Þjóðviljinn - 13.07.1943, Síða 3
Þriðjudagur 13. júlí 1943.
ÞJÓÐVILJINN
3
Finnland og norrœn samvinna
Raddir frá Norðmönnum um afstöðu Finnlands
ÞiðoyiMiim
Útgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu —
SósíalistaHokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartars in
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Simi 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
„Annaðhvort aftur-
á bak ellegar nokkuð
á leið“
Jafnvægið, sem nú er á milli
afturhaldsafla og róttækra um-
bótaafla á Islandi, kemur ekki
til með að standa lengi.
Alþýðunni er nauðsynlegt að
gera sér það ljóst, þegar barizt
er um það að fá hér róttæka um-
bótastjórn, þá er hinn kosturinn
sá að fá stjórn, sem ekki aðeins
hindrar frekari umbætur, held-
ur og eyðileggur þær umbætur,
er þegar hafa fengizt.
Það, sem Framsókn að undir-
lagi Jónasar frá Hriflu var að
bjóða upp á í vetur, var einmitt
slík afturhaldsstjórn. Fyrsta
verkið hennar átti að vera að
eyðileggja grunnkaupshækkun-
ina, einhverja mikilvægustu
umbótina, sem verkamenn hafa
komið fram sér til handa á und-
anförnum árum.
Það þarf ekki að spyrja að
því hvernig afturhaldið myndi
fara með 8 tíma vinnudaginp, or-
lofslögin og aðrar réttarbætur
alþýðu, ef það fengi að ráða.
Menn þurfa ekki annað en minn
ast árásanna, sem hafnar voru
á lífskjör launþega 1939: fyrst
kauplækkun með lögþvingun og
svipting samtakafrelsis, svo árás
irnar á fátækralögin, réttindi
sjómanna og iðnaðarmanna o. s.
frv. — höggormsfrumvarpið er
ógleymt enn. Þetta sýnir allt
hug þann, sem býr í aíturhalds-
fylkingu þeirri, sem Jónas frá
Hriflu nú er að reyna að skapa.
Ætli alþýðan að afstýra því
að slík afturhaldsfylking verði
mynduð og ef til vill geti ráðið
landinu, þá þarf alþýðan, ásamt
öllum frjálslyndum öflum, sem
til eru í landinu, að skapa sín
sterku samtök á móti.
Enn sem komið er, þá er Jón-
as frá Hriflu aðeiris með sterka
valdaklíku í Framsóknarflokkn
um í þessari afturhaldsfylkingu.
' Ef Framsóknarmenn ætla að
reka álíka uppgjafarpólitík
gagnvart þessu afturhaldi og Ey-
steinn Jónsson hefur rekið, þá
getur svo farið, að Jónasi takist
að ná mestöllum Framsóknar-
flokknum yfir í það að verða
svartasta afturhaldið í landinu.
Vitað er að menn af tagi Egg-
erts Claessens munu auðvitað
hafa fulla samúð með pólitík
Jónasar, en jafnframt er gefið,
að allur þorrinn af kjósendum
Sjálfstæðisflokksins er andvíg-
ur þessu afturhaldi. Og ekki er
ólíklegt að þingmenn Sjálfstæð-
Blað norsku stjórnarinnar í
London, „Norsk tidend“, prent-
ar upp á áberandi stað eftirfar-
andi ritstjórnargrein úr Deco-
rah Posten“ með fyrirsögninni:
Finnland og Norðurlönd.
„Fyrir nokkru tókum við til
meðferðar orðróm, sem komst á
gang, um að Finnland væri að
reyna að fá sérfrið við Sovét-
ríkin. Hvað satt kann að reyn-
ast í þeim orðrómi, kemur síðar
í ljós.
Margir leggja trúnað á stað-
hæfingar um slíkt, og taka þetta
sem sönnun þess, að þýzk-
finnsku ritskoðuninni hafi ekki
tekizt að hindra . útbreiðslu
fregnanna um ósigur Þjóðverja
á austurvígstöðvunum s.l. vet-
ur. Sú tilhugsun, að Finnland
geti orðið eitt og yfirgefið í
þeim Ragnarökum, er ekki sem
skemmtilegust'.
Það er þetta ástand, sem gerir
það skiljanlegt, að Finnland sé
farið að hugsa um stöðu sína
meðal hinna norrænu bræðra-
þjóða. Þetta kom fram í ræðu,
sem forseti Finnlands, Risto
Ryti, hélt í Helsinki fyrir
nokkru. Hann lét þá svo um-
mælt, að hann vænti þess að
hinar Norðurlandaþjóðirnar
reyndu að skilja hinar erfiðu að-
stæður Finnlands, og hann von-
aðist til að Finnland gæti unnið
sér á ný sitt gamla sæti við hlið
hinna Norðurlandaþjóðanna.
Hinir eiginlegu Finnar eru
ekki tengdir hinum Norður-,
landaþjóðunum ættarböndum,
þeir voru upphaflega Asíuþjóð,
og hinir tveir all-ólíku kynþætt-
ir, Tavastarnir og Karelarnir,
hafa hlotið að koma til Finn-
lands á þjóðflutningatímunum.
Finnsk tunga er einnig alls
óskyld hinum Norðurlandamál-
unum. Það, að Finnar skuli allt
frá dögum þjóðræknishreyfing-
ar stúdentanna samt vera taldir
með norrænu þjóðunum, er ein-
göngu vegna þess að sænskt
menningarlíf var alls ráðandi í
Finnlandi öldina sem leið, og
vegna sænsk-finnsku skáldanna,
eins og Runebergs og Topelius,
en ljóð þeirra voru sænsk að
formi en finnsk að innhaldi.
Þegar 1870 viðurkenndi Björn-
stjerne Björnson Finnland sem
land, er heyrði Norðurlöndum
til. Ágætt kvæði, „Godt Mot“,
ort það ár, fjallar um Norður-
löndin. Síðari helmingur fyrstu
vísunnar er þannig:
At Finlands folfc blandt dem
er med
isflokksins taki allmikið tillit til
kjósenda sinna, þótt hins vegar
sé erfitt um að spá nokkru um
afstöðu þeirra.
Aðalatriðið er að alþýðustétt-
irnar herði nú á um myndun
bandalags síns eins og Alþýðu-
sambandið hefur lagt til. Það er
leiðin til að hindra nú afturför
og afturhald og sækja fram
„nokkuð á leið“.
pa sangen under Nörreled
ma jeg med tak jo sanne.
Ryti forseti hefur sjálfsagt
rétt fyrir sér, er hann væntir
þess að hinar Norðurlandaþjóð-
verða að reyna að skilja, hvaða
tilfinningar það vakti hjá norsku
þjóðinni, þegar hún frétti að
Finnarnir á sama tíma og hún
lá varnarlaus undir járnhæl
Þýzkalands, hefðu af frjálsum
vilja tekið sér stöðu við hlið
Hitlers, til að heyja ekki ein-
ungis sína eigin styrjöld, heldur
einnig hans styrjöld.
Þeir gerðu það í þeirri vissu,
að Hitler myndi sigra í styrjöld-
inni. í dag eru þeir jafn vissir
um, að Hitler muni tapa. Og þá
er að koma sér fyrir í samræmi
við það.
Maður verður að reikna með
að Risto Ryti og mörgum lönd-
um hans sé kunnugt um glæp-
ina, sem nazistar hafa framið í
Noregi. Það er það, sem gerir
ljóst, að það verður margt, ákaf-
lega margt, sem þarf útskýring-
ar við — og þetta á við um fleiri
en eina hinna norrænu bræðra-
þjóða, — áður en hægt qr að
endurreisa gömlu góðu ná-
grannasambúðina á Norðurlönd-
um.
Finnland sleppur ekki með
það að krefjast skilnings af öðr-
um. Það verður sjálft að reyna
að skilja aðstöðu annarra.
Bréf til Finnlands.
Hinn 5. júní birtist í „Norsk
tidend“ eftirfarandi grein með
fyrirsögninni „Bréf til Finn-
lands“.
„Mörgum Norðmanninum
verður að hugsa til Finnlands á
þessum tímum, og reyna að
skilja hvers vegna Finnland vill
berjast með nazistunum gegn
hinum rússnesku vinum okkar.
Þegar Rússarnir réðust inn á
finnskt land, var ég ekki einn
um þá skoðun, að Rússland væri
að hefja landvinningastyrjöld.
Ég dáðist að vörn finnsku þjóð-
arinnar og getu hennar að verja
land sitt, og ég syrgði með Finn-
landi héruðin, sem það missti.
Oft hef ég reynt að líkja sam-
an örlögum Finnlands og Nor-
egs, og það varð til þess að ég
fór að furða mig á því að Sovét-
irnar muni reyna að skilja Finn-
land og hina erfiðu aðstöðu þess.
Það þarf ekki neinar sérstakar
gáfur til að skilja að staða þess
sé erfið. En „hinar Norðurlanda-
þjóðirnar" eru ekki einu „Norð-
urbúarnir“, sem verða að reyna
að vera skilningsgóðir. Finnarn-
ir verða einnig að vera það. Þeir
ríkin skyldu ekki fara eins að
og Þjóðverjar gerðu síðar í Nor-
egi, hernema allt landið. Var
það kannski, þegar allt kom til
skjalanna, ekki landvinninga-
þrá, sem knúði Rússa áfram,
voru það aðrar ástæður?
Þjóðverjar höfðu ekki fyrr
setzt að í Noregi, en þið létuð
þessa árásarseggi skipuleggja
þýzkan her í hinu frjálsa landi
ykkar. Af frjálsum vilja létuð
þið þá koma, mennina, sem
höfðu æft sig á Norðmönnum.
Af frjálsum vilja fóruð þið í
stríðið á nýjan leik, að sögn til
þess að vinna landið, sem misst-
ist.
En þá spurði ég sjálfan mig:
Höfðuð þið ekki allan tímann
haft hernaðarsamvinnu við Þjóð-
verja, höfðuð þið ekki sjálfir
gert áætlanir um landvinninga
á kostnað Rússlands?
Foreldrar mínir, afi minn og
amma, töluðu um Rússahættuna
á sama hátt og margir gera enn
á Norðurlöndum, en er þarna
um nokkra hættu að ræða? Væri
það ekki fremur að R'ússar gætu
rætt um Vestur-Evrópuhættuna?
Var ekki Leningrad í hættu og
Múrmansk?
Eftir því sem lengra leið og
staðreyndirnar gátu farið að
tala máli sínu, þrátt fyrir allan
áróðurinn gegn Sovétríkjunum,
hef ég fengið grun um, að þeir
Finnar, sem stjórna Finnlandi,
hafi vitandi vjts og skipulega
haft samvinnu árum saman við
þjóð, sem helzt vildi algera tor-
tímingu rússnesku þjóðarinnar.
Hvernig getur Finnland vænzt
af mér eða öðrum Norðmönn-
um samúðar og skilnings, þegar
Finnland á friðarárunum gerir
sig öflugt með hjálp varasamra
vina, til þess svo síðar að reyna
að neyða nágrannana til að láta
að vilja Finna, í dag Sovétríkin,
1 á morgun kannski Noreg.
Ég dáist að finnskri list og
öllum þeim Finnum, sem komu
fram í Noregi sem sannir full-
trúar lands síns, og óska þess af
heilum hug, að Finnar verði
meðal þeirra þjóða, er byggja á
þeim hugsjónum, sem ég er að
berjast fyrir nú, ásamt Rússum,
Englendingum og öðrum Banda-
mönnum.
K. N. M.“
7
Allar síldarverksmiði-
urnar teknar til starfa
Allar síldarverksmiðjurnar
eru nú teknar til starfa og óð-
um eru fleiri skip að bætast
við síldveiðiflotann.
Afli skipanna er þó enn treg-
ur og síldin mögur og léleg.
Enn hefur ekkert heyrzt hvað
verður um síldarsöltun í sumar.
En eins og menn muna var tals-
verður mismunur á verðinu,
sem hægt var að fá í Bandaríkj-
unum og því verði, sem saltend-
ur hér töldu sig þurfa að fá til
þess að geta framleitt síldina.
Verðmunurinn var um 6 dollar-
ar á tunnu, eða um 1,6 millj. kr.
á 40 þús. tunna framleiðslu.
Fóru saltendur fram á það, að
ríkissjóður ábyrgðist mismun-
inn.
Heyrzt hefur að verið sé að
gera tilraun til þess að fá verðið
JyudlriMiijðr
1 /í7
(/^TVAreðd^
Alþýðublaðið ber eins og kunnugt
er, hag smáþjóðanna mjög fyrir
brjóst og leggur þeim oft einkar
sérkenniieg heilræði. Þegar balt-
nesku þjóðirnar ákváðu að ganga í
Ráðstjórnarsambandið, fannst AI-
þýðublaðinu það hið mesta óráð og
taldi þeim vorkunnarlaust að vera
eins og áður undir þrældómsoki inn-
leftdra og erlendra fasista. Einnig
þótti það mjög vanhugsað af íbúum
Vestur-Úkraínu og vestra Hvíta-
Rússlands að vilja sameinast lönd-
um sínum í Ráðstjórnarrikjunum
og taka því fegins hendi að losna
undan ógnarstjórn landaðalsins í
Póllandi, slíkt glapræði rann Alþbl.
svo til rifja, að það dubbaði fasista-
stjórnir allra þessara landa eftir and
látið upp í hálýðræðissinnaðar fram-
farastjórnir með sósíaldemókratisk-
ar hneigðir.
=(=
Sérkennilegust af öllu er þó af-
staðaAIþ.bl. til hinnar íslenzku smá-
þjóðar og heilræði þess henni til
handa, er það krefst þess með þjósti,
að sjálfstæðismál okkar verði sett á
biðlista í dönsku ráðuneyti. Það eitt
er samboðið norrænum hugsunar-
hætti, segja helztu forkólfar Alþýðu-
flokksins. Nákvæmara væri þó að
kalla þetta nýnorrænan hugsunar-
hátt, að því er virðist. Þá eru þessir
menn stórhrifnir af þvi, að Banda-
ríkjastjórn skuli einnig hafa fundið
þessa nýnorrænu liugsun og lagt
fast að okkur að gleyma ekki tengsl-
um okkar við Dani. Mætti segja, að
Bandaríkjamenn hefðu einnig lært
mikið, síðan þeir slitu tengslum við
England, og gæti þetta litið út eins og
iðrun gamalla syndara. Alþfl. virðist
hafa kynnt sér ítarlega hinn norræna
hugsunarhátt Dana. Þeir lögðu fs-
land undir sig, án þess að spyrja
leyfis, þeir settu okkur ýmis þræla-
lög án þess að spyrja um hagi okk-
ar.
*
Síðan sögðu þeir raunar: Látum
hið liðna vera gleymt, við viljum
vera vinir ykkar, ástundum norræna
samvinnu! Og að því kom, að þeir
fengu ágætt tækifæri til að sýna
skilning sinn í okkar garð. Allir von-
uðust nú eftir að fá svofellda orð-
sendingu frá frændþjóðinni: „Þið
eigið sjálfir frelsi ykkar og sjálf-
stæði, og þess vegna gleður það okk-
ur, að þið takið nú í eigin hendur
það sjálfsforræði, sem þið hefðuð
raunar átt að öðlast fyrir mörgum
öldum. Um aðra samninga og sam-
öldum.
ÍJÍ
Um aðra samninga og sam-
vinnu má ræða siðar“. Allir íslend-
ingar nema Alþýðublaðsmenn urðu
þó fyrir miklum vonbrigðum, er hinn
sósíaldemókratiski forsætisráðherra
Dana gerði okkur boð um að fresta
öllu sjálfstæðishjali, þangað til Dan-
ir væru tilbúnir að tala við okkur,
og gaf þar með í skyn, að Danir ættu
okkar sjálfstæði, en ekki við. Upp
af þessari merku orðsendingu liins
sósíaldemókratíska forsætisráðherra
sprettur svo hinn nýnorræni hugs-
unarháttur Alþýðuflokksleiðtoganna:
Ef íslendingar vilja fá að ráða sjálf-
ir málum sínum, brýtur það í bág við
þennan sósíaldemókratíska hugsun-
arhátt. Danir eiga að ráða málum
okkar. Það er móðgun við þá, að við
ráðum sjálfir fram úr sjálfstæðis-
málum okkar. Danir eiga líka sterk-
an sósíaldemókrataflokk, og því er ó-
hætt að treysta þeim betur en ís-
lendingum með sitt litla Alþýðu-
flokksbrot.
eitthvað hækkað í Bandaríkj-
unum, og mun ekki vonlaust að
það geti tekizt.