Þjóðviljinn - 17.07.1943, Qupperneq 3

Laugardagur 17. júli 1943
ÞJÓÐVILJINN
3
„Samvinna Bretlands og Sovétrikjanna
grnndvöllur friðarins í Evrópu"
— segir Terje Wold, norski dómsmálaráðherrann
Nýlega var haldinn fjöldafundur í Albert Hali, London, um
brezk-rússneska samvinnu, undir forsæti biskupsins af Chelms-
ford. Þar mættu m. a. fulltrúar frá ríkisstjórmun Bandarikjanna,
Noregs, Belgíu, Lúxembúrg, Tékka, frjálsra Frakka og Kína.
Dómsmálaráðherra Norðmanna, Terje Wold, flutti ræðu sem
fulltrúi hernumdu landanna, og lagði áherzlu á að í hinum kúg-
uðu löndum væri fagnað hverju skrefi, sem færir Bretland og
Sovétríkin nær hvort öðru.
Nú sjáum við hvernig járn-
Utgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu
Sósíalistaflokkurinn
Ritstjórar:
Einar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartars m
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Víkingsprent
Simi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstræti 12 (1. hæð)
Sími 2184.
Víkingsprent h.f. Garðastræti 17.
Kröfur verkamanna
Þegar samið var um Dags-
brúnarkaup fyrir ári síðan, var
verkamönnum heitið því, af þá-
verandi forsætisráðherra, að vísi
talan skyldi vera endurskoðuð,
þannig að verkalýðssamtökin
gætu með aðstoð tilnefndra full
trúa sinna gengið úr skugga um
að grundvöllur vísitölunnar
væri réttur.
Þessi endurskoðun hefur ekki
farið fram.
Kvörtunum yfir vísitölunni
fjölgar og mörg rök hafa verið
færð fram fyrir því að endur-
skoða verði hana.
Það er auðséð af síðustu sam
þykkt Dagsbrúnar að verka-
menn vilja helzt ekki þurfa að
leggja til baráttu um hækkað
grunnkaup, til þess að fá á þann
hátt leiðrétting mála sinna og
uppbætur fyrir það, sem af þeim
er haft með rangri vísitölu.
Þeir vilja fyrst og fremst fá
tryggða réttláta vísitölu, eins og
búið var að lofa þeim fyrir ári
síðan. Þeir vilja fá lækkun tolla
hækkun á persónufrádrætti við
skatta- og útsvarsálögur, svo
ekki sé allt of mikið af þurftar-
launum þeirra af þeim tekið í
sköttum og útsvörum, sem ekki
eru reiknuð með í vísitölunni.
Það er hægðarleikur fyrir rík-
isstjórh og þingflokka að verða
við þessum kröfum þeirra, ef
þessir aðiljar hafa fyrst pg
fremst það áhugamál að halda
friði í landinu nú.
Hins vegar er auðséð að verka
menn geta ekki án móti’áðstaf-
ana þolað það lengi, að hagur
þeirra sé beinlínis rýrður með
rangri vísitölu og síauknum
skatt- \ og útsvars-álögum, svo
maður nú ekki tali um þegar
skattarnir fara til þess að kaupa
niður vísitöluna og þeir fag-
verkamenn, sem bezt eru laun-
aðir verða beinlínis að borga pen
inga í stórum stíl, til þess að
kaupa niður kaupgjaldið hjá
sjálfum sér með uppbót á land-
búnaðarafurðir.
Dagsbrúnarfundur verður í
Listamannaskálanum á mánu
dagskvöld. Þar verða lagöar
fram tillögur trúnaðarráösins
um kaupgjaldsmálin. Enn-
fremur verður flutt erindi og
rætt um vísitöluna.
Einnig eru nokkur önn-
ur félagsmál til umræðu. Dags
brúnarmenn ættu að fjöl-
menna á fundinn. Hann hefst
klukkan hálf níu.
Ráðherrann lofaði Breta
fyrir hina djörfu afstöðu
þeirra árin 1940—41, er land-
ið stóð nærri eitt, en ákveöið
í að láta sig aldrei og berjast
þar til sigur væri unninn.
Sagði ráöherrann aö það yrði
aldrei ofmetið hverja þýðingu
þaö hefði haft fyrir hernumdu
löndin. Um alla tíma mun
Evrópa standa í þakkarskuld
við fólkiö á Bretlandseyjum,
. sem á hættustund í sögu Ev-
rópu gaf öllum fi'elsisunnandi
þjóðuin fordæmi, og hafði úr-
slitaáhrif á örlög Evrópu um
æviskeið margra ættliða.
Næsti kafli styrjaldarinnar,
frá 1941—1943 hefur barátt-
an á austurvígstöðvunum yf-
irgnæft allt annað, í tvö löng
ár hafa Sovétríkin borið
þyngstu byrðarnar af hinum
ægilegu árásarherferðum hinn
nazistísku herja. Við höfum
öll fylgzt af áhuga meö að-
geröunum á austurvígstöðvun
urn, og gert okkur Ijóst að
hve miklu leyti styrjöldin valt
á baráttu og þoli Sovétríkj-
anna. Vetrarsóknin 1941—42,
og jafnvel vetrarsóknin 1942
—43 geta virzt orðnir fjarlæg-
ir atburðir vegna þess sem ger
ist annarsstaðar. En einxmgis
með því aö líta á allt sam-
hengið, getum við skilið til
fulls hve voldugir þýzku her-
irnir voru og hve stór hætt-
an var sem voföi yfir okkur
öllum. Mótspyrna rauða hei's-
ins gerði að engu þá þjóðsögu
aö hinir rniklu þýzku herir
væru ósigrandi, sú staöreynd
hefur verið letruð óafmáan-
lega á spjöld mannkynssög-
unnar.
í Sovétríkjunum beið Hitl-
er fyrsta hernaöarósigur sinn,
og nafna eins og Odessa, Len-
ingrad, Moskva og Stalingrad
mun ætíö minnzt sem tákna
um vilja og getú mannsins
til að verja ættland sitt og
heimili.
En þetta framúrskarandi 1
hernaðarafrek var einungis
mögulegt vegna hinna stór-
fenglegu þátttöku sovétþjóð-
anna allra. Frá byrjun stríðs-
ins á austurvígstöðvunum
hefur rússneska þjóðin kennt
öðrum þjóöum hvað algjört
stríð þýðir í raun og veru.
Fyrirskipun Stalins um að
brenna allt sem óvinunum
gæti að gagni komið í héruö-
unum er voru yfirgefin, var
framkvæmd af ungum og
gömlum, konum og körlum.
Þessi stórkostlega fórn, þetta
glæsilega fordæmi, hefur að
mínum dómi verið hin ágæt-
asta hvöt fyrir baráttuna á
heimavígstöðvum allra hinna
undirokuðu landa. Af Rúss-
um höfum við lært, aö þegar
um algjört stríð er að ræða,
verður að halda vörninni á-
fram einnig að baki víglín-
.um óvinanna, og má ekki
hætta þó hinum eiginlegu
hernaðaraðgeröum ljúki.
En þar sem Bretland, hiö
mikla flotavgldi í vestri, og
Sovétríkin, hið mikla herveldi
i austri, hafa slík úrslitaáhrif
á örlög Evrópu í þessari styrj-
öld, verða þessar tvær þjóðir
aö leggja þann grunn sem
hægt er að byggja á varan-
legan frið í Evrópu. Þaö er
því mjög mikilvægt, að þessi
tvö stórveldi fyrir rúmu ári
gerðu með sér bandalag, sem
ekki einungis tryggir sam-
vinnu og gagnkvæma hjálp í
styrjöldinni, heldur einnig
góða sambúö að stríðinu
loknu.
Friörofarnir hafa að sjálf-
sögðu reynt eftir megni að
spilla sambixð þessara tveggja
þjóða, en ái'angurslaust. Sú
ákvörðun Stalins aö leysa upp
þriðja alþjóðasambandið,
geröi þaö ljóst hverskonar
skrípaleikur bandalag fasista-
ríkjanna gegn Alþjóðasam-
bandi kommúnista er, og er
jafnframt vottur um góðan
vilja Sovétríkjanna, og er það
til þess fallið að gleðja hinar
þolinmóðu þjóðir herteknu
landanna, er hafa orðið aö
þjást svo lengi.
„Vinnusvik“ verkamanna í
hitaveitunni.
íhaldsblöðin hafa undanfarið lagt
sig fram um það að ófrægja vinnu-
brögð verkamanna í hitaveitunni og
víðar. Hafa blöð þessi lýst því með
fjálgleik miklum, hve verkamenn
væru svikulir við vinnu sína. Þess-
ar lýsingar blaðanna ó vinnusvikum
verkamanna hafa vakið bæði furðu
og gremju meða'l þeirra, sem vita
það, að verkamenn sýna yfirleitt
fullkomna trúmennsku í störfum sín
um og vilja ekki vamm sitt vita í
þeim efnum. Svo ósæmilegar sem
þessar tilhæfulausu aðdróttanir blað
anna eru um vinnusvik verkamanna,
þá mega þær engu að síður teljast
hlálegar, þegar þess er gætt, að þeir
sem standa að óhróðrinum eru yfir-
leitt menn, sem aldrei hafa difið
hendi í kalt vatn rjé reynzt hæfir til
hinna margbreyttu erfiðisverka, sem
hringurinn þrengist stööugt
um Þýzkaland nazismans og
hina fasistisku ítalíu, og við
sjáum fram á tortímingu naz-
ismans og fasismans. Þau
bönd er tengja Bxætland og
Sovétríkin og allar hinar sam-
einuðu þjóðir munu stööugt
verða styrkari. Gömlu deilurn-
ar og togstreitan mega aldrei
framar skjóta upp kollinum.
Hin nýja Evrópa sem rís
upp úi' rústum hinnar gömlu,
verður reist á góðum grund-
velli skilnings og samvinnu.
Við skulum vona aö það sé
ekki langt þar ti.1 fulltrúar
Bretlands, Sovétríkjanna,
Bandarikjanna og síðast en
ekki sízt hernumdu landanna,
geta komið saman til að ræöa
um það hvernig friðurinn
skuli tryggður. Þjóðirnar í Ev-
rópu sem innilokaðar eru í
hinu svonefnda „virki Hitlers“
þrá þá stund, og sú von mun
rætast á þann hátt er rétt-
lætir traust þeirra. Smáþjóö-
irnar bíða og sjá hvað setur,
en því nær sem dregur degi
hefndarinnar, því mikilvæg-
ari verður sá skerfur er þær
geta lagt til hins sameigin-
lega málstaðar, Það er von
okkar, að þær fái að taka
sinn þátt í hinni endanlegu
tortímingu nazismans, þegar
einnig hvert fet af í’ússneskri
jörð verður leyst undan ok-
inu, og rússneska þjóöin fær
á ný aö ráða þeirri jörð er
þeir hafa barizt svo hraust-
lega fyrir. Og þegar hverjum
einasta glæpamanni nazista
hefxn' verið hegnt fyrir glæpi
‘sína, er tími til kominn aö
byrja það starf aö leggja
grundvöll að góöum og var-
anlegum friði í Evrópu.
Ræðu norska dómsmálaráð-
herrans var mjög vel tekið.
verkamenn þurfa að leysa af hönd-
um. Það er því ekki að ófyrirsynju,
þótt verkamenn fyllist nokkurri
gremju í garð þessara skriffinna í-
haldsblaðanna, sem undir fána þess
yfirlætis, sem jafnan er einkenni lít-
ilmenna, þykjast þess umkomnir að
bera á verkamenn ^viksemi við
vinnu.
Engin vínarbrauð til
Eg kom inn í kaffihús í gær og bað
um kaffi og vínarbrauð. Á verð-
skránni frá verðlagsstjóra stóð að
vínarbrauð kostuðu 55 aura. En þau
kostuðu áður 60 aura. — En stúlkan
svarar mér að vínarbrauð séu ekki
til og að hætt sé að selja þau. Eg
gæti hinsvegar fengið sandköku-
sneið, en hún kostar eina krónu. Eg
tapaði þar með 40 aurum á verðlags
eftirlitinu!
GrasekkjumaðHr.
BREZKUR SENDIHERRA í RÓM.
Brezka stjórnin hefur sendiherra
í Róm, en þó að sjálfsögðu ekki hjá
stjórn Mússolínis, heldur hjá hans
heilagleik páfanum. Brezki sendi-
herrann þar er Mr. Philip Osborne,
og er hann nýfarinn flugleiðis frá
London til Róm, um Lissabon og Se-
villa.
Stjórnir Þýzkalands og Ítalíu hafa
fyrir nokkru skipað þaulreynda
stjórnmálamenn í sendiherraembætt
in í Páfaríkinu, Ciano greifi er sendi
herra ítala og Weisacker barón
sendiherra þjóðverja, en hann er
,,diplómat“ af gamla skólanum, æfð
ur í hverskonar samningamakki og
st j órnmálaf læk j um.
Skipun þýzka og ítalska sendiherr
ans hefur ýtt undir þann grun, að
fasistaríkið hugsi sér að gefa páfa-
dæmið að miðstöð fyrir friðarumleit
anir við Bandamen-n, þegar illa fer
að horfa fyrir Hitler og Mússolíni.
Þess má geta, að um leið og innrásin
■á Sikiley hófst, sendi Roosevelt for-
seti páfanum orðsendingu og full-
vissaði hann um að ekki skyldi snert
við páfadæminu.
NÝJA ARGENTÍNUSTJÓRNIN
FRESTAR KOSNINGUM
Nýja stjórnin í Argentínu undir
forsæti Ramirez hershöfðingja hefur
ákveðið að fresta forsetakosningun-
um, er fram áttu að fara í september
í haust.
Jafnframt tilkynnir Ramirez, að
stjórn hans sé ekki lengur „bráða-
birgðastjórn", þar sem ríkisstjórnir
allra vinveittra þjóða og hæstiréttur
Argentínu hafi viðurkennt hana.
Ákveðið hefur verið, að þingkosn-
ingar fari fram í marz 1944, en
Ramirez hefur í viðtali við blaða-
menn lýst því yfir, að hann muni
ekki láta kosningar fara fram fyrr
en búið sé að „hreinsa burt úr trúnað
arstöðum öll miður æskileg öfl“.
Svo gæti farið að venjulegir stjóm-
málamenn tækju við af núverandi
stjórn, en allir ráðherrarnir eru for-
ingjar í her, flota eða flughernum,
en „það yrðu stjórnmálamenn af
réttri tegund".
INDVERSKIR SJÁLFSTÆÐISSINN-
AR OG WAVELL
J. J. Singh, forseti ameríska Ind-
verjasambandsins (India League of
America), var beðinn að láta í Ijós
álit sitt um skipun Archibalds Wav-
ells hershöfðingja sem landstjóra
Breta í Indlandi.
„Wavell hershöfðingi hefur verið
of nátengdur afturhalds- og kúgunar
pólitík núverandi landstjóra til þess
að skipun ha'ns geti vakið nokkra
hrifningu í Indlandi“, svaraði Singh.
„Það sem þurft hefði að gera var
að skipa í embættið frjálslyndan
mann með opinn huga fyrir vanda
málunum.
Slík skipun hefði getað dregið úr
sviðanum og eytt þeirri beizkju og
tortryggni sem nú ríkir. Það hefði
einnig verið bending um, að Bretar
ætluðu sér að komast úr þeim póli-
tísku ógöngum, sem Indlandsmálin
eru nú í“.
ELDGOS EYÐIR BYGGÐUM
Fyrir nokkrum mánuðum hófust
eldgos í fjalli einu í Mexíkó, sem
ekki er vitað að gosið hafi áður.
Eldfjallið heitir Paricutin og er í
fjallafylkinu Michavcan, Suður-
Mexíkó.
Gosin eru stöðugt að aukast, og
er nálægum byggðum mikil hætta
búin. Fyrir mánuði voru 70 læknar
og hj úkrunarkonur sendar á vettvang
og háttsettur embættismaður var
sendur sem fulltrúi ríkisstjórnarinn-
ar til þorpsins Coltzonzín til að
skipuleggja brottflutning fólk§ af
hættusvæðunum.
Paricutin byrjaði að gjósa i marz
og barst askan víða, þakti m. a. hús
og götur í höfuðborginni, Mexíkó,
sem er í 300 km. fjarlægð.
(xjcKwósfoiZ'inn