Þjóðviljinn - 08.08.1943, Blaðsíða 3

Sunnudagur 8. ágúst 1943.
P o VJ j 1 c. J 1 iV fl
Útgcfandi:
| Sameiningarflokkur aiþýðu —
Sósíaiistafiokkurinn
RiUtjórar:
Einar Olgeirsson
Sigfús Sigurhjartarson (áb.)
Rkstjórn:
Garðastraeti 17 — Víkingsprcnt
Sími 2270.
Afgreiðsia og augiýsingaskrif-
•tofa, Austurstraeti 12 (1. heeð)
• Sími 2184.
• Vflkingsprent h.f. Garðastrceti 17.
I___________________________________
Merk nýjung í
uppeldismálum
Að Úlfljótsvatni í Grafningi
halda skátar uppi sumarskóla.
Hann er í tveimur deildum og
er önnur fyrir pilta, hin fyrir
stúlkur. Fá ekki blessuð börnin
nóg af skólanum þennan langa
skólavetur, þótt ekki sé sumrinu
bætt við? mundi einhver segja.
Það er sem sé furðu algengt að
líta á skólann eins og eins konar
böl fyrir æskulýðinn, sem allt
velti á að losa hann frá sem allra
fyrst. Já, þetta er furðu almenn
skoðun og mjög hættuleg skoð-
un. Betur færi á því að menn
létu sér skiljast, að skólagangan
er starf barnsins, og engum er
fremur þörf að starfa en barn-
inu. En hið sameiginlega vanda-
mál kennara, fræðslustjórnar og
foreldra er, að gera þetta starf
við barna hæfi, þannig að það
verði hverju barni ljúft og
hjálpi því til þess þroska, sem
það getur beztum náð.
Við víkjum nú aftur að skáta-
skólanum -að Úlfljótsvatni. Að
þessu sinni skulum við virða
fyrir okkur drengjaskólann, sem
Jónas B. Jónsson stjórnar. í
sumar starfa þar 42 piltar. Og
auðvitað hópur af þjónustufólki?
Nei, ónéi, þar er ekkert þjón-
ustufólk, drengirnir verða að
sjá fyrir sér sjálfir. Þeir mjólka
kýrnar sínar, átta að tölu, þeir
elda matinn, þeir bera á borð,
þvo, gera við fötin sín, sjá um
rúmin sín, ræsta tjöldin sín og
skálann, í einu orði sagt sjá um
sig sjálfir. Hvað er þeim kennt
í þessum skóla?
Að lifa heilbrigðu sveitalífi.
að vinna öll þau störf, sem dag-
lega lífið krefur. Þetta er skól-
inn, og hvað ætti hann að kenna
þarfara og hvað fram yfir þetta?
Það má bæta.því við, að dreng-
irnir læra ýms skátafræði, stund-
vísi, og ferðalagafræði, ef ég má
orða það þannig, þeir læra að
fara í gönguferðir um byggðir
og óbyggðir. Þeir 42 skátadreng-
ir, sem nú dvelja á Úlfljótsvatni,
starfa í 6 deildum og hefur hver
deild ákveðið verkefni dag
hvern, ein annast eldhússtörf,
önnur annast tjaldvörzlu, þriðja
stundar sjó, þ. e. veiðir silung í
Úlfljótsvatni, og sér um aðdrátt,
því búsnauðsynjar, sem úr kaup-
stað koma, eru fluttar á bátum
eftir vatninu frá Ljósafossi,
fjórða, fimmta og sjötta vinnur
ýms landbúnaðarstörf, garðrækt
er stunduð, vegir lagðir o. fl., o.
fl. Auðvitað er svo ekki gleymt
nauðsynlegum leikjum, en allt
Alþýðuflokksmenn hafa svikið
Dagsbrún, segir Alþýðublaðið
Stefán Pétursson tók sporið
til fulls í fyrrad. í árás sínni á
Dagsbrún. Hann segir blátt á-
fram, að kommúnistar hafi svik-
ið Dagsbrún.
En hverjir eru þessir komm-
únistar, sem „sviku“?
Það er fyrst og fremst Alþýðu
flokksmaðurinn Jón Sigurðsson,
framkvæmdastjóri Alþýðusam-
bandsins.
Það er ennfremur Alþýðu-
flokksmaðurinn Helgi Guð-
• mundsson, varaformaður Dags-
brúnar.
Til hvers á yfjrleitt að vera að
rökræða við mann eins og Stef-
án Pétursson, sem í brjálæðis-
kenndum áróðri gegn kommún-
istum stimplar sína eigin flokks-
menn sem svikara og neglir sig
þar með upp á vegg?
Stefán eys óbótaskömmum á
Dagsbrún fyrir að viðhafa ekki
allsherjaratkvæðagreiðslu, frek-
ar en Sjómannafélagið.
En hvaða Dagsbrúnarmaður
bar fram tillögu um allsherjar-
atkvæðagreiðslu ?
Enginn, ekki einu Sinni hans
eigin flokksmenn.
Hann reynir að slá sig sig til
riddara með kröfu um grunn-
kaupshækkun, þegar allur vilji
verkamanna hnígur í þá átt að
fá vísitölusvindlið leiðrétt.
En hvaða Dagsbrúnarmaður
innan settra takmarka. Þótt hér
hafi verið dvalið við að lýsa
starfi drengjanna, þá er starf
stúlknanna vissulega engu þýð-
ingarminni, enda er það í mörg-
um atriðum mjög svipað.
Og hvað hyggjast nú skátarnir
fyrir með öllu þessu?
Eins og kunnugt er, á Reykja-
víkurbær Úlfljótsvatn, hann hef-
ur léð skátum jörðina til skóla-
halds, og styrkt skólann allveru-
lega. Skátahöfðinginn, dr. Helgi
Tómasson, óskaði eftir að fá
jörðina til þessara nota, og það
sem fyrir honum vakir, er að
skátar reisi þar bú og reki það
að öllu leyti sjálfir. Hinir ungu
skátar munu þá vinna öll bú-
störfin og þannig komast í eins
konar búnaðarskóla.
Það er ekkert efamál, að dr.
Helgi Tómasson hefur með þessu
hafið stórmerka nýjung í upp-
eldismálum vorum, og ekki verð-
ur betur séð en að stjórn og
framkvæmdir hafi farið mjög
vel úr hendi, enda mun Jónas B.
Jónsson kunna mjög góð skil á
slíkum störfum. Það er efalítið,
að fleiri stofnanir hliðstæðar
skátaskólanum á Úlfljótsvatni
munu rísa upp, þegar reynsla
er fenginn af starfi hans, og
mörg eru þau félög, sem gæti
á þessu sviði lagt fram þjóðnýtt
og gott starf. Þarna er tilvalið
verkefni fyrir stúkur, verkalýðs-
félög, kvenfélög o. fl. félög. En
skátar hafa byrjað, þeim sé
heiður fyrir það, og það er sjálf-
sagt að læra betur af reynslu
þeirra, áður en hafizt er handa
í stórum stíl, en reynslan kem-
ur með hverjum degi og hverju
ári, sem líður.
bar fram tillögu um uppsögn
samninga til þess að hækka
grunnkaupið?
Enginn, ekki einu sinni hans
eigin flokksmenn.
Og hvernig ætlar þessi her-
foringi að útskýra fyrir mönn-
um samræmið í kröfu hans nú
um grunnkaupshækkun og
kröfu Alþýðublaðsins í vetur og
vor um ,,vinstri“ stjórn, sem
átti að lækka kaupgjald um 20
—30 af hundraði með aðstoð rík-
isvaldsins?
Stefán aumkast yfir Dags-
brúnarmenn, þar sem þeir séu
bundnir í 6 mánuði enn af jafn
,,lélegum“ samningi og þeim,
er gerður var í fyrra.
En hver braut ísinn í fyrra í
kauphækkunarbaráttu íslenzku
verklýðsstéttarinnar • nema
Dagsbrún? Og hverjir sigldu í
kjölfar hennar? Hvar er styft-
ingin á vinnutíma togarasjó-
manna og kyndara?
Enn sem fyrr skrikar Stefáni
fótur, er hann álasar Dagsbrún
fyrir lélegan samning. Eða veit
hann ekki um, hvernig samið
hefði verið í fyrra, hefði hanp
og hans útvöldu ráðið?
Við skulum hér með sýna les-
andanum hvers konar samning
Stefán Pétursson hefði undir-
skrifað í fyrra:
Á Dagsbrúnarfundi 31. maí
1942 ber Jón S. Jónsson, sá eini
Alþýðuflokksverkamaður, sem
ég veit til að fylgi Stefáni Pét-
urssyni, fram eftirfarandi til-
lögu:
,íFundur, haldinn í Verka-
mannafélaginu Dagsbrún, sunnu
daginn 31. maí 1942, skorar á
stjórn félagsins að hefja nú þeg-
ar samninga við Vinnuveitenda-
félag íslenzkra atvinnurekenda,
að þeir greiði 15% áhættuþókn-
un á það kaup, sem nú er greitt
við almenna vinnu á félags-
svæði Dagsbrúnar, eins og
Reykjavíkurbær og hafnarsjóð-
ur hafa lofað að greiða við
vinnu hjá sér, og nefnist þessi
kauphækkun „áhættuþóknun til
verkamanna“.
Þetta er samningurinn, sem
Stefán Pétursson hefði viljað
undirskrifa: 15% áhættuþókn-
un, afnumin eftir stríð, ekkert
orð um styttingu vinnudagsins,
sumarleyfi, afnám gerðardóms-
ins og þess háttar smámuni.
Nei, nei, samningur upp á 15%
áhættuþóknun, sem tryggt var
að lifði aðeins til stríðsloka. Það
var hinn ágæti samningur, sem
Stefán Pétursson ætlaði Dags-
brúnarmönnum, enda þótt færi
þá sem oftar, að rás viðburðanna
væri treg til að sigla hraðbyri
Alþýðublaðsins.
Megi hinn glaði riddari Al-
þýðublaðsins halda áfram að
leita að ,,kommúnistum“ í sín-
um eigin flokki og stimpla þá
sem „svikara11 við Dagsbrún.
Hann mun finna þá marga.
En alveg eins og Dagsbrún
hafði forystu í fyrra um það, að
brjóta niður kúgunarhlekki
gerðardómsins, eins mun hún nú
Þýzkir hermenn lýsa baráttu
rússnesku skæruliðanna
Eftír L
„Margir okkar óttast meir
skæruliðana en rússnesku her-
mennina,“ sagði þýzki stríðs-
fanginn Otto Schiepen fyrir
skömmu. Óttinn við skæruliðana
er ekki bundinn við einstaka
kafla austurvígstöðvanna. Nær
allir stríðsfangar hafa sömu
sögu að segja, hvar sem þeir
eru handteknir kunna þeir að
skýra frá aðgerðum skæruflokk-
anna.
Þýzki liðsforinginn Wilhelm
Heunemann, úr 350. fótgöngu-
liðssveit 221. fótgönguliðsher-
fylkisins segir: „Mér vai'ð fyrst
ljóst, hve víðtæk starfsemi
rússnesku skæruliðanna er, er
ég fór í leyfi og kom aftur. Þeg-
ar ég fór frá Sosuovskaja, þar
sem hersveit okkar var, sá ég
með 50—60 km. millibili lestir,
er sprengdar :höfðu verið í loft
upp, eimreiðirnar og vagnarnir
höfðu þeytzt út af brautunum.
Næsta lest á undan þeirri, sem
ég fór með í fríið, hafði verið
sprengd upp. Og lestin, sem ég
kom með til vígstöðvanna var
sett út af sporinu.“ _
Vegna starfsemi skæruliða á
svæðinu Dvinsk—Vitebsk—
Brjansk gátu þýzku járnbraut-
arlestirnar aðeins farið lötur-
hægt. Schubert liðþjálfi úr 299.
fótgönguliðssveitinni skrifar í
dagbók sína um erfiðleika ferð-
arinnar til Brjansk: „Um 50 km.
framundan hafði lest rekizt á
jarðsprengju, og urðum við því
að stanza í Idviste. Svo var gert
við brautarspottann og við héld-
um áfram. En 50 km. frá Vitebsk
urðum við aftur að stanza. Allt
héraðið morar af skæruliðum.
Allan daginn sáum við merki
um sprengingar. Við vorum
fjóra daga að komast hundrað |
km. vegarlengd. Skæruliðarnir j
eru hér að verki í 150 manna J
hópum. Hver járnbrautarstöð er
með gaddavírsgirðingum í kring,
en samt í stöðugri hættu. Skæru-
liðarnir Váðast á stöðvarnar
með fallbyssuskothríð.“
Síðar segir hann: „Nú erum
við búnir að vera viku á leið-
inni. í morgun lögðu tvær lestir
af stað. Þá fyrri létu skærulið-
arnir fara leiðar sinnar, en þá
síðari — með skotfærunum —
sprengdu þeir í loft upp. Járn-
brautarsamgöngurnar eru mjög
truflaðar vegna starfsemi skæru-
flokkanna. Klukkan er orðin 12;
við verðum að halda vörð þar
til búið er að gera við brautina.
Kl. 18,30. Við leggjum af stað
í átt til Vitebsk. Um 40 km. frá
Vitebsk stöðvast lestin. Við vit-
um ekki til að nein önnur lest
eigi að fara þarna um á þessum
tíma. Allt í einu eru rússneskar
flugvélar komnar yfir okkur, og
hafa forystu í því að knýja fram
réttlátari vísitölu og hafa í
þeirri baraáttu sinni fullt sam-
þykki Alþýðuflokksverka-
manna jafnt sem annarra.
E. Þ.
Keít
skæruliðarnir láta fallhlífar-
rakettur stiga nokkrum kíló-
metrum sunnar en við erum og'
fimm mínútum síðar varpar ein
rússneska flugvélin sprengjum.
Fimmtán km. frá Vitebsk er ver-
ið að gera við brautina. Brak
úr vögnum og handsprengjur
liggja um allt eins og hráviði.
Loks komumst við til Brjansk.
í nótt var hvað eftir annað skot-
ið á lestina, og það var engin
smáræðis skothríð ...“
Heinz Koplin, hermaður í 512.
fótgönguliðssveit 593. herfylkis-
ins segir svo frá:
„Á leiðinni frá Berlín til víg-
stöðvanna sá ég báðu megin
brautarinnar fjölda eyðilagðra
járnbrautarvagna. Það voru
þýzkir, franskir, hollenzkir og
belgískir járnbrautarvagnar, í
stuttu máli allar þær tegundir,
er okkar menn höfðu skrapað
saman í Evrópu. Vagnarnir
höfðu eyðilagzt, er skæruliðar
settu lestirnar út af sporinu. Sér-
staklega mikið var um eyðilagða
járnbrautarvagna á Minsk-
Únetsa-svæðinu og í Gomel-
Brjanskhéruðunum.
Paul Schlauer, hermaður úr
350. fótgönguliðssveit 221. fót-
gönguliðsherfylkisins lagði á-
herzlu á, að baráttan gegn
skæruliðunum væri mjög örðug.
Þó að þýzku yfirvöldin létu ger-
eyða hverju þorpi á stórum
skógasvæðum, héldu skærulið-
arnir baráttunni áfram, og það
tókst ekki að uppræta þá. Þeir
eru nákunnugir skógunum og
lifa í þeim, og okkar menn falla
fyrir kúlum þeirra, þegar þeir
eiga sér einskis ills von.
Bernhard Hoffmann segir svo
frá:
.^Adsí Múskaj á Kutsskagan-
um var miðstöð skæruflokkanna.
Þar földust í hellum á annað
þúsund skæruliðar. Að nætur-
lagi gerðu þeir útrásir og réðust
á þýzka hermenn.. Það ætlaði
ekki að ganga greitt að vinna
á þessum flokkum. Stundum
voru sérfræðingasveitir sendar
gegn þeim. Þær sprengdu upp
hellana, vörpuðu inn í þá hand-
sprengjum, loks reyndu þær að
svæla skæruliðana út með gasi.
íbúarnir hjálpa skæruliðunum
eftir megni. í Adsi Múskaj vor-
um við aldrei óhultir. Einu sinni
réðust skæruliðar á þýzkan her-
mannaflokk, er vann að virkja-
gerð og stráfelldu hann allan.“
Fjölmörgum stríðsföngum ber
saman um að þýzku liðsforingj-
arnir hafi svarað aðgerðum
skæruflokkanna með því að
skipa mönnum sínum að taka
þá íbúa, sem fyrstir yrðu á leið
þeirra, og lífláta þá í refsingar-
skyni. Otto Schieper, sá er áður
getur, hefur lýst því sem gerðist,
er skæruliðar höfðu gert vel-
heppnaða árás á þýzka herflutn-
ingalest: „Fyrirskipað var að
smala allt umhverfið og taka
fasta alla íbúana, sem fyndust
þar um slóðir. Fimmtán karlar
Framh. á 4. síðu.