Þjóðviljinn - 18.08.1943, Blaðsíða 3

Miövikudagur 18. ágúst 1943.
ÞJÓÐVILJINN
3
Skýrsla un kyndaraverklallið
frá stjárn og framkvæmdastjóra síldarverksmiðja ríkisins
Æbb
Þjóðviljanum hefur borizt eftirfarajidi greinargerð frá stjóm
i síldarverksmiðja ríkisins um kyndaraverkfallið svokallaða Þykir
rétt og sjálfsagt að birta hana, svo lesendur blaðsins geti
kynnt sér það, sem stjómin telur sig hafa fram að færa sér til
afsökunar.
Blaðið mun einnig bráðlega birta greinargsrð kyndar-
anna og gTein eftir Þórodd Guðmundsson inn málið og geta
menn þá séð á hve sterkum rökum árásir borgarablaðanna,
Morgunblaðsins, Alþýðublaðsins, Tímans o. s. frv., á kyndar-
anan eru reistar.
^lÓÐViyiNN
Útgefandi:
Sameiningarflokkur nlþýðu —
Sónalutaélokkurinn
Ritatjórar:
Einar Olgeirsson
Sigfós Sigurhjartarson (áb.)
í
Ritstjórn:
Carðastrœíi 17 — Víkingsprent
Simi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstrœti 12 (I. hœð)
Sími 2184.
Vfkingsprent h.f. Garðastraeti 17.
I_______________________________
Á landamærum neyt-
enda og framleiðenda
Sósíalistaflokkurinn hefur
fyrstur og ákveðnastur allra
flokka sýnt fram á hver nauð-
syn það er ‘að bændur og þeir
sem vörur þeirra kaupa við sjó-
inn eigi vinsamleg og samnings-
bundin viðskipti.
Á milli þessara tveggja aðila
má þriðji aðili ekki komast að,
eins og verið hefur, það er báð-
um til tjóns.
Þessi þriðji aðili í viðskiptum
bænda og neytenda við sjóinn
hefur Framsóknarflokkurinn
verið, og hlutverk hans hefur
verið að efla fylgi sitt og tryggja
þar með ,,Framsóknaryfirstétt-
inni“ í Reykjavík aðstöðu til f jár
og valda, afskipti hans af þes's-
um viðskiptum hafa hvorki
verið framleiðendum né neyt-
endum til hagsbóta, nema að
svo miklu leyti, sem það hefur
getað þjónað höfuðmarkmiðinu,
bætíri aðstöðu nokkurra Fram-
sóknarmanna til auðs og valda.
Með samningum þeim sem
þegar hafa tekizt milli fulltrúa
bænda og neytenda, hefst nýtt
tímabil í viðskiptum þessara að-
ila, og nú þegar það tímabil er
hafið verður að snúa sér að því,
að leysa einskonar landamerkja-
deilu, sem Framsóknarflokkur-
inn hefur valdið milli nábúanna.
Hvar liggja landamærin milli
framleiðandans í sveitinni og
neytandans við sjóinn?
Liggja þau við búðarborðið,
þar sem varan er afhent neyt-
andanum?
Liggja þau þar sem afhent
er inn á markaðinn frá bú-
um bændanna?
Það er með öðrum orðum, eiga
neytendur eða framleiðendur að
annast dreifingu vörunnar og
þá.vinnslu, sem fram fer á henni
eftir að hún er komin úr hönd-
um hins upphaflega framleið-
enda.
Framsóknarmenn hafa viljað
halda þessum lið viðskiptanna í
höndum framleiðenda. Tilgang-
urinn með því hefur verið fýrst
og fremst sá, að fá aðstöðu til
að hafa háttsetta Framsóknar-
menn í vellaunuðum stöðum, og
gera viðskipti bænda og neyt-
enda sem flóknust svo næg
væru tilefni til misskilnings og
misklíðar.
f Nú er það eins ljóst og verða
má, að það er fyrst og fremst
hagsmunamál neytenda að
dreifing og vinnsla vörunnar sé
sem allra ódýrust, raunar er
þetta einnig hagsmunamál
1 Þareð ýmsar kynjasögur ganga
manna á meðal um verkfall það.
er kyndarar gerðu hjá ríkisverk-
smiðjunum þ. 4. ágúst s.l., telur
stjórn ríkisverksmiðjanna rétt
að skýra frá máli þessu opinber-
lega.
Verkalýðsfélagið Þróttur hef-
ur með samningi dags. 7. sept. f.
á. samið við ríkisverksmiðjurnar
um kaup og kjör kyndara, eins
og annarra verkamanna, er 'vinna
hjá þeim. Segir í samningnum,
að öll eftirvinna skuli greidd
með 50% viðauka, en helgidaga-
vinna með 100% viðauka, og er
þar ekkert undanskilið. — Enn-
fremur, að verksmiðjurnar tryggi
fastráðnum mönnum minnst
tveggja mánaða vinnu. Eigi er
nánar tiltekið í samningnum,
hvort þessi viðauki skuli fund-
inn á þann hátt, að bæta honum
ofan á tímakaup eða umreikna
mánaðarkaup í tímakaup, og
greiða hann af því.
Þeir, sem hafa hærra mánað-
arkaup en venjulegt tímakaup er
á mánuði, hafa hag af hinni síð-
arnefndu aðferð, en þeir, sem
hafa lægra mánaðarkaup, hag af
hinni fyrri. Frá því rekstur hófst
í sumar, hefur forstjóri ríkisverk
smiðjanna fylgt hinni fyrnefndu
reglu, svo sem áður hefur tíðk-
ast, en greiddi auk þess þróar-
mönnum og kyndurum 10% álag
ofan á það eftirvinnu- og helgi-
I dagakaup, er venjulegum verka-
mönnum er greitt: Var þó ekki
tekið neitt fram um þetta í samn
ingnum, svo sem áður segir. —
Þareð þeir menn eru miklu fleiri
hjá verksmiðjunum, sem hafa
hagnað af þessari aðferð, er aug-
ljóst, að framkvæmdastjórinn
hefur ekki fylgt henni í ábata-
skyni fyrir verksmiðjurnar eða
til þess að hafa fé af verkamönn-
bænda, að því leyti, að lækkaður
dreifingarkostnaður skapar
lægra vör'uverð og þar með lík-
ur fyrir aukinni neyzlu. Þegar
þess er gætt að neytendur eiga
stærri og auðsærri hagsmuna að
gæta, en bændur þó einnig i
samb. við vörudreifingu og vöru
vinnslu, verður augljóst að báð-
um er hagkvæmast að þessi mál
séu í höndum neytendasámtak-
anna. Sú skipan ætti því að kom
aSt strax á, að neytendur í
Reykjavík tækju að sér mjólk-
urstöðina og á sama hátt ættu
samtök neytenda í öllum kaup-
stöðum landsins að fá í sínar
hendur dreifingu allra landbún-
aðarvara. Bóndinn selur vöruna
komna á markaðinn fyrir samn-
ingsbundið verð, neytendur fá
hana fyrir það verð að viðbætt-
um miklum eða litlum dreifing-
arkostnaði eftir því hve mikill
dugur og hagsýni er ríkjandi í
félagsskap þeim.
Þannig myndu skapast eðlileg
landamerki milli framleiðenda
í sveit og neytenda við sjóinn,
og um leið sátt og samlyndi
milli þessara stétta, sem vissu-
lega eiga að vinna saman.
um, hinsvegar var þetta óhagT
kvæmara fyrir kyndarana, og
mun það hafa valdið óánægju
þeirra.
Verksmiðjustjórninni var þó
alls ekki kunnugt um þessa óá-
nægju, fyr en 27. júlí, að Þór-
oddur Guðmundsson, skrifar bréf
f. h. verkamannafélagsins Þrótt-
ar, þar sem hann heldur því
fram, að láðst hafi að semja um
eftirvinnu og helgidagskaup
þróarmanna og kyndara, þrátt
fyrir þau ákvæði samningsins,
að öll eftirvinna skuli greidd
með 50% viðauka, og helgidaga-
vinna með 100% viðauka. Fór Þ.
G. fram á í bréfi þessu, að þró-
armönnum yrði greitt sama eftir
vinnukaup og vindumönnum, en
kyndurum eftirvinnukaup eins
og greitt er við skipavinnu í kol-
um.
Af óviðráðanlegum ástæðum
var frestað að taka fullnaðar á-
kvörðun um mál þetta þar til 4.
ágúst, en þá kom Þóroddur Guð-
mundsson, framkvæmdarstjóri
Þróttar, á fund verksmiðju-
stjórnar. Ræddi stjórnin málið
við hann, og lýsti Þóroddur því
yjir, aö nœöist ekki samkomulag
um máliö, myndi hann leggja til
viö stjóm Þróttar, aö því yröi
vísaö til Félagsdóms til úrskurð-
ar, svo -sem lög mæla jyrir um
slíkan ágreining.
Áður en þessar nýju kröfur
komu fram, munu kyndararnir
hafa látið í ljós við starfsmenn
verksmiðjanna, aðra en fram-
kvæmdastjórann, að rétt væri að
reikna umræddan viðauka af
mánaðarkaupinu. Þegar fram-
kvæmdastjóri frétti af þessu, lét
hann í ljós, að mál þetta ætti að
takast upp af Þrótti. sem samn-
ingsaðila fyrir hönd verka-
manna, en stjórn Þróttar hafði,
þrátt fyrir þetta, látið málið af-
skiptalaust allt þangað\ til 26.
júlí, eða daginn áður en Þ. G.
skrifaði hið umrædda bréf, en þá
hafði hann átt tal við fram-
kvæmdastjóra verksmiðjanna í
síma.
Eftir að Þ. G. fór af fundi verk
smiðjustjórnar, hinn 4. ágúst,
skrifaði verksm.stjórnin Þrótti
bréf, þar sem fallist er á þá uppá
stungu Þórodds Guðmundsson-
ar, að málið fari til félagsdóms.
ef félagið gæti ekki unað við
skilning ríkisverksmiðjanna á
samningnum. Var verksmiðju-
stjórninni þá ekki annað kunn-
ugt en að mál þetta myndi, svo
sem annar ágrein\ngur, sem upp
kann að koma um vinnusamn-
inga, leysast á jullkomlega lög-
legan og jriðsamlegan hátt. Taldi
verksmiöjustj. að Þ. G. hejði tal-
að í jullu umboði verkamanna-
jélagsins, og þar með verkamann
anna, sem jélagið er samnings-
ff.ðili jyrir. Þetta var hinn 4. á-
gúst síðdegis, en kl. að ganga 7,
hinn sama dag, þegar stjórn verk
smiðjanna sat enn á fundi um
annað málefni, koma þau skila-
boð frá vélstjórum í S. R., að
kyndarar myndu leggja niður
vinnu kl. 9 um kvöldið, ef ekki
yrði gengið að kröfu þeirra um
að viðauki á eftirvinnu og helgi-
dagavinnu yrði sá sami, eins og
um skipavinnu við kol væri að
ræða samkv. því, er Þóroddur
Guðmundsson setti fram í bréfi
því, er áður segir.
Eftir viðtal það, sem verksm.-
stjórn hafði átt við Þ. G. þá fyrir
skammri stundu síðan, komu
henni þessi skilaboð mjög á ó-
vart. Boðaði hún nú nokkra af
kyndurunum á fund sinn, ræddi
við þá um málið, og hvatti þá til
að fara löglegar leiðir, teldu þeir
sig misrétti beitta, og skoraði á
þá að grípa ekki til neinna óynd-
isúrræða, sem bæði gætu stór-
skaðað þá sjálfa, allt verkafólk
verksmiðjanna og viðskiptamenn
þeirra, og stefnt síldarútvegin-
um í voða.
Þegar í upphaji þessa viðtals
lýsti verksmiðjustjórnin sig jilsa
til að jallást á þann skilning, er
kyndararnir hejðu áður látið í
Ijósi við starjsmenn verksmiðj-
anna, að vœri hinn rétti á samn-
ingunum að greiða þeim við-
auka jyrir ejtir- og helgidaga-
vinnu ejtir útreiknuðu mánaðar-
kaupi, þrátt fyrir að aðrir, sem
hefðu hag af að samningurinn
væri skilinn öðruvísi fengju við-
aukáhn reiknaðann af tíma-
kaupi. — Þessu tilboði höjnuðu
kyndararnir gjörsamlega, kváð-
u>st halda jast við kröjur þær,
sem settar höjðu verið jram í
bréji Þ. G., j. h. Þróttar, lögðu
síðan niður vinnu kl. 9 um kvöld
ið og stöðvuðu þar með allan
rekstur verksmiðjanna.
Verksmiðjustjórnin sneri sér
þegar í stað til verkamannafé-
lagsins Þróttur, og skoraði á fé-
lagið að fá þessu verkfalli aflétt
tafarlaust, þar sem menn þessir
höfðu verið ráðnir samkv. samn-
ingi við félagið, en gæti félagið
það ekki, þá útvegaði það aðra
gilda Þróttarfélaga, ef kyndar-
arnir hefðu ekki tekið upp vinnu
fyrir kl. 4 þann 5. ágúst. Var það
í fullu samræmi við aðra máls-
grein fyrstu greinar samnings-
ins við Þrótt, er hljóðar þannig:
„Þróttur skuldbindur sig til,
ef hörgull er á mönnum til
vinnu, að láta verksmiðjurnar
hafa forgangsrétt á að fá gilda
Þróttarfélaga til vinnu, enda
skal stjórn félagsins tilkynnt
um að verkamenn vanti“.
og við 18. gr. samningsins, sem
er svohljóðandi:
„Stjórn Þróttar skuldbindur
sig til þess að stuðla að því eft-
ir mætti, að samningur þessi
sé haldinn í öllum greinum af
hálfu félagsmanna**.
Þá óskaði verksmiðjustjórnin
ennfremur eftir því að sitja fund
með stjórn Þróttar og trúnaðar-
ráði, til þess að ræða málið. —
Fundur þessi var haldinn 5. ág.
kl. 5, og stóð þrjár klukkustund-
ir. Lýsti stjórn Þróttar því þaryj-
ir, að verkjall kyndáranna væri
Þrótti óviðkomandi, en taldi sig
hvorki geta jengið kyndarana
ajtur til vinnu né heldur geta út-
vegað aðra menn í þeirra stað.
Undir umræðum óskaði verk-
smiðjustjórnin eftir því að fá
skriflega yfirlýsingu stjórnar
Þróttar, um að verkfall kyndar-
anna væri Þrótti óviðkomandi og
gert gegn vilja stjórnarinnar. —
Ennfremur óskaði verksmiðju-
stjórnin eftir áskorun frá stjórn
Þróttar til kyndaranna um að
þeir tækju upp vinnu á ný, og
létu málið ganga sinn rétta gang
lögum samkvæmt, ef þeir vildu
ekki fallast á þá skýringu, er.
verksmiðjustjórnin bauð þeim
kvöldið áður. Fengjust kyndar-
arnir ekki til þess að taka upp
vinnu, óskaði verksmiðjustjórn-
in eftir, að stjórn Þróttar benti á
aðra kyndara í þeirra stað eða
gæfi samþykki sitt til að verk-
smiðjustjórnin réði aðra kynd-
ara innan bæjar eða utan. Til
þessa kom þó ekki vegna þess,
að um kvöldið náðist samkomu-
lag. Tilnefndi verksmiðjustjórn-
in þá Svein Benediktsson og Þor
stein M. Jónsson af sinni hálfu,
en Þróttur Gunnar Jóhannsson,
formann Þróttar og Pétur Bald-
vinsson, kyndara, og varð að
samkomulagi, að skýra samning-
inn þannig að reikna viðauka á
eftirvinnu kyndaranna á tíma-
kaup, hlutfallslega hærra heldur
en tímakaup algengra verka-
manna, sem mánaðarkaup kynd-
ara er hærra en mánaðarkaup al-
gengra verkamanna. Er þetta 12
aurum hœrra á klst. í grunnkaup
jyrir ejtir- og helgidagavinnu,
heldur en tilboð það, er verk-
smiðjustjórnin gerði kyndurun-
um, áður en þeir hóju verkjall-
ið, og einum^ eyri hærra á klst.
hjá þróarmönnum en áður var
greitt. En kyndararnir kröfðust,
að eftúvinnukaupið væri reikn-
að út eftif grunnkaupi, sem gild-
ir við uppskipun á kolum, sem
er kr. 3,29 á klukkustund eða 49
aurum hærra á klst., heldur en
tímakaup kyndaranna, sem er
fundið með því að deila dag-
vinnustundum mánaðarins í mán
aðarkaup þeirra.
Þar með var þessari deilu lok-
ið, og vinna hófst á ný í verk-
smiðjunum. Sætt þessi er ekki
annað en skýring á gildandi
samningi, en samningnum sjálj-
um hejur % engu verið breytt, en
kyndararnir höfðu krafizt skipa-
vinnutaxta við uppskipun á kol-
um, og gert verkfall, þegar þeir
fengu því ekki framgengt. Var
verksmiðjustjórnin einhuga um
Fralnh. á 4. síðu.