Þjóðviljinn - 24.10.1943, Síða 1

8. árgangur.
Sunnudagur 24. október 1943.
238. tölublað.
Á háskólahátíðinni í gær flutti Jón Hjaltalín Sigurðsson,
háskólarektor, skýrslu um starf skólans á liðna starfsárinu, og
fcaldi hann byggingu nýja stúdentagarðsins markverðasta atburð
síðastliðins háskólaárs.
Rektor skýrði frá, að á næsta ári yrði hafið, fyrir forgöngu
háskólans, starf að mikilli íslenzki orðabók, sem ætlað er að ná
yfir íslenzka tungu frá 1540 til vorra daga. Taldi rektor að hægt
yrði að ljúka þessu verki á tíu árrnn.
Munduð þið eftir að
fl^Ha klukkunni
Klukkunni var flýtt í nótt
sem leið um eina klukkustund.
Ef þið hafið gleymt að flýta
henni ættuð þið að lagfæra það.
Það kemur sér illa að hafa
vitlausa klukku.

PfzM herínn hrabínn úr ðflugusíu varnarsfðdínní i Sudur~Ukraiiiu&
iisHfiliBi nlnlr lll RUftr uHr ís-
leiitt lál trí 150 lit nm lois
Bygging nýja stúdentagarðsins „óvenjulegt afrek",
segir háskólarektor
Rektor taldi síðastliðið há-
skólaár hafa verið atburðalítið
og rólegt, en dálítið hefði syrt
að síðustu mánuðina, eins og ó-
veður væri í vændum. Hann
hefði í setningarræðunni í fyrra
haust talið að í háskólamálum
mundi heppilegast að fara með
löndum, treysta það nýja og
endurbæta, en ráðast ekki 1
neinar stórfelldar nýjungar, og
hefði þeirri stefnu verið fylgt.
Breytingar á kennaraliði
háskólans
Árni Pálsson prófessor í ís-
lendingasögu, lét af embætti í
haust fyrir aldurs sakir, og
hafði gegnt því starfi frá hausti
1931. — f embætti hans hefur
verið settur dr. Jón Jóhannes-
son.
Gunnar Thóroddsen var skip-
aður prófessor í lögum 22. okt.
sl., en hann hefur starfað sem
settur prófessor 1 nokkur ár.
Settur hefur verið kennara-
stóll í sænsku, og verður hann
kostaður af Svíum og íslend-
ingum sameiginlega. Var von á
sænskum lektor hingað í haust,
en koma hans hefur dregizt.
Húsnæði stúdenta
Byggingu nýja stúdentagarðs
ins taldi rektor óvenjulegt af-
rek, og væri byggingin fagur
vitnisburður um örlæti íslend-
inga og skilning bæja- og
sveitastjórna á menningarmál-
um.
Nýi stúdentagarðurinn var
fullgerður í september þessa
árs, og fengu um 100 stúdentar
þar húsnæði, en tveir verða að
búa í herbergjum sem einum
eru ætluð.
Síðastliðið haust rýmdi
Menntaskólinn úr háskólahús-
inu. og fengu þá um 40 stúd-
entar húsnæði í efstu hæð húss-
ins, og starfsstúlkur mötuneyt-
isins í tveimur herbergjum
Þetta húsrúm verður í vetur
notað til verkfræðinga- og
tannlæknakennslu.
Nýjar kennsludeildir
Rektor minntist á nýju
kennsludeildimar, kennsla í
viðskiptafræði var upp tekin
fyrir tveim árum, og notið
mikillar aðsóknar. í þrjú ár
hefur farið fram í háskólanum
undirbúningskennsla í verk-
fræði, sem að öllu leyti er sam-
bærileg kennslu í verkfræðiskól
um Norðurlanda. í vor útskrif-
uðust sex stúdentar úr þessari
undirbúningsdeild. Nemendurn-
ir óskuðu eindregið eftir því
að halda áfram náminu hér á
landi og hefur háskólaráðið á-
kveðið að láta halda uppi
kennslu til fullnaðarprófs _í
byggingarverkfræði, og gæti
það orðið vísir að reglulegri
verkfræðideild við háskólann.
í vetur stunda 24 stúdentar
verkfræðinám við háskólann.
Háskólaráð fór fram á 50
þús. kr. fjárveitingu til þess að
koma upp undirbúningsdeild í
náttúrufræðum, en fjárveitinga
nefnd Alþingis sá sér ekki fært
að mæla með fjárveitingunni.
Orðabókin
Ákveðið hefur verið að veita
20—40 þús. kr. á ári úr Sátt-
málasjóði til að semja full-
komna orðabók yfir íslenzkt
mál, frá 1540 til vorra daga, en
á slíkri orðabók er mikil nauð-
syn. Alþingi hefur oft veitt fé
til þessa starfa, en það hefur
verið í molum hingað til. Er
Framhald á 4. síðu.
Sovétskriðdrekar leggja til orustu.
Melitopol, öflugasta varnarstöð þýzka hersins í Suð-
ur-Úkraínu, er á valdi rauða hersins.
Stalín tilkynnti þennan stórsigur í dagskipun til
hersins síðdegis í gær, og var sigursins minnzt í Moskva
með því að skotið var úr 224 fallbyssum.
Um Melitopol liggur aðaljámbrautin frá Krím, og
hefur þýzka herstjórnin sent þangað mikið varalið og
ógrynni hergagna, í þeirri von, að takast mætti að halda
borginni. Þjóðverjar gera sér fyllilega ljóst, hvað miss-
ir Melitopol getur þýtt fyrir þýzka herinn á Krim og við
ósa Dnjeprfljótsins, ef dæma má eftir ummælum þýzka
útvarpsins síðustu dagana.
Síðustu bardagarnir í Meli-
topol gáfu í engu eftir bar-
dögunum undanfarna daga.
Var barizt umhvert hús og
hverja götu í norðurhverfun-
um, sem Þjóðverjar vörðust í
þar til í gær.
Vaxandi óánægja
meðal þýzkra
verkamanna
Hörð loftárás á
Kðssel
Norskir flugmenn skutu
niður 9 þýzkar flugvélar
vikuna sem leið
Sprengjujlugvélar frá Bret-
landi gerðu í fyrrinótt harða
loftárás á þýzku borgina Kassel.
Var 1500 tonnum sprengna
varpað yfir borgina. Samtímis
voru árásir gerðar á Frank-
furt am Main og fleiri borgir
x Vestur-Þýzkalandi.
Bandamenn misstu 45
sprengjuflugvélar í árásunum
þessa nótt.
Tilkynnt var í brezka útvarp-
inu í gærkvöldi, að norskir
flugmenn hafi skotið niður 9
þýzkar flugvélar vikuna sem
leið, án þess að nokkur norsk
flugvél hafi farizt.
Stórskotalið Rússa átti mik-
inn þátt í að brjóta mótspyrnu
þýzka liðsins, og stormovik-
steypiflugvélar héldu uppi lát-
lausum árásum á stöðvar Þjóð-
verja í borginni, þrátt fyrir
óhagstætt flugveður síðustu
dagana.
í miðnœturtilkynningu sovét-
herstjórnarinnar segir, að rauði
herinn hafi breikkað að mun
fleyginn í vamarsvæði Þjóð-
verja í Dnéprbugðunni.
Suður af Kieff hratt rauði
herinn gagnárásum Þjóðverja,
og norður af borginni sótti
rauði herinn fram nokkra kíló-
metra í gær.
Gústaf Sobottka, fyrrverandi
leiðtogi kolanámamanna í Ruhr
í Þýzkalandi, en nú meðlimur
í félagsskap frjálsa Þjóðverja,
fullyrðir, eftir að hafa átt tal
við þýzka herfanga, að aðeins
ofsóknir leynilögreglunnar
hindri námamenn i Ruhr í að
láta í ljós hatur sitt á Hitler
og ósk sína eftir friði. Meðal
fanga þeirra, sem Sobottka tal-
aði við, voru fyrrverandi náma-
menn frá Bochum, Ruhr. Dort-
mund og Helsenkirchen.
Fjórum árum eftir valdatöku
nazista var vinnutíminn lengd-
ur upp í 8% klukkustund.
Seinna voru sett ákvæði, sem
bönnuðu hverjum verkamanni
að yfirgefa námurnar fyrr en
hann hafði lokið ákveðnu dags-
Lloyd Georgefkvænist
Lloyd George, hinn kunni
brezki stjómmálaleiðtogri,
kvæntist í gær konu að nafni
Frances L. Stevenson, er ver-
ið hefur einkaritari hans í 30
ár.
Fyrri kona Lloyd Georges
lézt 1941.
verki. Þetta dagsverk var haft
svo mikið, að vinnudagurinn
var að meðaltali 10 stundir á
dag. Afleiðingar langs vinnu-
tíma, lágra launa og ónógrar
fæðu komu brátt í ljós. I Ruhr
höfðu sj'úkdómar af völdum
fæðuskorts og lélegra heilsu-
verndarráðstafana verið 6 af
hundraði árið 1932. Nú eru þeir
40 af hundraði.