Þjóðviljinn - 27.06.1943, Blaðsíða 3

ÞJ ÓÐVILJINN
3
Sunnuda'gur 27. júní 1343.
piðnnmnH
Útgefanái:
Saraeiningaiflokkur alþýðu —
Sósíalistaflokkuiinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarsjn
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
Einræðisráðherra
í anda Framsóknar
Því hefir mjög verið á lofti
haldið, að ráðherrar í venjuleg-
um þingræðisstjórnum beittu
valdi sínu oft all óþyrmilega 1
skjóli flokksvaldsins, þ. e. a. s.
að þeir létu miðstjórnir flokka
sinna samþykkja gerðir sínar og
fengju þar með tryggingu fyrir
eftir á samþykki þingsins.
Þegar núverandi ríkisstjórn
hófst til valda, litu stjórnmála-
menn svo á, að hún væri háðari
vilja þingsins en nokkur önnur
stjórn. Verkefni hennar átti að
þeirra dómi fyrst og fremst að
vera að framkvæma þingvilja,
án þess að grípa til bráðabirgða- j
laga eða annarra ráðstafana, '
sem kröfðust eftir á samþykkis.
Forsætisráðherra mun og hafa
litið þannig á málið, og verður
elíki annað séð, en að hann hafi
hagað sér samkvæmt því í öll-
um meginatriðum og ugglaust
hefur hann leitazt við að sveigja
ráðuneytið sem heild inn á þessa
braut.
Einn ráðherranna að minnsta
kosti virðist líta allt öðrum aug-
um á þessi mál. Þessi ráðherra
er Framsóknarmaðurinn Vil-
hjálmur Þór.
Sennilega er það engin tilvilj-
un, að það er einmitt ráðherra
Framsóknarflokksins, sem
lengst allra ráðherranna víkur
frá þeim grundvelli, sem stjórn-
inni var ætlað að starfa á. Vil-
hjálmur er í miðstjórn Fram-
sóknarflokksins og hann hefur
setið fundi miðstjórnarinnar,
einnig eftir að hann varð ráð-
herra í utanflokkastjórn. Það er
alkunna, að ýmsir af afturhalds-
sömustu foringjum þessa flokks
hafa gengið lengst allra ís-
lenzkra stjórnmálamanna í
flokksofstæki og flokkshags-
munastreitu í sambandi við
stjórnarstörf, það er því naum-
ast hægt að efast um, að Vil-
hjálmur sæki fyrirmæli um
sínar einræðiskenndu athafnir
beint á fundi miðstjórnar
Framsóknarflokksins, enda bera
þær eyrnamörk þess flokks-
Vilhjálmur Þór hefur ákveð-
ið verð á bræðslusíld gegn til-
lögum síldarútvegsnefndar. —
Hann hefur í þessu máli komið
fram sem þjösnalegur einræðis^
herra- Hann hefur gengið fram-
hjá þessari nefnd, sem beinlínis
er til þess sett, að fara með þau
raunverulegu völd í málinu.
Hann hefur ekki einu sinni virt
hana viðtals, og allt er þetta gert
til þess að knýja fram lægra
Við eignm þefta land
Eríndí flutl í skemmtíferd Sósíalístaflokksíns
í Þjórsárdal um hvítasunnuna
Eitir Bryniílt Biarnason
Það er haft eftir einum af
ágætustu náttúrufræðingum
okkar, aö Þjórsárdalurinn sé
að öllu samanlögöu merkasti
og fegursti staöurinn á jörö-
inni.
Iívað sem því líöur, er þaö
víst að þetta er dásamlegur
staöur. Náttúrufegurðin er
töfrandi, hér eru merkustu
menjarnar um forna menn-
ingu, sem geymzt hafa í jörö
á íslandi og viö augum jarö-
fræöingsins blasa hin stórkost-
legustu viöfangsefni. Jarö-
fræöingur getur dvalið hér
vikum saman og haft nóg aö
starfa við að ráöa rúnir nátt-
úrunnar; engin bók hefur
nokkurntíma veriö færö í let-
ur, sem jafn unaöslegt er aö
fesa. En til þess aö geta les-
iö þessa dásamlegu bók, þarf
rnaður að skilja tákn hennar,
kunna að ráöa rúnir þær, sem
guðirnir hafa rist á hin miklu
(spjöld hennar.
Þaö eru til menn, sem geta
hlustað á hina fegurstu tón-
list án þess að veröa
snortnir, finnst ekki meira til
þess koma. en það væri urg í
skilvindu. ÞaÖ eru líka til
menn, sem geta skoðað Þjórs-
árdal eða Þingvöll án þess aö
veröa snortnir; finnst ekki
meira til koma en aö ganga
um Fichersund í Reykjavík
viö götuljós í skammdeginu.
síldarverð en einkaverksrhiðj-
urnar borga. Það er gert til þess
að reyna að hefja kauplækkun-
arherferð, og það er beinn fjand-
skapur við sjómenn og útgerðar-
menn.
Allt er þetta í fullu samræmi
við stefnu Framsóknarflokksins,
samanber kauplækkunarskilyrði
hans fyrir þátttöku í stjórnar-
myndun, og fjandskapinn gegn
sjómönnum fyrr og síðar
(hræðslupeningarnir).
Enn ljósari eru þó fingraför
Framsóknarflokksins á öðru
stærsta hneykslismálinu, sem
Vilhjálmur er við riðinn. Það er
skipun mjólkursölunefndar. —
Eins og kunnugt er hefur Vil-
hjálmur látið vera að skipa
þessa nefnd, en það átti hann að
gera 1. apríl. Þjóðviljinn hefur
áður sýnt fram á, að þetta lög-
brot fremur ráðherrann til þess
að tryggja völd Framsóóknar-
flokksins yfir mjólkursölumál-
unum hér í höfuðstaðnum eins
lengi og verða má.
Um þetta skal ekki fjölyrt
að sinni. Vilhjálmur Þór starfar
sem einræðisherra í anda hinna
afturhaldssömustu manna úr
Framsóknarflokknum, og senni-
lega eftir beinni fyrirskipun frá
þeim. Þetta er staðreynd, sem
öllum ber að víta.
Brynjólfur Bjarnason
En þaö er snautt og vesælt líf,
aö vera heyrandi og heyra
þó ekki, sjáandi og sjá þó ekki
dýrö jarðarinnar.
Flestir þeir, sem komiö hafa
á Þingvöll, og kunna á annaö
borö aö njóta feguröar, sja
l.ndið með augurn Jónasar
Hallgrímssonar. Fyrir flestum
okkar myndu Þingvellir missa
mikils af töfrum sínum, ef
kvæðið „Fjallið Skjaldbreiöur“
hefði aldrei veriö orkt.
Það er gaman aö lesa dag-
bók Jónasar, þar sem hann
segir frá hinni sögulegu julí-
nótt þegar kvæöiö varð til.
Þar er sagt greinilega frá hvar
leiö hans lá er hann kveður:
„Ríö ég, háan Skjaldbreið
skoða,
skín á tinda morgunsól,
glööum fágar röðulroöa
reiðarslóöir, dal og hól.
Beint er í noröur fjalliö fríöa,
— fákur eykur hófaskell —
sér á leiti Lambahlíða,
og litlu sunnar Hlööufell“.
Þetta var fyrir 102 árum
miðvikudaginn 14. júlí 1841.
Hann fór eins og leiö liggur
meö lest sinni frá Þingvöllum
noröur á Hofmannaflöt, og
þaöan noröur Eyfirðingaveg
inn meö Lágafélli aö austan,
þ- austur yfir hraunið inn
aö Skjaldbreiö viö norður-
enda Hrafnagjár. Einhvers-
staöar í hrauninu skildi Jón-
as viö lestina til þess aö skoða
Sandgíg, en komst aö raun
um aö hann væri ekki gígur,
eins og nafniö bendir til. Þeg-
ar Jónas hafði lokiö þeirri
rannsókn, fór hann aö líta
eftir lestinni, en hún var þá
horfin haföi villst af réttri leið
í hrauninu. Áætlunin var aö
fara umhverfis Skjaldbreiö og
nátta sig síðan á næsta án-
ingarstað á fjallveginum, þar
sem heitir Efri Brunnar. Jón-
as afréö nú aö halda einn
áfram ferð sinni og sinna
rannsóknum sínum á leiöinni,
í von um aö finna samferöá-
menn sína í náttstaö um
kvöldiö- En þegar þangaö
kom var lestin þar heldur
ekki, svo Jónas varö að liggja
úti í köldu grasinu í félags-
skap hestsins síns, sem hét
Baldur, og tíkarinnar sem
fylgdi honum, sem hét Kana.
Áöur en hann lagðist til
hvíldar las hann fegursta
kvöldversiö, sem til er á ís-
lenzka tungu (eöa svo finnst
mér) og hljóöar svo:
i
„HeiÖabúar! glööum gesti
greiöiö för um eýðifjöll. >
Einn ég treð meö hundi og
hesti
hraun — og týnd er lestin öll.
Mjög þarf nú að mörgu
hyggja,
mikið er um dýrðir hér!
Enda skal ég úti liggja.
enginn vættur grandar mér“.
Sjálfsagt hefur þessi úti-
lega ekki veriö holl fyrir
heilsu Jónasar, sem var nú
mjög tekiö aö hraka. >— En
dásamleg nótt hefur þetta
yerið. Ennþá ljóma Þingvellir
og óbyggöirnar kring um
Skjaldbreiö í unaði þessarar
nætur á sólríkum dögum og
döggvotum nóttum. — Þaö er
óhætt að gefa heila mannsævi
fyrir eina slíka nótt. Viö sjá-
um nú ekki lengur aöeins
hiö ytra borð Þingvalla. ViÖ
sjáum Þingvelli í sköpun. Viö
sjáum öll hin tröllauknu öfl,
sem blunda í hrauninu, gján-
um, vatninu og fjöllunum,
gædd lífi aldanna, viö skynj-
um sál staöarins og viö erum
öll á valdi þeirra töfra sem
umlykja okkur.
í þessu landi höfum við átt
heima í meira en þúsund ár.
Víö eigum þetta land. Hvílík
ur unaöur og hvílík ham-
ingja. En höfum viö kunnaö
aö hagnýta okkur þennan
auð, höfum við kunnaö aö
meta þessa hamingju? Þaö er
mjög fjarri því. Þúsundir
manna hafa lifað og dáið, án
þess aö sjá meira. en næsta
nágrenni þess staðar, þar
sem þeir eru fæddir. Þúsund-
ir reykvískra karla og kvenna
hafa aldrei fengiö aö kynnast
íslenzkri náttúru. Og þó er
sambandið viö náttúruna
okkur jafn nauðsynlegt og
blessaö brauöiö og vatnið.
Fájstir vita þetta raunar, en
þeir þjást af skortinum engu
að! síöur. Öldum saman hafa
menn þjáöst af beinkröm og
kirtlaveiki, án þess aö hafa
hugmynd um að þá skorti fjör
efni og sólarljós. Og við þjá-
umsti af andlegi’i beinkröm,
án þess að hafa hugmynd um
að okkur skorti það, sem er
jafn nauösynlegt eins og
matur og drykkur, tengslin
við’ náttúruna.
Ef viö kynnum aö lifa og
skipa samfélagsmálum okkar
eins og mönnum 20. aldar-
ipnar sæmir gæturn viö notiö
þessara gæöa í ríkara mæli
en flestar aörar þjóðir heims.
Til þess aö afla þeirra gæöa,
sem viö teljum nauösynleg,
á því menningarstigi sem við
nú erum á, þyrftum viö ekki
aö vinna nema nokkrar stund
ir á viku, éf viö hagnýttum
til fulls alla þá tækni, sem
nútíminn hefur yfir að ráöa
og framleiddum til þess aö
fullnægja þörfum okkar, en
ekki í gróðaskyni fyrir ein-
staka menn. En vissulega
munum viö hafa nóg aö starfa
allan guöslangan daginn, til
þess aö sinna öörum þörfum,
sem hæfa ríkari og fullkomn-
ar menningu. ÞeSs vegna
skulum við ekki hlusta á
nöldur auövaldsins um aö viö
eigum aö draga úr kröfum
okkar til lífsins. Viö skulum
bera höfuðið hátt og gera sí
og æ aukna kröfu til lífsins.
í því er þróunin fólgin. Lát-
um lífsvenjubreytingar okkar
vera lífsvenjubreytingar fram-
faranna en ekki afturhaldsins.
Verkalýðsfélögin hafa nú
fengiö því framgengt með
baráttu sinni, að verkafólk
hefur rétt til nokkurs sumar-
leyfis. Þaö er aöeins fyrsta
skrefiö. Og til þess aö vernda
þessi réttindi, þurfum við aö
sækja fram. Ef auövaldsskipu-
lagiö fær aö haldá áfram ó-
truflaö eftir stríöiö, getum
■ viö veriö viss um að allt sæk-
ir í sama horfið aftur. Á vet-
urna röltum viö atvinnulaus
um göturnar og hainarbakk
ann eöa milli bæjarskrifstof-
anna og vinnumiölunarskrif-
stofunnar. Á sumrin þykjumst
viö hclpin, ef við fáum aö
þræla þrotlaust alla daga.
enginn hugsar lengur um sum
arleyfi, ekker" temst ai nema
kvíömn fyrir vetrinum.
Viö nöfum fcundizt samtök-
um í Sósíalisiaflokknum og í
verka'yösfé igunum til þess
að korna ? veg fyrr þetta.
Það er siöferðisleg skylda
okkar aö gera miklar kröfur
tll lífsins og þaö þýðir ekkert
annað eri að við verðum aö
gera miklar kröfur til okkar
sjáltra.
Á sléttum Rúsolands láta
nú milljónir manna lifiö og
tugir milljóna líða þjáningar,
sem ekki veröur meö oröum
lýst, til þess aö þjóöirnar, og
þar á meðal okkar þjóö, fái
að njóta friöar og frelsis. Við
höfum ekki þurft aö leggja
mikiö af mörkum ennþá. En
þó aö erlendar og innlendar
Framhald á 4. síðu.