Þjóðviljinn - 11.07.1943, Blaðsíða 3

Sunnudagur, 11. júlí 1943
ÞJÖÐVILJINTM
3
Ef þess á að vera nokkur kosfur að hindra það þá verðtsr
bandalag alþýðusamfakanna að ráða landínu
Nmnmni
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu —
SósíalUtafiokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartars rn
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Aígreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
„Tíminn” gegn sam-
vinnuhreyfingunni
Það voru einu sinni nokkrir
fátækir vefarar. Þeir voru arð-
rændir af verksmiðjueigandan-
um, sem þeir unnu hjá, lifðu við
sultarlaun og undu illa hag sín-
um. Þeir gerðu verkfall til þess
að reyna að knýja fram kaup-
hækkun. Það mistókst. Þá tóku
þeir upp á því að kaupa sameig-
inlega inn það, sem þeir þurftu
til heimilanna. Það tókst. —
Þannig hófst samvinnuhreyfing-
in með neytendasamtökum
hinna fátæku verkamanna í
Rochdale.
*
Úti á íslandi tóku nokkrir fá-
tækir bændur það ráð að kaupa
inn sameiginlega það, sem þeir
þurftu til búa sinna, — síðan og
að selja það, sem þeir fram-
leiddu.
Nokkru síðar tóku ýmsir fá-
tækir verkamenn á íslandi
einnig upp á því að kaupa sam-
eiginlega inn til heimila sinna.
Bændurnir studdu þá í þessu og
var góð samvinna, en þó gekk
verkamönnum mjög erfiðlega
að koma upp samtökum sínum á
þessu sviði.
Svo liðu fram stundir. Sam-
vinnuhreyfing bænda varð sterk
og voldug. Ýmsir valda- og em-
bættabraskarar sáu sér leik á
borði að komast inn í hreyfingu
þessa til þess að maka krókinn
sjálfir. Og þeim tókst það.
*
Neytendafélögum verka-
manna tók nokkru síðar að vaxa
fiskur um hrygg. í hverjum
kaupstaðnum á fætur öðrum
risu nú upp samvinnufélög
neytenda, eftir fyrirmynd Roch-
dalevefaranna.
Þá heyrðist hljóð úr horni.
Einn valdabraskari, sem notaði
samvinnuhreyfingu bænda sem
uppistöðu í pólitískt valdakerfi
sitþ, boðaði í skóla samvinnu-
hreyfingarinnar: Það verður að
drepa þessi félög!
*
Það tókst ekki. Stefna Roch-
dale-vefaranna var lífseigari en
yfirgangur nokkurra braskara.
Kaupfélögum verkamanna og
annarra neytenda óx enn fisk-
ur um hrygg. í smákauptúnun-
um óx kröfunum fylgi um það,
að tekið væri fullt tillit til neyt-
endanna, að kaupfélög þar, sem
bændur hefðu meirihluta, ynnu
á grundvelli samvinnustefn-
unnar að því að útvega sem ó-
dýrastar vörur.
Þá hrópar einn braskarinn,
I.
Það veit hver verkamaður,
hvað atvinnuleysi þýðir fyrir
hann og fjölskyldu hans. Og það
finnur hver verkamaður það
sjálfur, hverju næg atvinna fær
áorkað um lífsafkomu og lífs-
hamingju.
Þeir eru ekki gleymdir niður-
lægingar- og hörmungartímarn-
ir, þegar verkamenn urðu að
ráfa atvinnulausir dag eftir dag
um hafnarbakkann, þegar þeir
gengu milli Herodesar og Pila-
tusar, milli bæjarstjórnar og
ríkisstjórnar, ng báðu um vinnu
og fengu nei. Þau eru ekki
gleymd kvöldin, þegar verka-
maðurinn kom snauður heim til
konu og barna eftir árangurs-
lausa vinnuleit daglangt, og lítið
sem ekkert var til að borða. Þær
svíða enn stundirnar, þegar
verkamenn stóðu frammi fyrir
fátækrafulltrúunum og urðu að
biðja um sultarskammtinn, — 80
aura á dag, — handa konu og
hverju barni,- — og var stundum
neitað.
I
Það er margur verkamaður-
inn, sem svarið hefur þess dýr-
an eið að slíkt ástand skuli
aldrei aftur yfir hann koma, —
að aldrei skuli börn hans þurfa
að ganga sömu þungu sporin og
hann varð að ganga á atvinnu-
leysisárunum.
Nú er að því komið að efna
þessa eiða.
sem smeygt hafði sér inn á sam-
vinnuhreyfinguna, látið hana
byggja yfir sig rándýrt hús og
drottnaði sem harðstjóri yfir
bændum:
„Svona kröfur eru skemmdar-
starfsemi. Menn, sem gera svona
kröfur fá ekki inngöngu í neitt
kaupfélag“. — Og samvinnu-
manninum var neitað um inn-
göngu.
*
Eitt sinn bar svo til að fátæk-
ir vefarar, sem unnu í verk-
smiðju, sem talið var að sam-
vinnuhreyfingin ætti og bar sig
vel, fóru fram á kauphækkun.
Þeim var neitað. Þeir gerðu
verkfall. Það mistókst. —
Þá stóð upp einn samvinnu-
maður og kvað óréttlátt að fara
svona með vefarana.
Þá hrópuðu braskararnir, sem
náð höfðu tökum á kaupfélag-
inu þar á staðnum:
„Rekum hann, rekum hann!“
Og forsvarsmaður vefaranna
var rekinn úr kaupfélaginu.
En braskararnir börðu sér á
brjóst og hrópuðu: Sjá vér erum
hinir sönnu samvinnumenn!
Niður með kaupið hjá vefurum
og öðrum verkamönnum! Burt
með samtök neytenda!
Og nú hafa þau undur gerzt að
Timinn hefur opinberlega tekið
afstöðu með þessum bröskurum,
Nú er sú stund að nálgast, að
úr því verði skorið, hvort at-
vinnuleysið skuli aftur verða
landlœgt á Islandi eða ekki.
Öll alþýða íslands hefur vafa-
laust viljann til þess að afstýra
því. Það verður hins vegar undir
því komið, hvort hún hefur vald-
ið til þess líka.
II.
Stóratvinnurekendurnir og
hinir pólitísku framkvæmdar-
stjórar þeirra, menn eins og
Jónas Jónsson og Eggert Claes-
sen, vita líka hvað atvinnuleysið
þýðir. Þeir vita, að það þýðir
skort, hungur, minnkandi mót-
stöðukraft verkamanna. Þeir
vita að neyðin og bágindin eru
aðferðirnar til þess að beygja
„bugaða sál til botns hverja and-
styggð að súpa“.
Þessir stórlaxar bíða nú eftir
hruninu, til þess að skapa at-
vinnuleysið. Þeir harðsvíruðustu
nudda nú þegar saman höndun-
um, er þeir tala um atvinnuleys-
ið eftir stríð: Þá skuli þessir
verkamenn fá fyrir ferðina, sem
séu svo kröfuharðir núna.
Jónas frá Hriflu er þegar tek-
inn að vinna að því opinberlega
að fylkja bændunum inn undir
stjórn stóratvinnurekendanna í
þessu máli. Það á auðsjáanlega
að gera þá að hjálparsveit fyrir
afturhaldið í landinu, til þess að
rýra lífskjör verkamanna og
sem eru að svíkja stefnu sam-
vinnuhréyfingarinnar, kljúfa
félögin og brjóta landslögin.
Tíminn telur það skemmd-
arverk og brottrekstrarsök að
berjast fyrir hagsmunum neyt-
enda og verkamanna, að fara
fram á að samvinnuhreyfingin
starfi fyrst og fremst á grund-
velli þeim, sem henni var ætlað-
ur: grundvelli neytendasamtak-
anna, en taki þó fullt tillit til
annarra greina hreyfingarinnar
og hafi gott samstarf milli
þeirra.
Ef farið væri eftir kröfu Tím-
ans ætti að reka flestalla með-
limi Kron úr samvinnuhreyfing-
unni.
Það er tími til kominn fyrir
samvinnumenn íslands að at-
huga hvert verið er að fara með
hreyfingu þeirra.
Einn bezti brautryðjandi sam-
vinnuhreyfingarinnar á íslandi,
lýsti því einu sinni hvemig hann
kviði þeim tíma, þegar hreyf-
ingin væri bara orðin voldugt
verzlunarfyrirtæki, en „eldur
hugsjónanna væri fallinn í
fölskva hjá gröfum fnunherj-
anna“.
Samvinnumenn! Sá tími er
kominn nú. „Tíminn“ boðar
sjálfur svikin við hugsjónimar.
Staldrið við og bjargið hreyf-
ingniTini
koma þeim aftur niður á sama
stigið og fyrir stríð.
Slíkt væri bændum sá mesti
bjarnargreiði, sem hugsast get-
ur.
íslenzkum bændum er vart
liðið úr minni, hvað atvinnu-
leysið og kreppan þýddi fyrir
þá: Verðfall á vörum þeirra,
markaðsvandræði svo gífurleg,
að hálfónýtar afurðir þeirra
voru sendar þeim til baka, þó
fólkið í kaupstöðunum skorti
þær, — en gat ekki borgað.
Næg atvinna verkamanna og
góð afkoma bænda fer saman.
Það veit afturhaldið, en það
veit líka annað af núverandi
reynslu sinni:
Ef verkamenn hafa nóga at-
vinnu, þá er ekki hægt að kúga
þá.
Afturhaldsseggirnir, sem allt-
af voru að hrópa um það hér á
árunum, að sósíalistar vildu fá
atvinnuleysi og hrun, til þess að
verklýðshreyfingin yrði sterk,
— þeir reka sig nú á þá stað-
reynd, að verklýðshreyfingin
verður einmitt sterk, ef atvinna
er nóg og afkoma því góð.
Nú eru það einmitt aftur-
haldsseggirnir, sem hrópa á at-
vinnuleysið, mæna eftir atvinnu-
leysinu, treysta á atvinnuleysið
sem eina trygga bandamanninn
sinn til þess að geta kúgað verka-
lýðinn.
Og afturhaldsseggirnir vita, að
atvinnuleysið kemur, ef yfirráð
þeirra bara fá að haldast, — ef
stjórnað er í þeirra anda. Þeir
verða um fram allt að hindra
að alþýðan fái þau áhrif á stjórn
landsins, að geta komið' í veg
fyrir atvinnuleysi.
Það er því engum efa bundið, j
að ef afturhaldið er við völd hér, '
þegar stríðinu lýkur, þá lætur
það atvinnuleysið koma, til þess
í skjóli þess að leggja til árás-
ar á grunnkaup verkalýðsins.
Og þess vegna beitir það nú
öllum áhrifum sínum til þess að
ekki verði mynduð róttæk um-
bótastjórn, heldur setur það að
skilyrði fyrir stjómarþátttöku
— eins og Framsókn, sem nú
virðist vera orðinn áðalaftur-
haldsflokkurinn, — að grunn-
kaupslækkun verði að fara fram.
III.
Ráði alþýðan stjórnarstefnu
ríkisstjórnarinnar á Islandi að
lolcnu stríði, þá verður það tví-
mælalaust eitt af aðalatriðum
fyrir henni að hrundið verði af
stað miklu af atvinnufyrirtækj-
um, svo næg atvinna verði. Slík-
ar framkvœmdir sem skipa-
smíðastöðvar, sementsverksmiðj-
ur, raforkuver, bræðslur, herslu-
stöðvar, íbúðarhúsabyggingar o.
s. frv., yrðu vafalaust að mjög
miklu eða mestu leyti á vegum
hins opinbera eða almennra
samtaka með þjóðinni, — og
þarf það ekki að fara í bág við
þótt einstaklingseign og -rekst~
ur héldist á togurum og þorra
framleiðslutækja hér.
Ríkið hefur ráð á nægu fé.
Vinnuafl er nóg. Þörfin á að
auðga þetta land að þarflegum
fyrirtækjum er mikil. En allt
þarf þetta góðan undirbúning,
sem hefja verður strax.
Ef menn af tagi Jónasar frá
Hriflu og Eggerts Claessens ráða
bönkum ríkisins og fjármála-
pólitík þess, þá láta þeir ekki
nöta féð til atvinnufram-
kvæmda, fyrr en þeir eru búnir
að lækka kaupið stórkostlega í
skjóli atvinnuleysis, sem þeir
láta koma fyrst.
Ef alþýðan hins vegaf hefur
úrslitaáhrifin á stjórn landsins,
þá verður eðlilega hennar fyrsta
áhugamál að vinnuafl lands-
manna, dýrmætasta afl þjóðar-
innar, sé alltaf notað til fulls,
en samtímis séu svo gerðar þær
ráðstafanir, sem nauðsynlegar
kunna að verða vegna erlendra
markaða, um breytingar á at-
vinnuháttum vorum.
Spurning um, hvort atvinnu-
leysið kemur aftur eftir stríð,
verður því fyrst og fremst spurn-
ing um það, hvort afturhaldið
eða alþýðan ræður. — Að vísu
er það ljóst, að alþýðan megnar
ekki að tryggja það að fullu, að
atvinnuleysi komi ekki hér með-
an auðvaldsskipulagið ríkir, —
en hitt er ljóst, að mjög mikið
má gera til þess að hindra það,
ef alþýðan hefur úrslitaáhrifin
á ríkisstjórnina, og ef vel tekst
til um samstarf við aðrar þjóðir
að því að koma skynsamlegra
skipulagi á framleiðslu og við-
skipti en verið hefur.
Og það eru ekki aðeins verka-
menn, sem óska þess heitt að
atvinnuleysið verði ekki aftur
leitt yfir þjóðina að stríðinu
loknu. Yfirgnæfandi meirihluti
íslendinga, jrfirgnæfandi meiri-
hluti af kjósendum Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknar vonar
það eins innilega og kjósendur
Alþýðuflokksins og Sósíalista-
flokksins.
Afturhaldið — undir andlegri
forustu Jónasar frá Hriflu —
vill hins vegar vitandi vits fá
atvinnuleysið aftur. sem vopn
fyrir sig í kauplæklcunarárás.
Eysteinn litli dróg enga dul
á það í ræðum sínum um gerð-
ardómslögin forðum, að skilyrð-
ið til að geta framfylgt kaup-
lækkun væru samningar við
herstjórnina um fækkun í setu-
liðsvinnunni, til þess að skapa
„jafnvægi milli framboðs og
eftirspurnar á vinnuafli“, svona
ofurlítið atvtinnuleysi eins og
nokkurs konar steðja, sem hægt
væri að leggja verkalýðinn á
meðan verið væri að þjarma að
honum með hamri gerðardóms-
ins.
Framh. á 4. síðu.