Þjóðviljinn - 14.10.1943, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 14. október 1943.
ÞJÓÐVILJINN
piúmmmm
Útgefandi i
SameiniaguHokkii? slþýfi* * —
SdahláufltiUinríui
RititjÓHu:
Cila? Olgeirsson
SigK* SigrarkjartarMB (áb.)
Kitotjóm:
Garðaatmti 17 — Vflcingsprent
Sfmi 2270.
Afgreiisla og auglýsi*gaskrif—
stofa Skólavörðustíg 19,
aeðstu kaeð.
\ Víkingspremt, k.f. Garðastr. 17.
i______________________________________
Verða harðvítugar
vinnudeilur í vetur?
Það er svo mikið talað um
búvísitölu nú, aö viö liggur
aö menn gleymi þeirri vísi-
tölu, sem meir en helmingi
landsmanna eru mæld laun
sín eftir: vísitölu kauplags-
nefndar. Og meöan flestir
deila á að búvísitalan sé of há,
þá munu flestir sammála. um
aö vísitala kaupgjaldsnefndar
sé alltof lág.
Verklýðsfélögin féllu frá því
í sumar aö segja upp samn-
ingum, til þess að fá réttlát-
ar kjarabætur fram, í trausti
þess að hægt yró>að fá slika
endurskoöun á vísitölunni aö
kaup þeirra yröi rétt út reikn
að eftir þaö.
VitaÖ er að vísitalan er of
lág hvaö snertir almennar
þarfir manna, allt of lág hvaö
snertir húsaleigu og aö alger-
lega er þar sleppt að taka til-
lit til skatta og útsvara, sem
launþegar verða aö borga. Á
öllu þessu ætlast verkamenn
til aö nú fáist lagfæring.
Nefndarskipunin til endur-
skoöimar á grundvelli vísitöl-
unnar væri alveg út í bláinn,
ef ekki yröi tekiö tillit til alls
þessa.
En meðan nú nefndin er aö
vinna aö endurskoðun vísi-
tölugi'undvallarins, gerast svo
þau tíðindi aö reynt er aö
mynda samsæri um aö ræna
launþega í stórum stíl meö
annarri aöferð.
Það er unnið aö því aö
kaupa niður vísitöluna meö
stórfelldum framlögum úr
ríkissjóöi. En þaö þyöir: aö
taka fé sem ella yröi varið til
umbóta og annarra verklegra
framkvæmda, og nota þaö til
þess aö falsa vísitöluna á
kostnað launþega: lækka
hana og lækka þar með kaup
la.unþega, stóratvinnurekend-
um til hagsbóta.
Meö stórfelldum veröupp-
bótum úr ríkissjóöi til stór-
bænda, væri afturhaldið aö
slá tvær flugur í einu högg.i:
Taka fé úr ríkissjóöi sem
annars yröi notaö í þágu al-
þýöu, og verja því til aö
kaupa niöur vísitöluna:
lækka laun launþega.
Þaö liggur í augum uppi
aö svona svikamyllu geta
verkamenn ekki látiö bjóöa
sér til lengdar. Þeir hafa þeg-
ar sýnt þolgæði og samstarfs-
vilja í þessum málum — og
þeir hljóta aö fylgja því fast
Hneykslanleg framkoma olfn-
félaganna í verfilagsmálnnnm
Ríkíssljórnín gefur Alþíngí skýrslu um olíumálín
Brezfea ííotasíjórnín hefur ytirtekid olíustödvarnar í Hvalfirdi og sett
bresfea audfélagid Asiafíc Petroleum sem umboðsmann sinn
Lúðvík Jósepsson, alþm., bar fram fyrirspum um olíumáliu á Al-
þingi fyrir nokkrum dögum siðan.
í gær svaraði ríkisstjómin þessari fyrirspum og birtast ræður fjár-
málaráðherra og utanrikisráðherra hér á eftir.
Um skýrslu rikisstjómar urðu mjög miklar umræður og kom fram
frá þingmönnum úr öllum flokkum mjög hörð gagnrýni á framkomu
oliuhringanna, kúgun þeirri. er þeir hefðu beitt smáútvegsmenn. —
undarlegu sambandi þeirra við erlend stjómarvöld (hringamir tilkynna
ríkisstjóm yfirvofandi verð- og skipulagsbreytingar viku áður en rík-
isstjómin fær slika tilkynningu frá hinum erlendu stjómarvöldum),
— og grunsamleg tilboð um 2 >4 milljón króna verðlækkun, þegar allur
ársgróði þeirra mun vera om 1 milljón.
Hér fara á eftir ræðiu' ráð-
herranna og skýrslur um olíu
málin.
RÆÐA VIÐSKIPTAMÁLA-
RÁÐHERRA
Sú greinargerö sem hér
veröur fram sett, er gefin í
beinu framhaldi af viöræö-
um ríkisstjórnarinnar viö
sjávarútvegsnefndir beggja
deilda þingsins og samkvæmt
ósk nefndanna og margra hv.
þingmamia. um aö skýrsla sé
gefin um olíumálin á Alþingi.
Hinn 7. ágúst hófu ríkis-
verksmiðjurnar á Siglufiröi
sölu á hráolíu fyrir atbeina
atvhmumálaráðherra, og
seldu þær olíuna á 38 aura
kíló, en olíufélögin seldu
sömu olíu á sama tíma 51
eyri kíló.
Áður en þetta geröist hafði
atvinnumálaráöherra átt tal
við forstjóra olíufélaganna
um verðlækkun á hráolíunni,
án þess að nokkur árangur
fengist.
Eftir miðjan ágúst óskaöi
viöskiptamálaráöherra þess
að forstjórar olíufélaganna,
Olíuverzlun íslands h. f. og h.
f. Shell á íslandi, kæmu á
sinn fund út af olíuverðinu
hjá félögunum. Vegna þess
eftir að ekki veröi lengur
gengiö á þeirra hlut.
Þaö veröur að fást fram
fullkomin lei'örétting á vísitöl-
imni. Þaö veröur að hindra
aö stórfé sé eytt úr ríkissjóöi
í þágu nokkurra stóratvinnu-
; rekenda, til þess að falsa vísi-
| töluna og — láta launþega
j beinlínis borga sjálfa niður
! kaup sitt.
*
Þaö líöur nú aö því aö verk
lýösfélögin fari aö taka á-
kvaröanir um hvort samning-
um skuli upp sagt um og eft-
ir áramót. Fyrir þann tíma
munu aögeröir þings og
stjórnar um vísitölu og upp-
bótagreiöslu, orönar kunnar.
Er þáö gott aö verklýðsfélögin
geti breytt samkvæmt því,
sem viö þau veröur breytt í
þessum málum. Það er alltaf
óvandaöri eftirleikurinn.
aö forstjóri annars félagsins
var þá í sumarleyfi varð ekki
úr þeim samræðum fyrr en
síöast í ágústmánuöi.
Á þeim fyrsta fundi (föstu-
dag 27. ágúst) skýröi ráö-
herra þeim frá, aö hann teldi
olíuveröiö of hátt og óskaöi
aö fá að' vita hvaö félögin
vildu gera til þess aö lækka
veröið áður en ríkisstjórnin
leitaði annara ráða til að
bátaútvegur Jandsmanna
gæti fengiö brennsluolíu meö
lægra veröi en nú er. Forstjór
arnir kváðust mundu athuga
málið og væntanlega leggja
fram tillögur sínar eftir
nokkra daga.
Nokkrum dögum síðar
komu forstjóramir aftur á
fund viðskiptamálaráðherra
og skýrðu frá því aö félögin
vildu bjóð'ast til aö lækka
hráolíu um 9 aura kíló og
benzín — 6 — líter
meö því skilyröi, að ríkis-
stjórnin sæi um aö' engin ol-
íusamlög eða nýir benzínsalar
gætu keypt þessar vörur frá
herstjórninni hér og aö' á
þann hátt væri settar skorð-
ur við því aö samkeppni skap
aöist um olíu og benzínveröiö.
V iöskiptamálaráð'herra
kvaðst engin svör gefa þeám
að svo stöddu en mundi táka
þetta til athugunar og láta
félögin vita sí'öar um niður-
stööuna.
Hinn 13. september boöaöi
ráöherrann forstjórana aftur
á sinn fimd og sagði þeim aö
ríkisstjórnin heföi emi ekki
tekiö ákvöröun í málinu. En
meö' tilliti til þess aö bátaút-
veginum í landinu væri mikil
þörf á lækkuðum tilkostna'ði
vegna dýrtíöar og sérstööu um
fiskverö, væri ríkisstjórnin
þehrar skoöunar aö -lækka
bæri hráolíuna meira en félög
in hefðu boðið, jafnvel þó aö
benzínveröið þyrfti að hald-
ast óbreytt til þess a'ö ná því
takmarki. Sagðist ráöherra
vilja láta lækka hráolíuna um
15 aura kíló um allt land, en
slík lækkun mundi nema aö
fjárhæö svipaö því sem félög-
in höföu boöiö samanlagt
fyrir hráolíu og benzín.
Forstjóramir tóku þessu
ekki illa, en kváöust mundu
verða aö bera þetta undir viö
skiptafélög sín 1 Bretlandi af
slík krafa yröi fram sett af
ríkisstjóminni. En þeir tóku
jafnframt fram, eins og þeir
höfðu áöur gert, aö slíkar
ráðstafanir af þeirra hendi
væri háöar því, að samkeppni
yrði útilokuð á markaðinum.
Um það vildi viöskiptamála-
raöherra engar skuldbinding-
ar gefa og þar með lauk þeim
fundi.
Um þetta leyti hafði ríkis-
stjórninni borizt umsóknir
frá olíusamlögum úti á landi
um aö fá keypta hráolíu beint
frá flotastjóminni frá stöðv-
um hér á landi, en veröiö þar
hefur veriö og er enn 17 V2
eyr. kíló. Viö þaö bætist
flutningur og tollur. Við flutn
ing á olíugeymi í Reykjavík
er sá kostnaður 2.2 aurar á
kíló og kostar þá olían í
gejmii í Reykjavík 19,7 aura
kíló. Kostnaöur á olíunni til
Siglufjarðar er 10,3 aurar
kíló, og veröur þá olíuverð
þar á geymi 27,8 aurar kíló.
Verö olíufélaganna undan-
farið á hráolíu hefur verið
! þetta:
j Reykjavík og Hafnarfjörður
j 46 aur. kíló.
Akranes, Keflavík 49 aur.
kíló.
Annarsstaðar á landinu 51
aur. kíló.
Hér var um svo mikinn mis
mim áö i-æöa aö ekki var viö
unandi. Hinsvegar var verö-
lækkunartilboö félaganna
með öllu óað'gengilegt meö
þeim fyrirvara sem því fylgdi,
vegna þess aö' þaö hefti frjáls
ræöi útvegsins um olíukaup
til ófriðarloka eða lengur.
Vegna þess aö hér var um
stórmál aö ræöa fyrir smá-
bátaútgerðina í landinu, taldi
ríkisstjórnin sjálfsagt að bera
máliö undir sjávarútvegs-
nefnd beggja deilda Alþingis.
Fundur var því haldinn 17.
sept. meö bá'öum nefndum
en málið' ekki útrætt. Annar
fundur var haldinn 21. sept.
og varö sú niöurstaöa ein-
róma, að' þess bæri aö’ krefj-
ast að félögin lækkuöu hrá-
olíuveröið nú þegar um 15
aura kíló og að þeim væri
engar skuldbindingar gefnar
um útilokun samkeppni.
Hinn 23. sept. ritaði viö-
skiptamálai'áðherra olíufé-
lögunum svohljó'öandi bréf:
„Út af samtölum er vi'ð'-
skiptamálaráöherra hefur átt
undanfariö viö forstjóra yö'ar
um verölækkun á hráolíu, vill
ráöuneytiö taka þetta fram:
Ráð'uneytiö álítur aö hægt
sé áö lækka verö á hráolíu
um allt land um 15 aura hvert
kíló, án þess aö hækkaö sé
verð á öðrum olíum eöa benz-
íni, og beinir því þess vegna
til félaganna að þau láti slíka
lækkun koma til fram-
kvæmda fyrir 30. þ. m.
ÞaÖ væri að sjálfsögðu
æskilegt, aö verð á benzíni og
öörum olíum gæti einnig
lækkaö, þótt aö svo stöddu
verði ekki sett fram krafa um
slíka lækkun, nema í sam-
bandi við væntanlega verö-
jöfnun milli söluaöilja.
í sambandi við málaleitua
yöar um það, ;.ð ráðuneytii
tryggi yður aö enyr'.n nvjunt
aðilja veröi leyft aö verzla
meö ofangreindar vörur, skai
þaö tekiö fram, aö ráðuneyt-
ið vill engar skuldbindingar
gefa í því efni.
Ráðuneytiö væntir þess ai
meðtaka svar yöar viö ofam-
rituðu fyrir 27. þ. m.“
Svar kom frá félögunum
29. sept. I því hafna þau
málaleitan viðskiptamálaráð-
herra um þá verðlækkun á
hráolíunni, sem hann fór
fram á. En í niöurlagi bréfs-
ins skýra þau frá því að þau
hafi í dag (29. sept.) fengii
tilkynningu um aö miklar
breytingar séu aö veröa á öli-
um olíuflutningum til íslands
og aö kostnaðarverð félag-
anna muni stórhækka vegna
hækkunar f lutningsgj alda.
Telja þau því rétt aö bíða á-
tekta unz nánari upplýsing-
ar fást og lækka ekki núver-
andi verð heldur nota hinar
ódýrari birgðir til síðari verö-
jöfnunar.
Breytingar þær á olíuflutn-
ingum til landsins sem grein-
ir í bréfinu, töldu forstjórai'u
ir aö væru í því fólgnar, aö
Bretar mundu taka olíufiutn-
ingana í sínar hendur aft.ur
og vi'ö' það mundu flutnings-
gjöldin hækka. Var talíö' lík-
legt aö breyting þessi mundi
komast á í byrjun nóvember.
Næsta dag hélt ríkisstjórn-
in fund meö sjávarútvegs-
nefndum beggja deilda þings-
ins og var þeim skýrt frá
; svari félaganna. Aö afstöðn-
i um þeim fundi í'ól viöskipta-
málaráð'herra viöskiptaráöi aö
j lækka verö á hráolíu, benziná
og ljósaolíu þannig:
Hráolíuverð’ lækki um 9»
kr. tonnið.
Ljósaolíuverö lækki um 85
kr. tonnið.
Benzínverö lækki um I
aura litr.
Eftir aö verðlækkun þessi
var auglýst af verölagsstjóra
birtu olíufélögin gi'einargerö
i Morgunblaöinu 3. okt. í
þeirri greinargerö er skýrt
frá því aö félögin hafi ætlazt
til aö olíuveröiö yröi lækkaö
Framh. á 4. síðu.