Þjóðviljinn - 26.09.1943, Blaðsíða 3

Sunnudagur 25. sept. 1943.
ÞJO.JVÍLJ1NM
IMsmjnai
Utgefancli:
SameiningarflokKu: alþýðu — ■
Séiialiataflokkarinn
Riutjórar:
Einar Olgeirsson
Sigfúa Sigurhjartarson (áb.)
Ritatjórn:
Garðastrœti 17 — Vfkingsprent
Sfmi 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrif-
stofa, Austurstraeti 12 (1. hteð)
Sími 2184.
Vfkingsprent h.f. Garðastrseti 17.
r_____________________________
Heldri manna
brædíngurinn
Nokkrir heldri menn hafa
sent Alþingi áskorun um að
„ganga ekki frá formlegum
sambandsslitum vi'ö Dan
mörku“ eins og aðstæöur nú
eru fyrir íslendinga og Dani.
Undarleg áskorun. Erfitt að
segja hvað fyrir hinum fínu
mönnum 'vakir, sem undir
þetta skjal skrifa.
Ef til vill vilja sumir þeirra
bv o hendur sínar gagnvart
þeim Stór-Dönum, sem kunna
að reiðast íslendingum fyrir
að veröa sjálfstæöir, þegar
þau 25 ár eru liöin, sem sam
bandslagasáttmálinn átti að
standa. — Undarlegir íslend-
ingar það.
Máske suma þeirra langi
þó enn meir til þess að þvo
hendur sínar af öllu íslenzku
,,sjálfstæðisbrölti“ frammi fyr
ir vinum sínum nazistunum,
er nú ráða Danmörku og’
hamast gegn skilnaöinum.
Hinn þrautreyndi Alþýöu-
flokksmaður „prófessor“ Guð
brandur Jónsson vill vafalaust
gjarnan láta vin sinn Himmler
heyra þáö gegnum útvarpið,
hvernig hann stendur sig. Og
„leiötoginn“ í „Skjaldborg“
íslenzks sjálfstæðis, Brynleif-
ur Tobíasson, hefur heldur
ekki viljað sleppa tækifærinu
til að tjá þjóðfrelsishugmynd
ir sínar á viðeigandi hátt.
En flestir þeirra, er undir-
skrifuðu hiö undarlega skjal,
hafa vafalaust ekki hugsað,
er þeir gerðu það, heldur bara
fundið til. Þeir halda kannski
að kónginum þyki það leið
inlegt, og kóngurinn stendur
sig með afbrigðum vel í frels-
isbaráttu Dana — og því á
þá að gera nokkuö í frelsis
baráttu ísledinga, sem kynni
að vera honum til skapraun-
ar, ef hann bara fynndi til
sem Stór Dani, en gleymdi því
að hann hefði líka skyldu
sem æösti borgari hinnar ís-
lenzku þjóöar.
Þessir konungshollu heldri
menn hafa fengiö löngun
sinni svalaö. Hendur þeirra
eru hreinar af því aö stofna
íslenzkt lýðveldi, þegar hin
25 ár sambandslagana eru
liöin. Þeir yrðu vafalaust allir
gerðir riddarar af Dannebrog,
ef danskir valdhafar eftir
þetta stríð heföú ekki lært
að meta þjóðfrelsisrétt ann
Franb Pítcairn:
Upphaf hins nýja Frakklands
Fyrir nokkru síðan birti Þjóðviljinn fyrsta hluta þessarar greinar.
sem skrifuð er af FRANK PITCAIRN, blaðamanni við Daily Worker í
London, og var síðan gefin út sérprentuð.
Pitcairn, sem var sjálfur um tíma í Norður-Afríku, lýsti í þeim
hluta greinarinnar viðhorfinu í Norður-Afrku eftir landgöngu Banda-
manna þar, og þá sérstaklega stofnun Frönsku þjóðfrelsisnefndarinnar,
aðstöðu hennar og öflum, sem vildu hindra stofnun hennar og viðurkenn-
ingu. Þjóðir þær, sem liðið hafa undir oki fasistanna vænta þess, að sigur
Bandamanna færi þeim hið langþráða Iýðræði. Það er því mikið í húfi
fyrir málstað Bandamanna og framtíð Evrópuþjóðanna, að það verði hin
víðsýnu frelsisöfl meðal Bandamanna, en ekki afturhaldsöflin meðal
þeirra, sem ráða í samskiptum við þjóðir þeirra landa, sem Bandamenn
vinna frá fasistaríkjunum.
Greinar Pitcairns fjalla um viðhorfið í Norður-Afríku, sem var fyrsta
ríkið, sem Bandamenn unnu úr klóm Möndulveldanna. — Síðar birtir
Þjóðviljinn þriðja hluta og niðurlag þessara greina hans.
GLÆPUK EÐA ANDVARA-
LEYSI
Hvort sem það líkar betur
eða ver, þá er ekki hægt að
ganga fram hjá þeirri stað
reynd, að spurningin sem er
efst í hugum manna í Norður-
Afríku viðvíkjandi amerískri
brezkri stjórnarstefnu er blátt
áfram þessi: *
Er það glæpur eða andvara-
leysi. Er það vísvitandi fjör
ráö eða skilningsleysi?
Ég hef hitt menn í Norður-
Afríku sem voru reiðubúnir
til aö svara ákveðið á annan
hvorn veginn. Ég hef líka hitt
menn, sem hafa haldið því
fram, að stjórnarstefna Ame-
rikumanna og Breta þar, væri
sambland af hvorutveggja.
En ég hef engan mann hitt
í Noröur Afríku,— sem þýðir
auðvitað ekki að slikir menn
geti ekki einhversstaöar leynzt
þar — sem hafa veriö reiðu-
búnir til þess að segja að
stjórnarstefna þeirra þar væri
hvorki andvaralaus né glæp
samleg, heldur skynsamleg og
góð.
Enginn var reiöubúinn til*
að halda fram þeirri skoðun,
og það er — meö tilliti til
framtíðarinnar — töluvert al-
varlegt mál.
Viö skulum athuga stjórn
arstefnu þeirra meö sömu
augum og fólkið í Alsír ger-
ir.
Það var til staðar „darlan
•ismi“. Og — eins og ég sagöi
frá í fyrri grein minni
— tóku Bretar og Ameríkan-
ar fasta þá menn, sem hættu
lífi sínu viö landgönguundir
búning Breta og Ameríku-
manna, og settu þá í fangelsi
fyrir ,,antidarlanisma“ (þ. e.
að vera á móti Darlanstefn
unni) nokkrum vikum eftir
að landganga Breta og Ame
ríkumanna fór fram.
„Darlanisminn“ fór út um
þúfur — þar sem einhver
skaut Darlan. Og hafi þau
arra þjóða jafn mikiö og þeir
nú meta sinn eigin.
Verkamenn, bændur og
fiskimenn íslands, — allir
þeir, sem vilja ísland frjálst
og það sem fyrst, — vona aö
afskiptum hinna 270 heldri
manna af sjálfstæöismálum
íslendinga sé lokiö með áskor-
un þessari.
íslenzka þjóðin mun sína
vinarhug sinn og viröingu fyr
ir dönsku þjóðinni og vilja
sinn til samstarfs viö Norður-
lönd á betur viðeigandi og
eftirtektarverðari hátt en
þann aö fresta því að taka sér
það þjóðfrelsi, sem henni ber.
íslenzka þjóðin hefur í allri
sögu sjálfstæðisbaráttunnar
alltaf varpað frá sér öllum
endalok þess vandræöamáls
verið mönnum almennur létt-
ir í Bretlandi, þá var hann
smávægilegur við þann létti
sem þau endalok urðu íbúun
um í Alsír.
Því næst Streittust Bretar
cg Ameríkanar gegn því aö de
Gaulle — hinn táknræni full-
trúi hinnar leynilegu frönsku
frelsisbaráttu — fengi að
koma ,til Norður Afríku.
Áhrifin uröu þau, að allir
þeir í Norður-Afríku sem
höfðu við vandamál að stríða
— það voru til staðar alvar
leg vandamál, þar sem um líf
eða dauða var að tefla —
fylltust vaxandi ótrú á hinni
brezk-amerísku stefnu og litu
á de Gaulle sem hinn dug
andi leiðtoga.
Kröfur íbúanna, ásamt hinu
ágæta áliti á de Gaulle sem
leiðtoga Frjálsra Frakka, og
umfram allt þungi hinnar
leynilegu , frelsisbaráttu í
Frakklandi sjálfu, knúðu það
fram aö de Gaulle fór til Al-
sír.
Og, trúiö því, sú staðreynd
að Bretar og Ameríkumenn
reyndu svo mikið að hindra
de Gaulle í að fara þangað,
varð sízt af öllu til að auka
þar álit Breta og Ameríku
manna.
Síðan var Franska þjóðfrels
bræðingum, sem henni hoiur
verið boöið upp á, og hafa
átt nokkru fylgi að íagna
meðal embættismanna og
nokkurra annarra heldri
manna. Hún markaði stefn-
una skýrt 1908, er hún felldi
„uppkastiö“ þá. Og hún tók
boöinu 1918, fyrst og fremst
vegna þess að hún átti þá
kost á að veröa algerlega
sjálfstæð 1944. íslendingar
hafa síðan margendurtekiö
þá ákvörðun sína að verða
alveg sjálfstæðir 1944. Og við
þaö munu þeir standa, hvaöa
svívirðingum sem vinir Guð
brandar Jónssonar, böðlarnir
frá Berlín, beita við hina á-
gætu dönsku þjóð, sem nú
sýnir með xhetjubaráttu sinni
hve sleitúlaust hverri þjóö
ber að vinna aö frelsi sínu.
isnefndin stofnuð og íbúar A1
sír og þeir Frakkar, sem höíöu
krafizt þess að nefndin væri
stofnuð, höföu fullan rétt til
þess að vænta þess að Banda-
ríkjamenn og Bretar veittu
nefndinni fullan stuöning.
Sú varð samt ekki raunin
á. í þess stað voru geröar á
rásir á de Gaulle og þjóðfrels-
isnefndina og að lokum. „Eis-
enhower íhlutunin“ 19. júní.
Árangurinn varð ekki al
gerlega neikvæður — og held-
ur ekki fyllilega eins og íhlut
unarmennirnir bjuggust við.
Því jafnvel þeir menn, sem
— eins og M. Monnet, hin
mikla ráögáta í stjórnmálum
Norður-Afríku — höfðu veriö
reiðubúnir aö fallast á hern
aðaiiega íhlutun, hafa síðan
hvaö eftir annað, að vísu ekki
opinberlega, lýst því yfir að
sú íhlutun megi ekki endur-
taka sig og hér eftir veröi
þjóðfrelsisnefndin að ráöa og
jvald hennar að viðurkenn
ast.
Og það hefur haft sína þýö-
ingu til að sameina nefndina.
Það er almenn skoðim 1 A1
sír að tvær stefnur séu nú
reknar af Ameríkumönnum
— önnur þeirra vofa darlan-
ismans, sem sé stefna utan
ríkisráðuneytisins og hin sé
rekin af ameríska fjármála-
ráðuneytinu.
Stefna nr. 1 var darlanismi
með hiklausri andstöðu gegn
de Gaulle, er leiddi óhjákvæmi
lega til þess aö veikja nefnd-
ina, sem de Gaulle er forseti
fyrir.
Stefna nr. 2 er raunhæfarl
— viðurkennir a. rð. k. aö þaö
er ekki hægt aö vinna bug
á hinni vaxandi frönsku lýð
frelsishreyfingu í Norður-Af
rí'ku, nema þá með stáli og
þlýi, og þess vegna. verði að
komast að einhverju sam
komulagi við hana.
Til þessa liggja eftirtaldar
ástæður:
í fyrsta lafi eru fulltrúar
franskra auðhringa enn all
umsvifamiklir í Alsír og hafa
enn ekki veriö gerðir óskað-
legir.
Og þessir herrar leggja sig
alla fram til þess að komast
í náiö samband við Breta og
Ameríkumenn, bæoi til þess
aö tryggja sjálfum sér og vin
um sínum í Vichy vernd gegn
réttlátri reiði frqnsku þjóðar-
innar og bjóöa þeim slík kosta
boð eins og 99 ára leigu á hin
um dýrmætu málmnámum
hjá Marrakech í. Marokkó og
góöan „bita“ af fósfatfram-
leiðslu Norður Afríku.
í öðru lagi auöguðust hin
ir frönsku „nýlendu“ stórjarð-
eigendur mjög á vopnahlés
tímabilinu vegna þess að Þjóð
verjar og Vichymennirnir
gáfu hátt verð fyrir fram-
leiðslu hinna fasistisku „sam
taka“ og settu jafnframt lög,
er geröu þessum „stórköllum“
fært að halda verði á fram-
leiöslu smáframleiðenda og
launum verkamanna eins
langt niðri og þeir þoldu.
Gullöld þessara herra er nú
lokiö. Og vitanl. eru til menn
1 London og Washington, sem
eru hlynntir afstöðu þessara
herra til þess aö hiö nýja lýö
ræði í Norður-Afríku — og
fyrst og fremst Kommúnista
flokkurihn -— hafi ekki svig-
rúm til þess að efla verklýðs
samtökin, skipuleggja land-
búnaðarverkamennina og koll
varpa valdastöðu „nýlendu“ *
stórjarðeigenda.
í þessu sambandi virðist
það’ viera mjög óheppilegt að
ameríski herinn .hefur ekki
lært aö liía á framleðslu lands
ins. Það myndi a. m. k. sjá
meöaiframleiðendum fyrir ein-
hverju fé.
Aftur á móti er svo að segja
á hverjum degi hægt að sjá
þá afkáralegu sjón í Alsír, aö
t. d. tómatar, grotna niður í
tonna tali á ökrunum, en á
veginum milli þeirra er
straumur amerískra flutninga
bíla, sem m. a. vara flytja
birgöir af niðursoðnum tóm-
ötum, sem fluttir hafa verið
alla leiö frá Ameríku og tek-
ið mjög dýrmætt skipsrúm.
í þriðja lagi ríkir hin mesta
óvissa í Alsír um hina raun-
verulegu skilmála — að öðru
leyti en ágrip það sem birt
var — sem felast í hinum
svonefndu „Darlán—Clark
vopnahléssamningi“, um sam.
skipti Frakka og Banda .
manna eftir landgönguna í
Noröur-Afríku og er raun
veruléga hið ráðandi afl í
þeim málum í dag.
í oröi kveðnu var það mjög
takmarkað samkomulag. En
athugum eftirfarandi atvik.
Það kemur í ljós að Ameríku
menn hafa meö því samkomu-
lagi tryggt sér ,sérréttindasvæði‘
í vissum höfnum og verkstæði
sem þeir taka í sína stjórn
og nota franskt og arabiskt
vinnuafl til framkvæmda við
Framh. á 4. síðu.
/
I