí, afh. Svafa Þorleifsd. 2000
kr. Kveldúlfur h.f. 10000 kr. Samskot
frá íbúum Þingeyrarhrepps 1100 kr.
Samskot í Reykjafjarðarhreppi 315
kr. Samskot í Snæfjallahreppi 667
kr. Frá Æðeyjarheimilinu 150 kr.
Nettóhagnaður af frumsýningu í
Veizlunni á Sólhaugum 17. maí, afh.
frá Normæa félaginu 5500 kr. Alls
kr. 24.647.00. — Áður tilkynnt kr.
731.910.80. Samtals kr. 756.557.80.
Stúdentadagurmn.
Það þykir alltaf nokkrum tíðind-
um sæta, þegar Menntaskólanum
er sagt upp. í hugum fjölda manna
er eitthvað hátíðlegt við dag stúd-
entanna, og í hugum hinna ungu
stúdenta er þetta dagur bjartra vona
og djarfra drauma. Víst er um það,
að þjóðina skiptir það mjög miklu
máli, hversu vel hinir ungu stúdent
ar eru undir það búnir, að gera djörf
ustu draumana að veruleika. Mennta
mönnum — hinum langskólagengnu
— er vissulega falin mörg hin þýð-
ingarmestu störf þjóðfélagsins, og
það er gömul og ný reynsla, að þeir,
öðrum fremur, benda á þær brautir,
sem brotnar eru til nýs frama og
menningar. Það er því vissulega vel
farið að þjóðin taki eftir degi stúd-
entanna, deginum, þegar Mennta-
skólanum er sagt upp, og láti ungu
stúdentana vita, að hún taki þátt í
gleði þeirra og vonum þeirra. En um
leið ber vissulega að gera þeim ljóst
að mikils er krafizt af þeim, það er
í sem fæstum orðum sagt, krafizt
af þeim dáða og drengskapar.
Æskunni fer fram.
„Æsku landsins fer ekki aftur,
eins og margir halda fram, þvert á
móti, henni fer greinilega fram hvað
atgervi og menntun snertir", sagði
Pálmi Hannesson rector, er hann
sleit Menntaskólanum í fyrra dag.
Það er sannarlega hressandi að
heyra þennan sannleika sagðan, þótt
ekki sé nema einu sinni á ári, því
það er þá ekki nema 364 daga árs-
ins, sem heimskan og afturhaldið fá
ótrufluð að kyrja sinn skaðsemdaróð
um spillingu æskunnar og afturför á
öllum sviðum.
Sannleikurinn er sá að greiðasta
leiðin til að spilla æskunni, er að
telja henni trú um að hún sé spillt.
Eg efast um, hvort til eru öllu meiri
skemmdarvargar í þessu þjóðfélagi
en þeir, sem sífellt eru að væla og
nauða um að æskan sé lakari en þeir
sem eldri eru. Á eftir skal ég svo
bregða upp svolítilli mynd af starfi
því, sem þessir menn leggja fram til
menningarmála æskunnar.
Sá sem þetta ritar hefur þó
nokkra reynslu af að umgangast ung
linga hér í bæ, og hann er rektor
fyllilega sammála. Það er alveg tví-
mælalaust, að gagnfræðingar og stúd
entar eru betur lærðir og betur
menntaðir nú en var fyrir nokkrum
árum og sjálfsagt hefur hinn gamli
virðulegi menntaskóli og fyrirrenn-
ari hans aldrei skilað eins lærðum
stúdentum eins og einmitt á síðari
árum.
Talað tungnm.
Sú var tíðin, að stúdentar héldu
ræður á latínu við skólaslit. Þeir
voru leiknir mjög í hinu dauða máli
en vafasamur mun ávöxturinn hafa
verið, sem þeir uppskáru af öllu því
erfiði, sem fram var lagt til að öðl-
ast þá leikni. Hvað sem því líður er
hitt víst, að svo geysilegum tíma
var eytt til að nema hin dauðu mál-
in, að kunnáttu stúdentum í hinum
lifandi nútímamálum var mjög áfátt.
Þegar skólanum var breytt nokkuð
í áttina til nútímaskóla, snemma á
þessari öld, sætti það mikilli mót-
spyrnu þröngsýnna afturhaldsmanna.
Lærdómur, og því síður menntun,
gat að þeirra dómi hlotizt af að
ná tökum á enskri, þýzkri, franskri
eða danskri tungu, ef eitthvað skorti
á þekkingu í hinum dauðu forntung-
um latínu og grísku.
Þótt undarlegt megi virðast er
ekki laust við, að meðal stúdenta
hafi ríkt eins konar minnimáttar-
kennd gagnvart hinum gömlu „lærðu
stúdentum". Það er eins og þeim
hafi ekki hugkvæmst, að engu minni
frami væri í því fólginn að ná leikni
í lifandi málunum en í þeim dauðu,
svo maður nú ekki tali um náttúru-
vísindi og stærðfræði. Það er því
rrijög skemmtileg nýbreytni, sem
stúdentar tóku upp í kveðjusamsæti
sínu í fyrradag að sýna kunnáttu
sína í hinum nýju málum engu síður
en þeim gömlu. Stúdentarnir töluðu
bókstaflega tungum. Þeir mæltu á
frönsku, þýzku, ensku, dönsku og
latínu og mæltist vel.
Hve margir sóttu um inn-
töku? Hve margir tóku
próf?
Þeir voru 135 sem að þessu sinni
þreyttu inntökupróf í fyrsta bekk
Menntaskólans. Af þessum stóðust
109 prófið, og hlutu þar með þann
vitnisburð, að þeir væru hæfir til að
hefja nám í fyrsta bekk. Af þessum
109 fá um 26 inntöku í fyrsta bekk
Menntaskólans, 83 er vísað á bug, þó
að þeir hafi fullgilt próf. Undir milli
bekkjapróf gengu ■ 211. Útskrifaðir
stúdentar voru 50. Alls munu hafa
lokið gagnfræðaprófi hér í bæ um
90 nemendur, ekki fá þeir allir inn-
töku í framhaldsdeild.
Hvað verður um hina út-
skúfuðu?
Hvað verður nú um þá 83 nemend
ur, sem stóðust inntökupróf en fá
ekki að fara í Menntaskólann?
Gagnfræðaskóli Reykvíkinga hefur
leitazt við að veita slíkum mönnum
viðtökú. Húsnæði það, sem sá skóli
býr við, hefur ætíð verið og er með
öllu óhæft til skólahalds og nú er svo
komið, að óvíst er að skólinn fái
haldið, jafnvel þessu óhæfa hús-
næði. Svo virðist geta farið að hann
verði húsnæðislaus í haust. Iðnskól-
inn telur sig þurfa á húsnæðinu að
halda, og er það mjög að vonum. En
þótt Gagnfræðaskólinn fái að nota
sitt gamla húsnæði áfram, þá getur
hann alls ekki tekið fleiri í fyrsta
bekk en 50 og ef til vill ekki nema
25. Eftir eru þá 33 til 58, sem stað-
izt hafa inntökupróf en fá ekki vist
í þessum skólum.
Fleiri dyr lokast.
Kvennaskólinn hefur að ýmsu leyti
getið sér góðan orðstír og þangað
sækir margt kvenna. Skóli þessi hef-
ur nú tekið upp sama siðinn eins og
Menntaskólinn, hann lætur fram fara
inntökupróf, og tekur síðan þær, sem
hæstar fá einkanir. Þannig munu
milli 20 og 30 unglingsstúlkur, sem
stóðust inntökuprófið í vor hafa orð
ið frá að hverfa. Þá er það skóli
Ingimars. Að lögum er þar ekkert
inntökupróf; fullnaðarpróf frá barna
skóla veitir rétt til inntöku. Um þenn
an skóla er svipað að segja og um
Gagnfræðaskóla Reykvíkinga, hann
býr við húsnæði, sem í alla staði er
ósæmilegt. Hingað til mun hann ekki
hafa gert krakka afturreka frá inn-
Anglýstng
Frá Sambandi íslenzkra barnakennara
Kennaraþingið verður sett í hátíðasal Háskólans,
í dag, laugardaginn 19. júní kl. 20.30.
Kennarar vitji aðgöngumiða að þingsetning-
unni í kennarastofur Miðbæjar- og Austurbæjar-
skóla í dag kl. 11—12 og 17—18.
Sýning Handíðaskólans verður opnuð í Aust-
urbæjarskóla á sunnudag 20. júní kl. 15 og fundir
hefjast á sama stað kl. 16. Þar verður lögð fram dag-
skrá þingsins.
Sambandsstjórn.
S.G.T." dansleikur
f Listamannaskálanum í kvöld kl. 10.
Aðgöngumiðasala frá kl. 5—7. Sími 3240.
Hljómsveit Bjama Böðvarssonar.
Hafið þér tekið eftir því, að
Tólg o$ mör
hefur ekki verið jafn ódýr og nú, síðan snemma á árinu
1940.
Mör kostar nú kr. 4,00 kg.
Tólg kostar nú kr. 4,80 kg.
Allt annað feitmeti hefur á sama tímabili stór-
hækkað í verði.
Samband ísL samvfnnufélaga
Sími 1080.
LS. I.
K. R. R.
FJÓRÐI LEIKUR
ÍSLANDSMÓTIÐ
hefst annað kvöld kl. 8,30. — Þá keppa
VESTn AN NAEYIKG ARNIR — AKUREYRINGARNIR
Það munu víst ekki margir knattspymuunnendur
hafa horft á kappleik tveggja utanbæjarfélaga á ís-
landsmóti.
Hvor vinnur, Eyjaskeggjar eða Norðlendingar?
Nú verður það spennandi.
MÓTANEFNDIN.
töku í fyrsta bekk. En hann hefur
neyzt til að koma því svo fyrir, að
um þriðjunugur krakkanna félli í
fyrsta bekk, til þess að ekki yrði of
skipað í húsnæði skólans. Það skal
teið fram, að þessi aðferð við að loka
dyrum skólans er þó sínu skárri en
sú, sem Menntaskólinn og Kvenna-
skólinn nota. Um aðra skóla hér í bæ
er svipaða sögu að segja, þeir eru að
meira eða minna leyti lokaðir, vegna
húsnæðisskorts.
Þjóð, sem bannar æskunni
að mennta sig.
Hvernig mundum við dæma þá
þjóð, sem með lögum ákvæði hversu
margir af æskumönnum henrtar
mættu fara í skóla. Síðan væru fund
in upp mismunandi ráð til að velja
þennan hóp úr og hrinda hinum burt
frá skólunum.
Dómurinn mundi verða á einn veg.
Þetta athæfi væri ekki talið sam-
boðið siðuðu þjóðfélagi. Og vissulega
er það ekki siðuð þjóð, sem bannar
miklum hluta þegnanna bókstaflega
að leita sér skólamenntunar.
En þetta gerir íslenzka þjóðfélagið.
Tugum og hundruðum saman eru
unglingarnir reknir frá dyrum skól-
anna, þótt þeir sýni, að þeir hafi náð
þeirri kunnáttu og þeim þroska, sem
með þarf til að stunda nám við hlut-
aðeigandi skóla.
Þetta er svo himinhrópandi van-
virða og smán að engin orð fá lýst.
Hræsnarar eða annað verra
Eg vík svo aftur að mönnunum,
sem i sífellu berja sér á brjóst,
hrópandi um spillingu æskunnar og
glæsileik hinna gömlu góðu daga,
þegar þeir voru ungir. Og ekki má
gleyma ámáttarvæli þeirra um að
eitthvað þurfi að gera fyrir hina
spilltu æsku.
Herrarnir, sem þennan són syngja
hafa haldið um stjórnvöl þjóðfélags
ins áratugum saman, þeir hafa setið
á Alþingi, þeir hafa setið í ríkis-
stjórn, þeir hafa setið í bæjarstjóm.
Og hvað hafa þeir gert til að gefa
æskunni tækifæri til framá og
þroska?
Allir skólar í höfuðstaðnum búa í
of þröngum húsakynnum, og flestir
í húsnæði, sem alls ekki er hæft til
kennslu. Á allt þetta hafa þessir
ákærendur æskunnar, þessir menn,
sem sífellt eru einnig að þrugla um.
að gera eitthvað fyrir hina ákærðu
æsku, horfa kinnroðalaust, og án
þess að gera tilraun til að bæta úr
því. Annaðhvort er allt, sem þeir
segja um umhyggju sína fyrir æsk-
unni venjulega hræsni, eða að þeir
vilja bókstaflega halda þjóðinni ó-
menntaðri, með því að gera skóla-
göngu að sérréttindum efnastétt-
anna, sé það rétt skýring, þá er orð-
ið hræsni of veikt, ef til vill væri
orðið fláttskapur viðeigandi.
Tillaga, sem vel má athuga
þó ekki sé hún veruleg úr-
bót.
Hannes læknir Guðmundsson hef-
ur bent á þá staðreynd að kennslu er
lokið í húsi Menntaskólans milli kl.
12 til 1 dag hvern. Læknirinn bendir
á, að vel megi hefja kennslu aftur
kl. 2 og gæti hún staðið til 7 og
mætti þannig taka að minnsta kosti
tvöfalt fleiri í fyrsta bekk en nú er.
Þetta er vissulega neyðarúrræði.
En bar sem horfast verður í augu við
þá staðreynd, að skólahús verða
ekki byggð í sumar, virðist ekki ó-
sanngjarnt að þessi leið væri farin.
Við þurfum tvo ef ekki þrjá
gagnfræðaskóla.
Hvort sem þetta mál er rætt leng-
ur eða skemur, verður niðurstaðan
ein og hin sama. Það verður að
byggja yfir skólana hér í bænum.
Af framhaldsskólum koma gagn-
fræðaskólamir fyrst til athugunar.
Hér þarf að byggja 2—3 vandaða
gagnfræðaskóla, sem taka 3—6
hundruð nemendur hver. Má vera
að menntaskólinn gæti þá enn um
stund notazt við sín öldnu húsakynni
Framhald á 4. síðu.