Þjóðviljinn - 29.07.1943, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 29. júlí 1943.
þðtWUM
Útgefandi:
Samemingaiflokkur alþýðu —
Sósíalistaflokkuiinn
Ritstjórai:
Elinar Olgeirsson (áb.)
Sigfús Sigurhjartarsm
Ritstjórn:
Garðastræti 17 — Vfkingsprent
Sfmi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstrœti 12 (1. hseð)
Sími 2184.
Vikingsprent h.f. Garðastrœti 17.
Færeyjar
Það er ástæða til þess fyrir
okkur íslendinga að athuga
hvort við getum ekki sýnt
frændum okkar, Færeyingum,
meiri frændrækni, án þess þó að
í því íelist nokkur ágangur og
framhleypni um mál annarrar
þjóðar.
Óhætt er að fullyrða að flestir
ef ekki allir íslendingar, telja
sig vini þeirrar þjóðar, er næst
okkur er af Norðurlandaþjóðun-
um. Færeysku sjómennirnir
sem stundað hafa útróðra frá Is-
landi áratugum saman, hafa
jafnan verið vinsælir. Það hefur
tæpast verið litið á þá sem út-
lendinga, víða í sjávarþorpunum
hafa þeir reynzt beztu „sendi—
<herrar“ fyrir þjóð sína, hafa
kennt íslendingum að meta harð
fengi og seiglu færeysku þjóðar-
innar, og aflað henni fleiri vina
en hún veit um.
Menningarsambandi 'þessara
nánu frændþjóða er mjög ábóta-
vant. Lítið er um það að færeysk
ar bækur eða blöð séu keypt
hér á landi, og er skaði að þær
skuli ekki vera á boðstólum í
reykvískum bókabúðum, því ís-
lendingar geta með dálítilli æf-
ingu lesið færeysku þrautalaust.
Það hefur sýnt sig að skáldsög-
ur Jörgen Frantz Jacobsen og
Heðins Brú hafa orðið mjög vin-
sælar í þýðingum Aðalsteins
Sigmundssonar, og fleiri mættu
á eftir koma.
Barátta Færeyinga fyrir því
óskoraða þjóðfrelsi, sem þeim að
sjáífsögðu ber, er ekki lokið.
Þetta er viðkvæmt mál, og að
sjálfsögðu verður hver þjóð að
heyja þjóðfrelsisbaráttu sína
sjálf. íslendingar geta hvorki
né vilja blanda sér í deilumál
Færeyinga og Dana, en enginn
þarf að efast um að samúð hvers
einasta íslendings er Færeyja
megin í baráttu þeirra fyrir
fullu sjálfstæði.
Við getum sýnt þessa samúð
á ýmsan hátt. Af styrjaldará-
stæðum hafa bönd Færeyja við
Danmörku rofnað, og það er
færeyski sjálfstæðisfáninn sem
blaktir yfir skipum Færeyinga.
Meðan það ástand helzt að
minnsta kosti, ættu íslendingar
að taka upp samvinnu og samn-
inga við Færeyinga sem full-
valda þjóð, og ræða við fulltrúa
þeirra vandamál er snerta Fær-
eyinga við sambandsslit íslands
og Danmerkur. Islenzka þjóðin
verður að láta það koma skýrt
fram, að hún telji Færeyinga
jafnréttháa og hliðstæða hinum
frændþjóðunum á Norðurlönd-
ÞJÖÐVILJINN
Nordahl Gríeg:
Þeir vöröu frelsiö og lýöræöið
Nl.
Okkur var sagt að foringi her-
deildarinnar, E1 Camposino,
hefðist við utan borgarinnar á-
samt foringjaráði sínu. Til þess
að komast þangað urðum við að
hlaupa yfir gróðurlausa sléttu.
Öðruhvoru þaut byssukúla fram
hjá, sprengja hvein yfir höfðum
okkar. Nokkrum sinnum urðum
við að varpa okkur flötum nið-
ur í þurrt, visnað grasið. Eg öf-
undaði Spánverjana af því hvað
þeir voru smávaxnir. Lino var
sérlega vel settur, einn metri og
sextíu sentimetrar, í grágulum
samfesting og með krúnurakað
höfuð. A Norðurlöndum erum
við stoltir af því, að við vöxum
að hæð frá ári til árs, en guð má
vita, hvort það er ekki undir
svona kringumstæðum galli,
sem gerir okkur erfiðar fyrir
með að vera þátttakendur í
menningunni. Mér fannst ég
alltof stór og auk þess óklippt-
ur.
Við komum að smáskurði í
jörðunni, sem varð æ dýpri og
dýpri og endaði sem skotgröf.
Við gengum eftir henni, þangað
til við komum að jarðgöngum.
Við vorum staddir í dimmu jarð
byrgi, þar sem nokkrir menn
lágu og sváfu.
Ljósmyndararnir þutu til eins
þeirra, herdeildarforingjans É1
Camposíno. Hann lá í stuttum,
hvítum nærbuxum, og nú reið á
að velta honum út í sólskinið
og ná mynd af honum í þessu
sérstæða ástandi. Nú kom til á-
taka, herdeildarforinginn gat
með naumindum fært sig í
nankinsbuxur með annarri
hendi, meðan hann varði sig
með hinni fyrir árásarmönnun-
um, sem hoppuðu eins og kálfar
umhvefis hann.
Ljósmyndararnir voru trylltir
af gleði. Annar þeirra þreif, að
spænskri venju, fast um kyn-
færi sín og hristi þau með að-
dáun: — Æ, þvílíkur maður^
hrópaði hann.
Camposino kom nú alklædd-
ur til baka. Hann braut ullar-
teppið vandlega saman sjálfur
og dró fram lítinn hnall, sem
hann hafði auðsjáanlega miklar
mætur á. Hann settist á hann
með austurlenzkum virðuleika
á miðju moldargólfinu, en við
hinir settumst á lítinn stall, sem
var höggvinn í leirvegginn. Rétt
um. Æskilegt væri að Færeying
ar hefðu fastan sendifulltrúa í
Reykjavík, þó ekki væri hægt
að viðurkenna hann' opinberlega
sem slíkan, og íslendingar full-
trúa í Thorshavn, til eflingar og
kynningu landanna.
Föroyingafélagið í Reykjavík,
sem nú í dag efnir til myndar-
legra hátíðahalda að færeyskum
sið, getur átt drjúgan þátt í
eflingu menningar- og vináttu-
sambands þessara náskyldu
frændþjóða.
Spánska alþýðan ver frelsi sitt með vopnum.
ofan við okkur lá 17 ára gamall
sveitapiltur á hnjánum og gætti
hersímans — yngsti kapteinn-
inn í spænska þjóðhernum.
Composino, „landbúnaðar-
verkamaðurinn“, gat vel verið
þrítugur, herðibreiður, þrekinn,
húðin var gljáandi eins og olía,
og það var sem ljóminn umlyki
hið þétta, svarta hár, sem féll
í bylgjum niður yfir brún aug-
un, sem lýstu sífelldri undrun.
Á hægri handlegg hans var blá
mynd af nakinni stúlku, sem sat
með krosslagða fætur.
Eg spurði hann hvað hann
hefði starfað, áður en hann var
herdeildarforingi. — Fangi. svar
aði hann snöggt, ávallt fangi,
á Spáni og í Marokkó, en þaðan
flúði ég á náðir Arabanna. Þá
varð ég fangi þeirra.
Okkur var borið gult vín í
blikkdósum og þurrt brauð
með. Sprengjum tók að rigna
og sífellt nær okkur.
— Hafa þeir komizt á snoðir
um okkur? spurði 17 ára piltur-
inn.
— Arriba, svaraði Composino,
þær hafa of hátt. Þar með var
málið útkljáð í eitt skipti fyrir
öll; hann var herforinginn og
það sat við það, sem hann sagði.
Engin máltíð hefur bragðazt
mér betur. Ofan frá þaki jarð-
fræðingsins lagði ferskan ilm af
laufi og grasi. Fangi var fluttur
inn.
— Seztu og drekktu.
Hann var trésmiður frá Bil-
bao og lét sig stjórnmál engu
varða. Hann hafði verið neydd-
ur til þess að innritast í herinn,
hann hafði komið til vígstöðv-
anna í fyrsta skipti í gær, og
hann var því feginn að vera tek
inn til fanga.
Hann var fluttur út, og sveit-
arforinginn rannsakaði með á-
kefð það, sem fundizt hafði í
vösum hans. Einkum varð hann
hrifinn af litlum messingsjón-
auka, sem var aðeins nokkurra
sentimetra langur. Þegar mað-
ur horfði í glerin, sem voru á
stærð við títuprjónshausa, komu
í ljós tvær myndir, boðun Maríu
og Kristúr á krossinum.
Camposino hristi höfuðið
undrandi.
Nokkrar sprerlgjuflugvélar
fasista flugu í mikilli hæð yfir
dalsmynninu og vörpuðu
sprengjum í fárra kílómetra
fjarlægð. En þegar við komum
út á veginn aftur kom drífa af
flugritum, sem þær höfðu sleppt
niður samtímis, svífandi gegn-
um loftið Þar stóð að Gyðingar
og frímúrarar ættu alla sök á
þjáningum Spánar, og að
Franco ætlaði að sjá öllum Spán
verjum fyrir brauði og vinnu.
Lino tók sprengjubrot upp af
veginum.
— Þetta er brauðið, sagði
hann, um leið og hann kinkaði
kolli til húsarústanna í Qui
jorna: Þarna er vinnan sem bíð-
ur okkar.
Síðar um daginn hittum' við
annan frægan foringja stjórnar-
liðsins, Lister. Það hafði verið
grafinn djúpur skurður um-
hverfis olíusvæði úti á sléttunni.
og þar hafðist hann við með liðs-
sveitum sínum. Hann var ó-
venju sterkfegur og útlimamik-
ill. Hann studdist fram á hand-
leggina, sem voru eins og gild-
ustu læri, meðan hann athugaði
landabréfið. Andlitsdrættirnir
voru hrjúfir, en þó var svipur-
inn gáðlátlegur. Einkennishúfan
hafði fallið aftur á hnakkann,
það var eins og þétt og bylgj-
andi hárið vildi ekki hafa hana.
Yfirbragð hans var rússneskt,,
einhverskonar þungt og sígandi
sjálfstraust, sem einkennir kom
múnistana. Áður en styrjöldin
hófst, var han steinsrniður. Hóp-
ur manna kom gangandi eftir
sléttunni í áttina til trésins, þar
sem Lister stóð og sýndi okkui
á uppdrættinum stöðu herj
anna Meðal þessara manna var
hár og hæggerður náungi með
ólympskt yfirbragð og litað hár.
Þetta var hinn þriðji ungi her-
foringi spænska verkalýðsins,
Modesta, æðstráðandi á þessum
vígstöðvum.
I fylgd með honum voru tvær
ungar stúlkur, önnur þeirra var
í samfesting með flughúfu á
ljóshærðum kollinum, hin líkt-
ist þreklegri sveitastúlku í marg
litu pilsi. Þær voru túlkar hans
tengiliðir hans við alþjóðaher-
deildina.
Modesta skýrði frá því, að
Villa Nueva de Pardillo hefði
fallið fýrir stundu; hernaðar-
lega mikilvægur sigur.
Lino tók til fótanna og þaut
til bifreiðannnar. Við hinir fór-
um á eftir yfir hrjúfa og heita
sléttuna. Okkur sveið í fæturna.
Niðri á veginum vorum við sí-
fellt að mæta flutningabifreið-
um á leið til Madrid. Þær voru
þaktar ungum, ljósgrænum trjá-
greinum, sem voru eins og tákn
sigurs og gleði. Sjúkravagnarn-
ir voru hverfilitir til þess að
verjast sprengjuregni fasist-
anna. Með 70—80 kílómetra
hraða á klukkustund var hinum
Framh. á 4. síðu.
l