Þjóðviljinn - 08.10.1943, Blaðsíða 3

Föstudagur 8. oktöber 1943.
I* J O *-> V IL JIN 51
þiðmminni
Utgeíandi i
SamemiagarHokÍMir nlþýfta -•
SéaiaiUufiokknrinn
RiUtjórnr: «
Einar Olgeirsson
Sigfút Sigurhjartarson (áb.)
Riutjórn:
Garðastreeti 17 — Vfkingsprenl
Sfmi 22»V|,
Afgreiðsla og auglýsingaskrif—
stofa Skólavörðustig 19,
neðstu hæð.
Víkingsprent, h.f. Garðastr. 17.
Frá Alþíngi
HjiffiiFueFHaosiiitnd teeiir iMntfli uiösfllpta
Ónotuð tækifæri
Sumarsókn rauða hersins er
ekki fyrr lokið en ný sókn hefst,
þótt ótrúlegt virðist er ekki ann
að líklegra en að rauði herinn sé
nú þegar að hefja vetrarsókn, og
það í enn stærri stíl en sóknir
undanfarinna vetra.
Almennt var álitið, að haust-
rigningarnar mundu binda endi
á eitt af glæsilegustu sigurtíma-
bilum hernaðarsögunnar, — árs-
fjórðungsstórsókn þá, er frels-
aði Orel, Bjelgorod, Karkoff,
Donhéraðið, Brjansk og Smol-
ensk úr helgreipum nazista. Or-
usturnar í þessari sumarsókn
hafa margar hverjar verið allt
að því eins harðar og orusturnar
við Stalingrad. í orustunni um
Orel var á degi hverjum eytt
meiri skotfærum en í öllu Pól-
landsstríði Þjóðverja.
Þýzki herinn hefur beðið gíf-
urlegt áfall. Sumarsókn hans j
hefur í fyrsta skipti hrapallega
mistekizt og snúizt upp í ægi-
legt undanhald, sem kostaði
hann bæði menn, hergögn og
álit. Og hvað mun verða í vet-
ur, fyrst svona fór í sumar,
hugsa nazistar. «
En þýzki herinn er enn ekki
brotinn á bak aftur, þó hann
hafi beðið þessa gífurlegu ó-
sigra fyrir rauða hernum í upp
undir ár. Og það, að þýzki her-
inn er ekki sundurmalaður enn
er Bretum og Bandaríkjamönn-
um að kenna. Vesturvígstöðv-
arnar, sem lofað var að mynda
haustið 1942, eru ókomnar enn.
Vesturvígstöðvarnar, sem Chui'-
chill lofaði áður en laufin færu
að falla, eru ókomnar enn þá —
en visnuð laufblöð fjúka eftir
Downing Street og milljónir her
manna sitja aðgerðalausir á Bret
landseyjum, meðan Evrópu
blæðir út.
Ensk-ameríska afturhaldið
hefur fengið sitt fram. — Það
hefur hlíft Hitler við falli, eins
og það hlífði honum 1936, þeg-
ar hann réðst á Ruhrhéraðið, —
1936—39, þegar hann réðst á
Spán, — 1938, þegar hann tók
Austurríki. Það hefur hjálpað
honum eins og í Munchen 1938
þegar það afhenti honum Tékkc
slovakiu. Það er von lýðræðis-
sinna, að þeir Churchill og
Roosevelt leiki ekki með glöðu
geði það hlutverk, er þeir nú
fara með, — en hve lengi á enn
að sleppa tækifærunum til þess
að sigra nazismann og frelsa
hugsandi þjóðir Evrópu frá
grimmdaræði og hungurdauða.
Eiga verstu hvatir þeirra auð-
jöfra heims, sem svívirðilegast-
ir eru, næst þeim þýzku, og í
nánustu bandalagi við þá, enn
einu sinni að fá að ráða örlög-
r
«r
í gær var í neðri deild sam-
þykkt við 2. umræðu breyting-
artillaga landbúnaðarnefndar
við frumvarp sósíalista um af-
nám á valdi mjólkur- og kjöt-
verðlagsnefnda. Með samþvkkt
þessarar breytingartillögu er á-
kveðið að útsöluverð þessara
vara, sem mjólkurverðlags-
nefnd og kjötverðlagsnefnd á-
kveða verð á, skuli háð sam-
þykki viðskiptaráðs. Sósíalistar
vildu ákveða að viðskiptaráð
skyldi beinlínis ákveða útsölu-
verðið, en sú breytingartillaga
þeirra var felld með 17 atkv.
gegn 7.
Frumvarpinu var síðan vísað
til þriðju umræðu. — Það er
þetta frumvarp sem harðsvíruð-
ustu Lappomennirnir vildu
fella við 1. umræðu.
Sigfús Sigurhjartarson
skorar á Alþýðuflokkinn
og Sjálfstæðisflokkinn að
koma með sínar umbótatil-
lögur.
Frumvarp sósíalista um
mjólkursölu bæjarfélaganna
var enn til 1. umræðu í gær.
Tók nú Sigfús Sigurhjartarson,
aðalflutningsmaður frumvarps-
ins, til máls.
Svaraði hann fyrst þeirri
gagnrýni, sem fram kom á frum
varpið frá hálfu Emils Jónsson-
ar. Kvað Sigfús það frumvarp,
er fyrir lægi, alls ekki bæta úr
öllum göllum mjólkurskipulags
ins, enda hefðu flutningsmenn
þess ekki ætlað sér þá dul með
því. Hinsvegar óskaði hann eft-
ir tillögum þingmanna Alþýðu-
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins til umbóta á mjólkurskipu-
laginu og kvað Sósíalistaflokk-
inn reiðubúinn til samstarfs við
þá um gagngerar endurbætur á
þessu sviði og kvaðst sízt harma
þó þær yrðu miklu víðtækari
en það frumvarp, er fyrir lægi.
Því næst tók Sigfús síra Svein
björn til bæna fyrir þvaður
hans um mjólkursölumálin.
Hrakti hann nú lið fyrir lið
staðhæfingar Sveinbjarnar,
sýndi fram á fjandskap hans 1
garð neytenda, andstöðu hans
gegn því, að aukið eftirlit sé
með heilbrigði mjólkurinnar
frá hálfu neytenda, kúgunar-
stefnu hans gagnvart starfsfólki
mjólkursamsölunnar og tætti 1
sundur í ræðu sinni allar hinar
fáránlegu fullyrðingar síra
Sveinbjarnar.
Sigfús tók mjög rækilega til
meðferðar fullyrðingu Svein-
bjarnar um að verið væri að
taka „eignir bænda“ þar sem
mjólkurstöðin væri. Sýndi hann
fram á það með reikningum
mjólkursamsölunnar að öll
framlög til mjólkurstöðvarinnar
væru tekin úr verðjöfnunar-
sjóði og rekstrarafgangi sam-
sölunnar, — m. ö. o. beint frá
neytendum.
Síðan tók Sigfús framkomu
Sveipbjarnar í samsölustjórn
til umræðu eins og sagt er frá
á öðrum stað í blaðinu.
Framsóknarmenn sátu hljóðir
undir ræðu Sigfúsar. Þingheim-
ur hlustaði með athygli. Það
var verið að afhjúpa spillt og
ófært skipulag. Nú ríður á að
þingið bogni ekki á að breyta
því.
um milljónanna?
Sárþjáð ítölsk alþýða hóf lýð-
ræðisbyltingu sína 25. júlí. —
Bandamenn höfðu skorað á hana
að varpa af sér oki fasismans.
Iiún gerði það. — Leyniílokkar
lýðræðisins komu fram í dags-
ins ljós. Verkamannasamtokin
tóku ráðin í borgum Norður-ít-
alíu. — Stundin var komin fyr-
ir Bandamenn til innrásar í
Ítalíu alls staðar. Böðulstjórn
Badoglio sendi her sinn gegn
lýðræðissinnunum. Bandamenn
létu sprengjum rigna yfir borg-
ir þeirra, — í stað þess að senda
þeim vopn. Nazistar tóku að
festa sig í sessi á Norður-Ítalíu
í vopnuðu stéttastríði við vopn-
litla lýðræðishreyfingu ítölsku
alþýðunnar.
Bandamenn biðu — biðu —
biðu. — Badoglio gaf nazistum
tækifæri til að ná tökum á Norð-
ur-ítaliu og taka að kæfa lýð-
ræðisbyltinguna í blóði. Banda-
menn hjálpa til með þvi að bíða
og bíða.
Og nú murka nazistar lífiö úr
frelsissinnum á Norður-Italíu,
sem steyptu fasismanum, — í
trausti á virka aðstoð Banda-
manna. — Leynifélög lýðræðis-
sinna, allt frá kaþólskum til
kommúnista, sem í ,20 ára of-
sóknum hafa dulizt og unnið á
laun, hafa nú svipt af sér huliðs-
hjálmum og standa nú varnar-
lítil fyrir morðvéi Gestapo.
Verkamenn Ítalíu sýna nú, að
hugrekki Garibaldasveitanna
lifir i frelsishreyfingu ítala. En
þeir eru ofurseldir undir böð-
ulsexi nazista — meðan millj-
ónaherir bíða á Bretlandseyjum.
Sömu söguna getur þjóðfrels-
isher Júgóslava sagt.
Hvað lengi enn á það að ganga
þannig?
Hve ’mörgum tækifærum á
enn að sleppa?
Var Evrópa ekki búin að þjást
nóg af Chamberlain-pólitíkinni
fyrir stríð þó hún eigi ekki að
fá hana aftur strax og Sovét-
þjóðirnar með fórnum sínum og
hetjudug við Stalíngrad hafa
tryggt ósigur fasismans?
*
Ný stórsókn er hafin á aust-
urvígstöðvunum. Verður það
tækifæri notað?
Heimæðagjald
hitaveitunnar
Jón Axel hóf máls á því á
fundi bæjarstjórnar í gær, að
ekki væri gætt fullrar sann-
girni í ákvörðun heimæðagjalds
hitaveitunnar, þar sem aðeins
væri miðað við rúmmál húsa,
en ekki tekið tillit til
hvort fleiri eða færri miðstöðv-
arkerfi væru í húsinu. Taldi
hann, að þau hús, sem hefðu að-
eins eitt miðstöðvarkerfi, ættu
að fá lægra heimæðagjald, en
hin, sem fleiri hafa miðstöðv-
arkerfin.
Nokkrar umræður urðu um
málið, og bar Jón fram eftir-
farandi tillögu, sem var vísað
til bæjarráðs:
„Bæjarstjórnin samþykkir að
fela bæjarráði og borgarstjóra
að láta endurskoða samþykktar
reglur um heimæðagjald hita-
veitunnar, með það fyrir aug-
um, að heimæðagjaldið miðist
við hitaþörf og ennfremur
fjölda teninga innan hinna
ýmsu húsa.
Ennfremur að leita eftir láni
með 3/2% ársvöxtum til
greiðslu kostnaðar við lagningu
heimæða í húsin“„
Fjórar Ijósmæður verða
skipaðar í Reykjavík
Katrín Pálsdóttir, Soffía Ing-
varsdóttir og Guðrún Jónasson
fluttu eftirfarandi tillögu á
fundi bœjarstjómar í gœr:
„Bæjarstjórn Reykjavíkur á-
kveður að verða við tilmælum
Ljósmæðrafélags Reykjavíkur
um að skipa minnst 4 ljósmæð-
ur í Reykjavík".
Hver er búsaleigan
í ,hrútakofanum‘ ?
Hver eru laun slra Svein
bjarnar og aukajiðknanir
f mjölkursðlunefnd ?
Fyrirspurnir Sigfúsar Signr-
hjartarsonar á þingi (gær
Sveinbjörn Högnason býr
um þingtímann í skúrum inn
við mjólkurvinnslustöð, sem
samsalan á, og eru vistarver-
ur þessar kallaðar „hrútakof-
inn“. Sigfús Siguhjartarson
kvaðst ekki sjá af reikning-
um samsölunnar hvaða húsa-
leigu Sveinbjörn borgaði fyr-
ir „hrútakofann“ og bað
Sveinbjörn að svara. Ekki
kvaðst hann heldur sjá hvað
samsalan greiddi mikið í
ferðakostnað fyrir Svein-
björn, ekki hvað mikið bíl-
stjóri samsölunnar verði mikl
um tíma í að keyra bíl Svein
björns og gera við hann, og
ekki hvort að það væri rétt
að Sveinbjörn fengi 300 kr. á
mánuði auk launa fyrir fundi,
með öllum uppbótum auðvit-
að. Sveinbjörn var beðinn að
upplýsa þetta.
Séra Sveinbirni er „á-
nægja að neita kerling-
um í Reykjavík um
smjor .
Sigfús Sigurhjartarson upp-
lýsti að í málskjölum í máli einu
sem nýlega hefur verið rekið
fyrir dómstólum í Reykjavík
væri fullyrt, að Sveinbjörn
hefði eitt sinn sagt í votta viður
vist, að sér væri „ánægja að
neita kerlingum í Reykjavík
um smjör“.
Tillagan var samþykkt með 8
atkv. gegn 3.
Helgi Hermann bar fram til-
lögu um að aðeins yrðu 2 fast-
ráðnar ljósmæður í bænum.
Katrín Pálsdóttir mælti fyrir
tillögu kvenbæjarfulltrúanna.
Effírtcbiarvcrdar afhfúpaníffg
Forsiri hkÉw laiiir neðllin-
an nlMinnsHislliraar að slí
inisrsllsiiiH sinsðliiiar
Sigfús Sigurhjartarson afhjúpar þetta ótrúlega fram-
ferði ó fundi i neðri deild Alþingis I gær
Snemma í síðasta mánuði hringdi Jón Brynjólfsson, sem er
fulltrúi Alþýðusambandsins í mjólkursölunefnd, í skrifstofu
samsölunnar og spurði hvaða verð bændur fengju fyrir mjólkina.
Skrifstofumaðurinn svaraði, að sér væri bannað að skýra frá
því. Jón kvað það ekki koma að sök, því hann gæti komið og
litið í bækurnar. Skrifstofumaðurinn kvað sér einnig bannað að
hleypa nokkrum manni í þær. Hann hringdi þá til forstjóra sam-
sölunnar, sem staðfesti þau fyrirmæli, að mjólkursölunefndar-
maður mætti^ekki fá að skoða bækurnar, hinsvegar kvaðst hann
geta gefið honum upplýsingar um hvað bændur fengju fyrir
mjólkina, en bækurnar — þær skyldu vera lokaðar. —-