Þjóðviljinn - 19.06.1943, Blaðsíða 3

Laugardagur 19. júni 1943.
ÞJÓÐVILJINN
3
Árni Ágústsson;
Hrðp hlnna sekn
f 15 ír hefur Framsöknarflokkurinn brugðizt vonum
kjósenda sinna um róttæka umbótastjórn
Óireskfan
sem myirdir í shjólí sumarsólar
pióovMimi
Utgcfanái:
Sameimingarflokkur alþýð'u —
Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirssom (6b.)
Sigfús Sigurhjartarson
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Vikingsprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2164.
Vfkingsprent h.f. Garðastræti 17.
Eigum vér að flytja
æðstu stjórn íslands
út úr landinu?
10. apríl 1940 fluttum vér
íslendingar æðstu stjórn
lands vors, sem veriö haföi
utanlands tæpar sjö aldir
inn í landið. Vér fólum ein-
huga íslendingum — fyrst
fimm, síöan einum, — aö
fara með æðsta valdið, sem
stjórnarskráin áöm’ lagöi 1
hendur konungi.
Á grundvelli þeim, er. vér
lögöum allir sem einn maður
þá eftirminnilegu nótt, — á
rétti þeim, er þingmenn í
nafni þjóðarinnar þá tóku sér
— höfum vér byggt allar að-
geröir vorar síðan.
Og nú stöndum vér raun-
verulega frammi fyrir þeun
spn'ningu, hvort við viljum
flytja þelta valti aftur út úr
landmu, afhenda konungi
Dana aftur það vald, sem ílutt
var í íslenzkar hendur 10.
apríl 1940.
Konungur Dana fær þetta
vald aftur, ef ísland er ekki
orðið lýöveldi um leið og
Danmörk aftur er laus við
þýzkan her.
Það eru ýmsir menn, sem
halda aö koniingsvaldið sé
ekkert vald. Því fer fjarri-
Vald konungs eftir stjórnar-
skránni er mikið, ef hann vill
nota- það. Hann getur neitaö
lögum um staðfestingu og þá
falla þau úr gildi. Það er
ekki hægt að gera stjórnar-
skrárbreytingu, nema hann
samþykki. ,Og það þýðir m. a.
aö þaö er ekki hægt aö gera
ísland að lýðveldi nema með
samþykki konungs. Neiti hann
og ætli þjóöin samfa aö knýja
vilja sinn fram, þá getur hún
það aðeins með stjómarfars-
legri byltingu. Og þá er eftir
aö leysa vandamálin, aö fá
þá byltingu viðurkennda eftir
á af stórveldunum.
Nú getur íslenzka þjóðin
hinsvegar samþykkt að gara
ísland að lýðveldi á löglegar:
hátt, án þess að eiga nokkuð
undir konungsvaldinu með
það. Og trygging er þegar
fengin fyrir viðurkenningu
þess lýöveldis erlendis frá.
Til þess að stíga- þetta spor,
þarf aðeais þing og þióð aö
snmþykkia það stjórnarskrár-
frumvaro, sern m'.lliþinga-
nc fndin sameigi nlega hefur
k pt fræn.
Þaö er um tveruió að velja.
Stíga sporið áfram, full-
Niðurlag.
Óttinn við þjóðina
Ótti Framsóknar og Alþýðu-
flokksins við kjósendur magn-
aðist því meir, sem nær dró lok-
um kjörtímabilsins. Af þeim
ótta stafaði sú fræga hug-
kvæmni Þjóðstjórnarinnar að
fresta kosningum til Alþingis
og víkja ákvæðum stjórnar-
skrárinnar til hliðar um stund
af báðri þjóðarnauðsyn vegna
stríðsástandsins, eins og það var
svo fagurlega orðað. En þetta
þjóðráð brást líka. Óeining gróf
um sig í bandalagi hinna ábyrgu
flokka er varð loks að fullkom-
inni upplausn hinnar sögulegu
Breiðfylkingar.
Dómur þjóðarinnar
Kosningarnar, sem fóru fram
á síðasta ári sýndu vaxandi fylgi
sósíalista með þjóðinni. Og ekki
ert fremur en slík stórkostleg
atkvæðaaukning Sósíalistafl. gat
túlkað jafn ákveðið harðan en
viðeigandi dóm þjóðar-
innar yfir þeim flokkum, sem
höfðu brugðist trausti hennar á
smánarlegasta hátt. í 15 ár hafði
alþýðan gefið Framsókn og Al-
þýðuflokknum meirihluta á Al-
þingi, nú svipti hún bá þessu
valdi vegna þess hve mjög þeir
höfðu misnotað það. Alþýðan
kaus 10 sósíalista á þing í því
trausti, að með því yrði Fram-
sókn og Alþýðuflokknum gert
óhægara um að semja við íhald-
ið um nýja samstjórn gegn þjóð-
inni. Við því varð ekki búizt að
gömlu vinstri flokkarnir ný-
komnir úr fóstbræðralagi þjóð-
stjórnarsamvinnunnar yrðu
fljótir til að hefja einlæga sam-
vinnu við sósíalista um undan-
bragðalausa framkvæmd nokk-
urra þeirra mála sem þjóðstjórn
in hafði mest fjandskapazt við
Enda hefur svo farið enn, sem
vænta mátti, að bæði Alþýðu-
flokkurinn og Framsókn hafa
með vífilengjum og hlálegum
undanbrögðum komið sér hjá
því að mynda raunverulega
vinstri stjórn með sósíalistum.
komna hina stjómarfarslegu
sjálfstæðisbaráttu vora með
því að gera ísland að lýðveldi
á löglegan og lýðræðislegan
hátt með samþykkt stjörnar-
skrárinnar.
Eða flytja æðstu stjórn
landsins út úr landinu, án
nokkurrar ti'yggingar eða
vissu fyrir hvemig æösta
valdi landsins yröi beitt þar
eftir, — m. ö. orðum: stíga
spor aftur á bak í sjálfstæð-
isbaráttu íslendinga. Og það
væri í fyrsta skipti í 100 ár,
sem það hefði verið gert.
Það er um þetta sem ís-
lenzka þjó'ðiji á nú að1 velja.
Er þaö ekki hart að það
skuli vera til þeir menn 1 land-
inu, sem finnst efasamt hvort
heldur skuli stíga aftur á bak
eða áfram?
Og er það raunar ekki nýstárleg
saga, þar sem Framsókn og Al-
þýðuflokkurinn höfðu í 15 ár
brugðist hlutverki sínu um
myndun þvílíkrar stjórnar, en
höfnuðu loks í þjóðstjórn, aftur-
haldssömustu og menningar-
fjandsamlegustu ríkisstjórn,
sem setið hefur á íslandi.
Sósíalistar hafa komið í veg
fyrir að ný þjóðstjórn
tæki völd
Þingstyrkur Sósíalistaflokks-
ins verður trauðla ofmetinn.
Vegna hans þora gömlu vinstri
flokkarnir ekki að sam-
einast að nýju um þjóð-
stjórn með auðráðendaklík-
unni. Væri Sósíalistaflokkurinn
ekki til á Alþingi myndi nú kom
in ný þjóðstjón hér engu betri
en sú, sem gengin er. Og það
eitt út af fyrir sig er svo mikils
virði fyrir almenning, að seint
verður fullmetið. Sósíalistum
hefur ekki enn tekizt að vinna
Framsókn og Alþýðuflokkinn til
róttækrar umbótastefnu, en
samhugur fólksins, sem enn
fylgir þessum gömlu flokkum,
með stefnumálum sósíalista, gef
ur góðar vonir um að það takist
fyr en seinna. Hinu hafa sósíal-
istar orkað strax, að koma í veg
fyrir að Alþýðuflokkurinn og
Framsókn gerðu nýtt bandalag
við auðráðendastétt landsins.
Nú hrópa þeir seku að sós-
íalistum
Eins og áður er hér minnst,
hafa gömlu vinstri flokkarnir í
öllum kosningum, meðan Sósíal-
istaflokkurinn var enn ekki
1 stofnaður, borið hvor öðrum á
brýn ríkar hneigðir til samstarfs
við íhaldið eða að*lensa fyrir á-
gengni þess og kröfum. Sagan
hefur staðfest sekt beggja flokk
anna í þessu efni, svo að ekki
verður um deilt. Nú hefur sekt-
artilfinning beggja þessara
flokka ásamt ljósfælinni þrá
þeirra til þess að lifa áfram í
syndinni með peningavaldinu í
Reykjavík sameinað forustulið
þeirra í baráttu við Sósíalista-
flokkinn. Nú reyna þessir gömlu
samstjórnarflokkar afturhalds-
ins í landinu að kenna sósíalist-
unum um það, að ekki hefur enn
tekizt að mynda róttæka um-
bótastjórn. Slík tilraun til þess
að afvegaleiða heilbrigða dóm-
greind þjóðarinnar í þessum efn
um mun mistakast. En hún vek-
ur hinsvegar athygli á furðu-
legri hræsni flokkanna, sem ár-
ið 1937, fengu 27 þingmenn
kosna af 49, og notuðu þetta
þingvald sitt þvert ofan í gefin
loforð og stefnuyfirlýsingar til
þess árið 1939 að mynda — ekki
róttæka umbótastjórn — heldur
sótsvarta afturhaldsstjórn.
Framsókn gefur stríðs-
gróðavaldinu sumargjöf
Framsóknarflokkurinn gaf at-
kvæði sitt til þingfrestunar nú
um páskana. Það var sumargjöf
Skyldi nokkuð vera hjart-
fólgnara íslendingum en sum-
arsólin. — Um ekkert yrkis-
efni hafa íslenzk skáld kveðið
meira né innilegra.
„Blessuð, margblessuð, ó,
blíða sól! blessaður marg-
falt þinn beztur, skapari! fyr-
ir gott allt, sem gjört þú hef-
ur uppgöngu frá og að enda
dags“.
Og fegurstu dagar í landi
voru eru sólstööudagarnir að
sumri til, þegar sólin aidrei
„hnígur í hafskautið mjúka“.
Við erum ekki margorðir um
skammdegið, en stolt okkar
og ástin til miðnætursólarinn-
ar á sér engin takmörk.
Það er á slíkum sumardegi,
— viku fyrir Jónsmessimótt,
— sem ungir sjómenn okkar
eru að skyldustörfum sínum
við flutning nauðsynja út á
íslenzk annes. Þeir eru glað-
ir í huga, hafiö er fagurt og
bjart og blessuð sólin skín af
almætti sínu. Og þeir horfa
mót sólu og þeir fletta klæð-
in frá brjóstum sér, til þess
aö hinir heilsuveitandi geisl-
ar sólarinnar geti óhindrað
fengið að skína á hörund
þeirra.
Er nokkuð til fjarlægar
styrjöld og launmorði, en
þessi heillandi friðarstimd
viö brún íshafsins.
sje
En einnig þangað teygir
ófreskjan hramma sína. Það
er ójafn og ekki karlmann-
legur leikur. í geislum tign-
arlegrar sólar felur hún morð-
tól sín. Hljóðlaust rennh’ hún
sér niöur að hinu litla varn-
arlausa skipi. Vélbyssukúlum,
,,bændafulltrúanna“ til stríðs-
gróðavaldsins í Reykjavík, sem
óttaðist það, að nálarauga skatta
laganna yrði þrengt á þeirra
kostnað. Þar með kom Fram-
sókn sér undan að taka afstöðu
til stefnumála bænda og verka-
manna er fólust í skattafrum-
varpi sósíalista, og gaf stríðs-
gróðavaldinu samtímis frest til
þess að skjóta gróða sínum und-
an, svo að hann rynni ekki til
almenningsþarfa.
Framsókn er því á nálum um
þessar mundir vegna afstöðu
sinnar í skattamálunum, sem af-
hjúpar það greinilega hve fjarri
hún er því að vilja róttæka um-
bótastjórn. Þingfrestunin, sum-
argjöf Framsóknar til stríðs-
gróðamannanna vitnar svo hátt
og skýrt gegn henni, sem vinstri
flokki, að bláa bókin hans Ey-
steins Jónssonar fær þar ekki
rönd við reist.
Baráttan gegn alþýðu er
háð við Sósíalistaflokkinn
Yfirstéttin á íslandi og þjónar
hennar vita það vel að Sósíalista
flokkurinn með vinsamlegt sam
band við alþýðusamtökin, er
hið eina örugga pólitíska vígi al-
þýðunnar. Viðnám alþýðunnar
f allby ssukúlum, sprengjum
rignir yfir unga starfsmenn
hlutlauss ríkis.
Þetta er ekki styrjöld, —
þetta er launmorð, viður-
styggilegra en nokkur mann-
leg ímyndun gæti skapað.
Þeir sem að slíku athæfi
standa eiga skilið logandi
hatur allrar íslenzku þjóðar-
innar, — hatur sem er eið-
fest 1. nafni sumarsólarinnar.
*
Samúð þjóðarinnar fylgir
því fólki sem misst hefur ást-
vini sína að þessu sinni. Það
er ef til vill hægt að segja
að fórnir okkar í þessu frels-
isstríði heimsins gegn ófreskju
fasismans séu ekki miklar, en
litlar eru þær' ekki. En okkur
er dýr hver blóðdropi sem viö
þannig missum í svo öjcirn-
um leik.
Og þegar vér hugsum til
þess manntjóns er vér höfum
nú orðið ’að bíða — skulum
við um leið hafa hugfast að
vafalaust hefði íslenzkur sær
og íslenzk mold litast oftar
af blóði okkar, hefði ekki hinn
ar hetjulegu baráttu rúss-
neskrar alþýöu notið við. —
Hún hefur verið sá voldugi
múrveggur, sem hrammar o-
freskjunnar hafa ekki fengið
brotið — og þessvegna tekst
nú ekki ófreskju fasismans
að beita þeim skelfingum við
íslendinga, sem leiddar hafa
verið yfir þjóðir Evrópu.
En níðingsskapurinn viö
sjómennina á Súðinni — laun
morðin í skjóli sumarsólar-
innar, — sýna að glöggt er
hvað nazistarnir vilja oss.
verður ekki bugað, sóknarmögu-
leikar hennar ekki upprættir,
nema að þetta vígi hennar verði
brotið niður. Þess vegna verður
barátta afturhaldsins gegn al-
þýðu landsins háð við Sósíalista
flokkinn fyrst og fremst í næstu
framtíð. Til þess að tryggja rétt
sinn og framtíð í landinu verður
alþýðan því að efla flokk sinn
fylkja sér fast um hann og beita
honum fyrir sig. Barátta alþýð-
unnar, erfiðleikar hennar, sigrar
eða ósigrar er allt tengt órjúf-
andi böndum við baráttu erfið-
leika, sigra eða ósigra Sósíalista
flokksins. M. ö. o. sigur Sósíal-
istaflokksins og alþýðusamtak-
anna yfirleitt þýðir sigur fólks-
ins í landinu.
Alþýðuflokkurinn vegur að
sjálfum sér
Um Alþýðuflokkinn verður
það eitt sagt 1 þessu sambandi,
að óhamingju hans verður flest
að vopni, er hann nú beitir blaði
sínu til þess að draga athygli al-
mennings frá þeirri staðreynd,
að afturhaldsöfl Framsóknar-
flokksins eiga höfuðsök á því
að enn hefur ekki tekizt að
mynda róttæka umbótastjórn.
Framhald á 4. síðu.
\
I