Þjóðviljinn - 22.10.1943, Page 1

8. árgangur.
Föstudagur 22. október 1943.
236. tölublað.
FKA ALÞINGI.
mæsm&n’!
Fyrstu umræðu um
mjðlkurfrumvarp
sósíalista lokið
Frumvarp sósíalista um að
bærinn taki mjólkurstöðina í
•sínar hendur var á dagskrá
neðri deildar í gær. Kvöldfund-
ur í var í deildinni og lukust
umræður kl. langt gengin 11.
Atkvæðagreiðsla mun fara fram
í dag. Framsóknarmenn hafa
stundað málþóf til að tefja
framgang málsins. Nú kemur
til kasta Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðuflokksins að fylgja
þeim umbótum eftir, sem allir
Reykvíkingar krefjast á þessu
sviði.
Reykvíkingar munu vissulega
fylgjast vel með afstöðu þessara
flokka til málsins.
10» 31101. feá Mvij lig
Síödugír götubardagar í Meláfopol, þýzkar og rúsnensk
ar hersveitir fluftar þangað frá Krím
ÖU athyglin beinist nú að hinni mikilfenglegu
sókn rauða hersins til iðnaðarborgarinnar og sam-
göngumiðstöðvarinnar Krivoj Rog, símar Poul Wint-
erton, Moskvafréttaritari brezka útvarpsins, og bætir
við að sú hernaðaraðgerð geti örðið eins afdrifarík og
orusturnar um Stalíngrad.
Rauði herinn tók í gær bæinn Petrovo, 70 km.
norðaustur af Krivoj Rog, en á öðrum stað eru fram-
sveitir Rússa aðeins 35 km. frá borginni.
Harðir götubardagar eru háðir í Melítopol, og hafa
Þjóðverjar flutt þangað þýzkar og rúmenskar her-
sveitir frá Krím.
Milli Kíeff og Gomel hefur
Rauði herinn unnið nokkuð á,
en hernaðaraðgerðir í Norður-
Mand iiiFðer að honast al san-
tonalail ill SoiOMi
segár norská ráfsfjórinn Fánn Moe
Afstaða Finnlands til Sovétríkjanna er mikið rædd í
blöðum hinna sameinuðu þjóða um þessar mundir.
Eftirfarandi gi’ein eftir norska sósíademókratann Finn Moe,
birtist nýlega í „Norsk tidend“, blaði norsku stjómarinnar i
London.
„Eftir því sem á líður verður
hverjum þeim, sem ekki lætur
sér standa á sama um örlög
finnsku þjóðarinnar, erfiðara
um að skilja stefnu finnsku
stjórnarinnar. Eins og nú er
komið málum mundi það vera
eðlilegt, að unnið væri að því
með alefldum kröftum að vinna
bug á öllum erfiðleikum og ná
■samkomulagi við Sovétríkin hið
allra bráðasta. Aðstaða Finn-
lands versnar með hverjum degi
sem líður. í þess stað vaknar
sú raunalega hugsun í manni
að finnska stjórnin sé aðeins
að bíða eftir því, að eitthvað
komi fyrir, er muni bjarga land
inu, án þess að nokkuir maður
geti bent á hvað þetta töfraráð
er. Það hefur orðið mönnum á-
nægjuefni, að þeir hafa orðið
varir við, að stjórnmálaleiðtog-
ar í Finnlandi virðast vera farn
ir að gera sér það ljóst að eina
leiðin út úr ógöngunum er sú,
að hefja beinar samkomulags-
umleitanir við Sovétríkin. Það
dugar ekki, eins og högum er
nú háttað í alþjóðamálefnum,
að reyna að fá aðra, fyrst og
fremst Ameríku og Svíþjóð, til
að leysa friðarspursmálið fyrir
Finnland. Þetta geta menn bor-
ið um, sem hafa miklu nánari
kynni af Bandaríkjunum, en
Finnar eiga kost á. Þegar svo
háttar til, þá er ómögulegt að
skilja, hversvegna finnska
stjórnin reynir ekki að ná sam-
bandi við Rússa til þess að
komast á snoðir um, hver séu
friðarsirilyrði þeirra. Vera má
að skilmálarnir séu á þá lund,
að sumir menn meðal Finna
telji, að ekki sé hægt að ganga
að þeim. Ef svo er verður að
reyna að fá skilmálunum
breytt. Skilmálarnir kunna einn
ig að vera á þá lund, að Finnar
geti gengið að þeim. En þess-
um spurningum verður ekki
svarað fyrr en Rúsar hafa ver-
ið spurðir, og ef því verður
frestað, þá má búast við að
hert verði á skilmálunum. Því
að allt hik á að tala frjálslega
um þetta hlýtur að auka tor-
tryggni Rússa.
Þegar maður les finnsku blöð
in og ummæli finnskra stjórn-
málamanna virðist sú helzt á-
stæða til að Finnar hefja ekki
beinar samkomulagsumleitanir
við Rússa, að þeir krefjast
trygginga um framtíðina. Að
öðrum kosti geta Finnar ekki
„verið öruggir um tilveru sína
stundinni lengur".
Það eru þrír möguleikar á að
Finnland geti hlotið slíka trygg
ingu. Einn er sá, að Finnland
geri varnarbandalag við Þýzka
land. Eins og nú er komið mál
Úkraínu og Hvíta-Rússlandi
eru mjög erfiðar vegna ákafra
rigninga.
Stalín ræðir við Eden
Moskvaútvarpið skýrði frá
því í gærkvöld, að Stalín hafi
rætt við Anthony Eden, utan-
ríkisráðherra Breta, og hafi
sendiherra Breta í Moskva, Sir
Archibald Clark-Kerr, verið
viðstaddur fund þeirra og Molo
toff, utanríkisþjóðfulltrúi ’ Sov-
étríkjanna.
Fundir þríveldaráðstefnunn-
ar héldu áfram í gær, og tóku
hernaðarsérfræðingar þátt í við-
ræðunum, ásamt Molotoff, Eden
og Hull.
Brezkur flotaforingi látinn
Brezki flotaforingimi sir Bud
ley Pound, er var yfirflotafor-
ingi frá 1939 og þar til nú fyr-
ir nokkrum vikum, lézt í gær,
66 ára að aldri.
um er hægt að sleppa þessum
kosti..
Annar er sá, að vináttusátt-
málar verði gerðir með öðrum
ríkjum Norðurlanda. Nú er það
fyrst og freinst auðsætt, að nor-
rænt varnarbandalag mundi
jafnvel verða of veikburða í
hernaðarefnum til þess að geta
veitt nokkra vörn gegn stór-
veldi. Utanríkismálaráðherra
Noregs hefur lýst því yfir, að
hann vænti þess að eiga vin-
samleg skipti við frjálst Finn-
land, sem stjórnað sé með lýð-
ræði. En Noregur mun ekki
geta gengið í norrænt varnar-
bandalag, sem beinir broddi sín
um að Sovétríkjunum. Varnar-
bandalag norrænt, ef stofnað
yrði, verður að vera afleiðing
þess, að skipan sé komin á
samskipti Finnlands og Sovét-
ríkjanna, en ekki forsenda slíkr
ar skipunar.
Þríðji möguleikinn er varnar
Framhald á 4. síðu.
Loftárásir á þýzkar
stöðvar á Ítalíu Júgo-
slavíu og Þýzkaland
Sprengjuflugvélar Banda-
vnanna geröu í gær harðar loft-
árásir á borgir í Mið- og Norð-
ur-ítalíu og ennfremur á jám-
brautmbæinn Nis í Júgóslavíu.
Aðeins á einum stað, nálægt
Róm veittu þýzkar flugvélar
mótspyrnu, en þar komu 10
þýzkar orustuflugvéar gegn
sprengjuflugvélum Banda-
manna, er þær réðust á einn
aðalflugvöll Þjóðverja í ná-
grenni Rómaborgar.
Lítið er barizt á iandvígstöðv
um í Ítalíu. Bandamönnum veit
ir betur norður af Volturno, en
skurðir og sýki seinka sókn
þeirra, segir í útvarpsfregn frá
London.
Sprengjuflugvélar Breta gerðu
harða árás á Leipzig í fyrrinótt,
frá bœkistöðvum í Bretlandi.
Verzlunarsainingur
íslands og Bandaríkj-
anna
gengur í gildi 19. n. mánaðar
Eftirfarandi frétt hefur Þjóð-
viljanum borizt frá utanrikis-
málaráðuneytinu:
Eins og frá hefur verið skýrt
var hinn 27. ágúst undirritaður
hér í Reykjavík verzlunar- og
viðskiptasamningur milli ís-
lands og Bandaríkjanna. Sam-
kvæmt ákvæðum þessa samn-
ings skal hann ganga í gildi 30
dögum eftir að staðfestingar-
skjölum hefur verið skipzt á í
Washington. Samkvæmt til-
kynningu sem utanríkisráðu-
neytinu hefur borizt var stað-
festingarskjölunum skipzt á í
Washington í gær og géngur þá
samningurinn 1 gildi hinn 19.
nóvember 1943.
Bolli Thóroddsen
bæjarverkfræðingur
Bolli Thoroddsen var, á fundi
bæjarstjórnar í gær, kjörinn
bæjarverkfræðingur, með 15
samhljóða atkvæðum.
Bolli mun taka við starfinu
um áramót, en þá tekur Val-
geir Björnsson núverandi bæj-
arverkfræðingur við starfi
hafnarstjóra.
Lögreglustjórafrumvarpið afgreitt
úr neðri deild
ÞjðSstjðrnarflokkarnir vilja ekki að Reykvíkingar
ráði vali lögreglustjðra
Frumvarp ríkisstjórnariimar um skiptingu lögmannsem-
bættisins í tvö embætti og um að lögreglustjórinn þurfi að
vera lögfræðingur var afgreitt frá neðri deild í gær.
Þóroddur Guðmundsson flutti
þá breytingatillögu að lögreglu
stjóraembættið skuli aðeins
veitt með samþykki bæjar-
stjórnar Reykjavíkur. Bærinn
kostar lögregluna að fimm
sjöttu hlutum, ræður ráðningu
lögregluþjóna að vissu marki
og verður að bera alla fjárhags
lega ábyrgð af misfellum lög-
reglunnar eða lögreglustjórn.
Það virðist því sjálfsagt að bær
inn ráði og nokkru um veitingu
lögreglustjóraembættisins.
En meirihluti þingsins leit
ekki svo á. Tillaga Þóroddar
var felld með 24 atkvæðum
gegn 10. Með henni greiddu at-
kvæði allir þingmenn sósíalista
(7) og þrír þingmenn Sjálfstæð
isflokksins, — en allir þingmenn
Framsóknar, Alþýðuflokksins og
9 þingmenn Sjálfstæðisflokks
ins á móti. Þeir vilja ekki láta
Reykvíkinga ráða miklu þessir
herrar, heldur ætlast auðsjáan-
lega til þess að lögreglustjórinn
sé alltaf fulltrúi ríkisstjórnar-
innar á móti fólkinu í Reykja-
vík.
Þá var borin upp breytingar-
tillaga frá Sigurði Bjarnasyni
svohljóðandi:
„Aftan við 11. gr. komi ný
grein, svo hljóðandi:
Þegar lög þessi öðlast gildi,
skal auglýsa lögreglustjóraem-
bættið í Reykjavík laust til um-
sóknar með hæfilegum fyrir-
vara, enda hafi þá núverandi
lögreglustjóra verið veittur kost
ur á öðru starfi samkv. 3. mgr.
16. gr. stjórnarskrárinnar.
Greinatala frv. breytist samkv.
þessu“.
Framh. á 4. sfðu.