Þjóðviljinn - 09.07.1943, Page 1

8. árgangur. Föstudagur 9. júlí 1943. 151. tölublað.
Pýzha henn íiefHP eli fekizt að
hpjóiasi í oesn á HðsFhiíisfOðionnn
Mestu skríðdrekaorustur sem háðar hafa
veríð á austurvígstöðvunum segja Þjóðverjar
Nákvæm efnagreining á
isienzku síldarlýsi
Óskar Bernhard Bjarnason efnafræðingur skýr-
ir frá rannsóknum sínum á síldarlýsi og kynn-
um af Englandi á stríðstímum
Óskar Bernharð Bjarnason efnaverkfræðingur er nýkominn
heim frá Englandi en þar hefur hann dvalið síðan í fyrrahaust,
stundað rannsóknir í grein sinni og kynnt sér nýjungar. Óskar
útskrifaðist af Polytekniska skólanum í Kaupmannahöfn 1939,
og hefur síðan mestmegnis unnið að efnarannsóknum hjá Síld-
arverksmiðjum ríkisins á sxunrum og Atvinnudeild háskólans á
vetrum.
Tíðindamaður Þjóðviljans hitti Óskar að máli og bað hann
að segja lesendum blaðsins eitthvað frá dvöl sinni og starfi er-
lendis.
Þjóðverjum hefur ekki tekizt að brjótast gegnum vamar-
línur sovéthersins á Kúrskvígstöðvunum, þrátt fyrir látlausar
árásir í þrjá sólarhringa með geysiöflugu skriðdreka- og fót-
gönguliði.
Eru nú háðar á þessu svæði skriðdrekaorustur er Þjóðverj-
ar telja þær mestu sem háðar hafa verið á austurvígstöðvunum.
í Moskvafregnum í gær var skýrt frá að þjóðverjar beittu
til sóknar á Kúrskvígstöðvunum 30 herfylkjum og væri um
helmingur þeirra vélaherfylki. Þar er því um að ræða Þjóðverja
megin um 200 þúsund manna her.
Óskar fór til Englands í sept-
ember síðastliðnum á vegum
British Council, og hefur dvalið
mestan hluta tímans síðan í Liv-
erpool, og unnið að nákvæmri
efnagreiningu á íslenzku síldar-
lýsi, en slík efnagreining hefur
ekki verið gerð áður.
Það var ekki af tilviljun að
Liverpool varð fyrir valinu, seg-
ir Óskar. Þar starfar prófessor
Hilditch, sem er meðal fremstu
vísindamanna í heiminum á
sínu sviði, fituefnafræði. Hefur
prófessor Hilditch getið sér
frægð fyrir rannsóknir sínar og
ritstörf á þessu sviði og hefur
m. a. ritað grundvallarfræðirit
um þau.
Fituefni dýra- og jurtaríkisins
eru mjög flókin efnasambönd
og er tæknin til nákvæmrar
efnagreiningar á þeim tiltölu-
lega ný og breytist og fullkomn-
ast ár frá ári. Við slíkar rann-
sóknir er handlægni og verklag
afar mikilsvirði, það er ekki
frekar hægt að læra rannsóknar
tækni efnafræðinnar af bókum
en t. d. skurðlæknistækni. Og
einstakar greinar hennar eru
nær eingöngu stundaðar á örfá-
um stöðum í heiminum. Rann-
sóknarstöð fyrir fituefni eins
og þessi í Liverpool er hvergi
annarsstaðar í Bretlandi og
sennilega ekki nema ein í Banda
ríkjunum. Svo örar eru breyt-
ingarnar og umbæturnar á rann-
sóknaraðferðum, að hið ágæta
gnmdvallarrit prófessors Hild-
itch, The Constitution of Nat-
ural Fats, sem gefið var út 1940,
er þegar að ýmsu leyti úrelt
hvað rannsóknaraðferðirnar
snertir, og hefur hann sjálfur
ekki hvað sízt stuðlað að því.
Meira að segja út af rannsókn-
um mínum í vetur voru gerðar
nokkrar endurbætur á rannsókn
araðferðinni.
Óskar B. Bjarnason
SÍLDAKLÝSI í SMJÖRLÍ'Kl
— Hvað viltu segja um ár-
angur af rannsóknum þínum í
vetur?
— Þar er ekki mikið um að
segja. Enn er verið að vinna úr
þeim, og geri ég ráð fyrir að birt
ist í haust greinargerð um þær
í Journal of the Society of Ghe-
mical Industry. Þess má geta
að rannsóknirnar á efnasamsetn
ingu síldarlýsisins hafa sýnt að
það er lélegt hráefni í sápur
nema kannski blautsápu, eftir
örlitla herðingu; það hefur inni
að halda mikið af fitusýrum
með háum mólekúltölum, er
mynda sápur torleystar í vatni,
— en hinsvegar, að síldarlýsið
er allgott hráefni í smjörlíki,
og mun þegar verið farið að nota
það mikið þannig í stað hvallýs-
is. En til þess þarf að herða lýs-
ið, og síldarlýsi þarf að herða svo
mikið, að ekki er hægt að nota
það eingöngu, heldur verður að
blanda það jurtafeiti.
— Væru ekki í þessu mögu-
leikar fyrir íslenzka iðnaðinn?
— Það er tvímælalaust hægt
að auka mjög verðgildi afurð-
anna með því að setja upp verk-
smiðju til herzlu á síldarlýsi,
hvört sem það yrði flutt út þann
Framh. á 2. síðu
Þessa fyrstu þrjá sólarhringa
hefur hin æðisgengna sókn
þýzka hersins brotnað á vörn
rússneska stórskotaliðsins, flug-
sveita- og fótgönguliðs.
Er tekið til þess að skriðdrek-
ar Þjóðverja hafi aldrei verið
jafn hraðfara og í þessari sókn.
Þeir æði meðfram víglínunni
langar leiðir á örskömmum
tíma, og reyni að finna snögga
bletti 1 vörninni.
En stórskotalið rauða hersins
er álíka hraðfara, og er alstaðar
fyrir þar sem skriðdrekarnir
reyna að brjótast 1 gegn.
f gær sendi sovétstjórnin fram
skriðdrekasveitir sínar og tók-
ust þá þegar ægilegar skrið-
drekaorustur, sem geisa um stór
svæði norður af Bjelgorod og
vestur og norðvestur af Kúrsk.
Þýzka útvarpið skýrir frá því
að Rússar noti nýjar tegundir
skriðdreka í orustunum á Kúrsk
svæðinu.
Sum smáþorpin á bardaga-
svæðinu hafa verið ýmist á valdi
Rússa eða Þjóðverja síðustu
dægrin. Hefur rauði herinn var-
ið þau þó að ekki væri annað
eftir af þeim en rjúkandi húsa-
rústir.
Þjóðverjar segja að auk þessa
nýja sovétskriðdreka noti Rúss-
ar einnig nýjar tegundir af ensk-
um og bandarískum skriðdrek-
um.
„Hinn mikli fjöldi skriðdreka
og flugvéla, sem Rússar höfðu
tilbúna þarna á Kúrsksvæðinu,
sýnir að þeir höfðu dregið þar
saman heilan sóknarher.“ sagði
þýzka útvarpið ennfremur.
Hajski íér til Moskva
Majskí, sendiherra Sovétríkj-
anna í London, er lagöur af stað
til Moskva, til að gefa stjórn
sinni skýrslu.
Majskí fór síðast til Moskva
seint á árinu 1941.
SÍÐUSTU FRÉTTIR:
Velheppnaðar gagn-
árásir rauða hersins
í sigursælum gagnárás-
um náði rauði herinn í gær
nokkru af landi því, er Þjóð
verjar náðu fyrstu sólar-
hringana, segir í miðnætur
tilkynhingu sovétherstjórn
arinnar.
Á norðurhluta bardaga-
svæðisins, á Orel-Kúrsk-
svæðimum var öllum árás-
um Þjóðverja hrundið.
Ákafir bardagar geisa á
suðurhluta bardagasvæðis-
ins við Bjelgorod, en Þjóð-
ver jum hefur ekki tekizt að
ná neinum verulegum ár-
angri.
Flugvélaárás á
færeyskt fiskiskip
við Austurland
Einn maður særist
Frá því er skýrt, að færeyska
fiskiskipið „William Martin“
hafi orðið fyrir árás frá þýzkri
flugvél 7. júlí s. I.
Árásin var gerð norðaustur af
íslandi. Þýzk tveggja hreyfla
sprengjuflugvél'flaug fyrst yfir
skipið í um 70 metra hæð og
skaut á það úr vélbyssum. Síð-
an flaug hún aftur yfir það og
skaut á það úr vélbyssum og
fallbyssu.
Eitt skotið fór í gegnum káet-
una og hitti einn skipverjanna,
Joan Peter Petersen, í bakið. —
Enn er ekki vitað, hve alvarleg
sár hans eru. Honum var komið
í land til læknisaðgerðar eins
fljótt og unnt var. — Skipið fór
til Seyðisfjarðar til viðgerðar.
Alvarlegar óeirðir í skipasmíða-
stöðvum þýzka flotans í Kiel
Sænska blaðið Göteborgs Handels och Sjö-
fartstidning flutti í gær (8. júlí) þá fregn að
alvarlegar óeirðir hafi brotizt út meðal sjó-
manna og verkamanna í skipasmíðastöðvum
þýzka flotans í Kiel.
Blaðið skýrir svo frá að í tvo daga vik-
una sem leið hafi sveitir S.S.-manna tekið skipa-
smíðastöðvarnar á vald sitt.
Höfðu S.S.-sveitirnar verið kvaddar þangað
eftir að fiugmiðum hafði verið dreift meðal
sjómannanna, þar sem gaf að lesa meðal ann-
ars: *
„Kafbátahernaðurinn er einnig tapaður!
Neitið að sigla í hinum fljótandi líkkistum. Við
skulum binda endi á stríðið. Niður með Hitler!“